گاردین از اسناد محرمانه مربوط به اقدامات غیرقانونی غول تاکسی آنلاین پرده برداشت
پشت‌پرده لابی اوبر با دولت‌ها
این اتهامات مربوط به دوره پنج ساله بین سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷ است که اوبر توسط هم‌بنیان‌گذار این شرکت یعنی تراویس کالانیک اداره می‌شد. به موجب این اسناد، کالانیک متهم شده که در مسیر توسعه فعالیت‌های اوبر و تبدیل آن به یکی از شاخص‌‌ترین شرکت‌های سیلیون‌ولی، به دفعات قوانین را زیر پا گذاشته و با لابی‌گری‌های متعدد، برای جلب حمایت قانونی دولت‌ها و تغییر مقررات تاکسیرانی کشورهای مختلف دنیا تلاش کرده است. در مجموعه اسناد افشا شده، بیش از ۸۳ هزار ایمیل، پیام‌های واتس‌اپ و آی‌مسیج وجود دارد که از ارتباط میان کالانیک، مدیران ارشد اجرایی این شرکت و چهره‌های مطرح دیگری پرده برمی‌دارد. برخی از این پیام‌ها صراحتا نشان می‌دهند که این مدیران کاملا نسبت به غیرقانونی بودن این اقدامات واقف بوده و حتی در گفت‌وگوهای خود به طعنه از این موضوع یاد کرده‌اند.
ماهی‌گیری از آب گل‌آلود
اوبر حالا یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های فناوری جهان است. طبق آخرین آمارهای رسمی، ارزش این پلتفرم تاکسی آنلاین که در روز بیش از ۱۹ میلیون سفر درون‌شهری را در نقاط مختلف جهان مدیریت می‌کند، بیش از ۴۳ میلیارد دلار است. اما اینکه پایه‌های این امپراتوری چگونه بنا شد و توانست به شهرهای بیش از ۴۰ کشور دنیا راه پیدا کند، جای تامل دارد. این شرکت در مدت زمانی کوتاه توانست با جذب سرمایه‌ای چشمگیر و اجرای الگوی قیمت‌گذاری خاصی که ارائه آن برای هر شرکتی میسر نیست، پیشنهادهای جذابی برای سفر در اختیار افراد قرار دهد و با اغوای رانندگان و مسافران فعالیت خود را از مسکو تا ژوهانسبورگ توسعه دهد.
در این سال‌ها، اوبر با استراتژی سرویس‌دهی با قیمتی که انجام آن برای رقبای سنتی ممکن نیست، بازار جهانی تاکسی را زیر و رو کند و دولت‌های مختلف را برای بازنویسی و اصلاح قوانین خود در راستای به کارگیری مدل اقتصاد گیگی و اپلیکیشن‌محور تحت فشار قرار داد. در همین راستا، اسناد افشا شده نشان می‌دهد که این شرکت در مسیر تبدیل شدن به یک غول در صنعت تاکسیرانی آنلاین، تنها در سال ۲۰۱۶ بیش از ۹۰ میلیون دلار برای لابی‌گری و جلب موافقت افکار عمومی هزینه کرده و به وضوح در مسیر استراتژی توسعه‌ای خود، درصدد جلب مساعدت مهره‌های کلیدی مانند شهرداران و مسوولان سیستم‌های حمل‌ونقل شهری بوده است.
همچنین اطلاعات موجود در این اسناد نشان می‌دهد که مدیران ارشد اوبر در جریان دیدار با بایدن در حاشیه اجلاس داووس، توانسته‌اند با چهره‌هایی مانند امانوئل مکرون وزیر وقت اقتصاد فرانسه، نخست‌وزیر ایرلند، نخست‌وزیر اسرائیل و جورج آزبورن، وزیر اول وقت بریتانیا دیدار کنند؛ حتی یادداشتی در این اسناد وجود دارد که نشان از حمایت جدی آزبورن از این شرکت دارد. در بیانیه‌ای که آزبورن در دفاع از رویکرد اتخاذ شده آن زمان منتشر کرده، بر این موضوع تاکید شده است که آن اقدامات کاملا در راستای سیاست‌های آن زمان دولت بریتانیا برای برقراری ارتباط با شرکت‌های مطرح فناوری جهان و تشویق آنها به سرمایه‌گذاری در این کشور در جهت ایجاد مشاغل جدید بوده است. اگرچه دیدار مذکور آزبورن با مدیران اوبر در آن زمان به صورت عمومی اعلام شده بود، اما اسناد جدید نشان می‌دهند که شش نفر از اعضای حزب محافظه‌کار نیز دیدارهایی با مدیران اوبر داشته‌اند که هیچ‌گاه جزئیاتی از این دیدارها به اعلام عمومی نرسید.
