جنگ چین و آمریکا در میدان فناوری به اوج می‌رسد
جبهه سوم نبرد شرق و غرب
درحالی‌که طی چند سال اخیر جنگ تجاری گسترده‌ای بین چین و آمریکا وجود داشته اما در پشت صحنه یک رقابت فناوری نیز درحال پیشرفت بوده است. دو طرف به خوبی می‌دانسته‌اند که به‌دست آوردن برتری در این رقابت فناوری مزایای گسترده تجاری و امنیت ملی خواهد داشت. طی چند سال گذشته غول‌های فناوری توانستهاند دنیا را تکان دهند اما به‌نظر می‌رسد به دورانی رسیده‌ایم که از جذابیت آنها کاسته شده است. برخی معتقدند رسانه‌های اجتماعی و برخی غول‌های سیلیکون‌ولی دیگر حرف تازه‌ای ندارند اما شرکت‌های تازه‌ای درحال ظهور هستند که به‌نظر می‌رسد می‌توانند جای آنها را پر کنند اما نه در سیلیکون‌ولی بلکه در چین.
چین با یک میلیارد و 300 میلیون نفر جمعیت نشان داده است توانایی رقابت با غول‌های آمریکایی را دارد و رقابت را در حوزه‌های مختلف فشرده کرده است. چین ممکن است محل زندگی نوابغ رایانه‌ای نباشد اما دارای توانایی‌ها و پتانسیل‌هایی است که باعث پیشرفت آنها خواهد شد. در سال 2001 چین هیچ‌یک از 500 ابررایانه سریع جهان را در اختیار نداشت. در سال 2019 اما 219 ابررایانه سریع جهان در چین قرار دارند و 116 ابررایانه در آمریکاست! تمام ابررایانه‌های چینی با پردازنده‌های ساخت کشور خودشان تجهیز شده‌اند. چینی‌ها اخیرا توانستهاند با تولید تراشه‌های 7 نانومتری به موفقیت جدیدی در این عرصه دست پیدا کنند. این دستاورد گام بزرگی به جلو در زمینه تولید تراشه‌های داخلی چین برای جذب مشتریان از سایر نقاط دنیا است. چین به‌عنوان بزرگ‌ترین بازار نیمه هادی در جهان شناخته می‌شود و کماکان در حال جذب بهترین استعدادها در جهت تقویت تولید تراشه‌های قدرتمند است. گلدمن‌ساکس 2 ژوئن 2020 پیشبینی کرده بود چین ممکن است تا سال 2023 قادر به تولید تراشه