البته مشخص نیست که در صورت علنی شدن این دیدارها هم نشانه‌های لابی‌گری این سیاستمداران برای تغییر قوانین به وضوح مشخص می‌شدند یا خیر. با این حال اسناد افشا شده اخیر نشان می‌دهند که اوبر مکررا درصدد یافتن مسیرهای غیررسمی برای ارتباط با مهره‌های در راس قدرت و تاثیرگذاری بر آنان از طریق دوستان و واسطه‌ها و برگزاری ملاقات‌هایی در غیاب دستیاران و نیروهای رسمی این نهادها بوده است. در ادامه لیست موجود از فعالیت‌های لابی‌گرانه اوبر، ردپایی از دیدارهای مدیران این شرکت با چهره‌های سرشناسی از کشورهای روسیه، ایتالیا و آلمان به چشم می‌خورد و طبق همین اسناد، این شرکت به این افراد هدایای مالی یا سهام شرکتش را پیشنهاد داده بود تا آنها را به شرکای استراتژیک اوبر تبدیل کند.
پیشرفت به قیمت جان رانندگان
به موجب این اسناد تایید شده است که اوبر در این سال‌ها، هزاران هزار دلار نیز خرج پژوهش‌هایی کرده است که از اثرات مثبت فعالیت این شرکت و مدل اقتصادی آن بر اقتصاد کشورها دفاع کند. با وجود عملیات و لابی‌گری‌های پرخرجی که این غول سیلیکون‌ولی انجام داده، نتایج متفاوتی طی این سال‌ها حاصل شده است؛ گاهی لابی‌گری انجام شده به خوبی توانسته به اصلاح قوانین و مقرراتی ختم شود که مسیر اوبر را در توسعه فعالیت‌هایش در آن کشور هموار کند؛ اما گاهی نیز این شرکت به بن‌بست رسیده و در نبرد با رقبا و اغوای برخی مقامات صنعت تاکسیرانی و سیاستگذاران حوزه ناکام مانده است. با این حال حتی در چنین مواردی نیز اوبر تلاش کرده تا از ناکامی‌های حاصل در جهت تبلیغ فناوری خود بهره گیرد و حکومت‌ها را برای اصلاح قوانین‌شان تحت فشار قرار دهد. مصداق بارز این موضوع، زمانی است که اوبر در توسعه فعالیت‌های خود به برخی کشورها، با مخالفت راننده تاکسی‌های بخش سنتی این صنعت مواجه شد.
در بخش‌هایی از این مخالفت‌ها و درحالی که رانندگان خشمگین برای بیان اعتراض خود به توسعه فعالیت‌های این شرکت و ابراز ترس از تهدید معیشت خود روانه خیابان‌های پاریس شده بودند، کالانیک به مدیران فرانسوی خود دستور داد تا رانندگان اوبر را به برگزاری اعتراضی متقابل تشویق و آنها را نیز روانه این آشوب خیابانی کند. وی با بیان اینکه چنین ریسکی ارزش دارد، خطاب به مدیرانش تاکید کرده بود که «خشونت متضمن موفقیت است». با وجود آسیب‌های احتمالی چنین تصمیمی برای رانندگان اوبر، کالانیک ادعا کرده که مقاومت و نشان دادن واکنش درست در زمان درست، ارزش چنین آسیب‌هایی را خواهد داشت. سناریوهای مشابه بعد از فرانسه، در ایتالیا، بلژیک، اسپانیا، سوئیس و هلند نیز تکرار شده است. حتی زمانی که در جریان یکی از این درگیری‌ها، گروهی از تظاهرات‌کنندگان به رانندگان اوبر حمله و آنها را زخمی کردند، کارکنان اوبر درصدد آن برآمدند تا از این موضوع بهره‌برداری رسانه‌ای کرده و آن را به دستاویزی برای امتیازگیری از دولت‌ها تبدیل کنند. طی این اقدام، رانندگان اوبر که قربانی چنین خشونت‌هایی شده بودند، به ثبت شکایت نزد پلیس تشویق شده و سپس این اظهارات را در اختیار رسانه‌ها قرار دادند.
با این وجود، حالا سخنگوی اوبر با انتشار بیانیه‌ای صحت برخی از این ادعاها را زیر سوال برده و تاکید کرده است که کالانیک، هیچ‌گاه به دنبال بهره‌برداری از رفتارهای خشونت‌طلبانه نبوده و تهمت‌های مطرح شده را رد می‌کند. سخنگوی اوبر ضمن قبول اینکه ممکن است در گذشته گاهی رویکردهای اشتباهی در قبال رانندگان اتخاذ شده باشد، گفت که هیچ کس از جمله کالانیک، خواهان خشونت علیه رانندگان اوبر نیست. وی تصریح کرد: «اگرچه تمامی اقداماتی که مدیرعامل ما در یک دهه قبل انجام داده، اکنون مورد تایید ما نیست، اما تاکید می‌کنم که هیچ‌گاه در اوبر از خشونت علیه یک راننده خوشنود نبوده‌ایم.»
تلاش برای مخفی کردن اطلاعات
رانندگان اوبر همواره به دلیل ماهیت شغلی خاص خود، در معرض انواع تجاوز و تهدید و حتی قتل توسط رانندگان سرویس‌های سنتی تاکسیرانی قرار داشته‌اند. از سوی دیگر، توسعه اپلیکیشن‌ها و سیستم تاکسیرانی آنلاین این شرکت، در اکثر مواقع با مقاومت ناوگان رسمی تاکسیرانی کشورها مواجه شده و همین امر نیز چالش‌های جدیدی را پیش روی این شرکت قرار داده است؛ کما اینکه اوبر، رقیب سنتی خود در بازار تاکسیرانی هر کشور را «کارتل» خطاب می‌کند. با این حال طبق داده‌هایی که اخیرا در اختیار گاردین قرار گرفته، به نظر می‌رسد مدیران و سیاستگذاران اوبر، با علم به اینکه کسب‌وکارشان در برخی کشورها به صورت غیرقانونی در حال توسعه است، اهمیت چندانی به این موضوع نداده و کار خود را پیش برده‌اند. در برخی از ایمیل‌های فاش شده از ارتباط مقامات اجرایی و کارکنان این شرکت با یکدیگر، عبارت «ما رسما دزدان دریایی هستیم» به چشم می‌خورد.
در ایمیل دیگری از یک مدیر اجرایی این شرکت تاکید شده است: «فعالیت ما در بسیاری کشورها غیرقانونی است؛ پس باید تا جای ممکن از انتشار بیانیه‌ها و رویکردهای متخاصمانه اجتناب کنیم.» با این حال، سخنگوی کالانیک اخیرا خبرنگاران را به اعمال فشار رسانه‌ای نابجا به این شرکت در این مورد متهم و تاکید کرد: زمانی که ما فعالیت خود را به عنوان یک پلتفرم فناوری‌محور برای ارائه خدمات تاکسی آنلاین آغاز کردیم، طبیعتا مقررات مناسبی در این زمینه وجود نداشت و هنوز قوانین فعلی تناسب چندانی با عصر گوشی‌های هوشمند نداشتند. با این حال، در اسنادی که اخیرا افشا شده، جزئیاتی از رویکرد خاص این شرکت برای جلوگیری از دسترسی ضابطان قضایی به اطلاعاتش منتشر شده است. در روشی که این شرکت برای دور زدن قوانین کشورها در پیش گرفته، مقرر شده بود تا در صورت هجوم پلیس و مقامات قضایی به دفاتر این شرکت، مدیران آی‌تی فورا دسترسی به پایگاه‌های اطلاعاتی مرکزی این شرکت را محدود کنند و جلوی طی شدن روند قانونی را بگیرند.
با این‌حال سخنگوی کالانیک در واکنش به اتخاذ این پروتکل که «کلید خاموش» ( (kill switchلقب گرفته، آن را اقدامی عادی در تمامی کسب‌وکارها خواند و به‌کارگیری آن را با هدف اخلال در روند اجرای عدالت، رد کرد. وی در ادامه تاکید کرد ما هیچ داده‌ای را حذف نمی‌کردیم و تمامی اقدامات ما تحت نظارت واحد کنترل قوانین و مقررات انجام شده است. با این همه و در بیانیه این شرکت تصریح شده است: از سال ۲۰۱۷ و همزمان با روی کار آمدن دارا خسروشاهی، مدیرعامل جدید این شرکت، استفاده از این پروتکل متوقف شده است.
اوبر در واکنش به خبر افشای این اسناد، ضمن پذیرش این اتهامات و یاد کردن از آنها تحت عنوان «اشتباهات و کج‌روی»های شرکت، تاکید کرد که رویکرد این شرکت از سال ۲۰۱۷ و با روی کارآمدن دارا خسروشاهی به عنوان مدیرعامل جدید تغییر کرده است. با تمام اینها، به نظر می‌رسد گزارش اخیر گاردین از اقدامات غیرقانونی اوبر در بالا بردن ستون‌های امپراتوری خود، تازه شروع یک ماجرای جنجالی و بلندمدت است؛ زیرا گاردین رهبری این تحقیق و بررسی بین‌المللی را به عهده گرفته و این اسناد را در اختیار بیش از ۱۸۰ خبرنگار از رسانه‌های بزرگ سراسر جهان مانند واشنگتن‌پست، بی‌بی‌سی، لوموند و... نیز قرار داده است. با این اوصاف به زودی گزارش‌ها‌ی تحقیقی بیشتر از رسوایی مدیریتی غول تاکسی آنلاین، منتشر خواهد شد.
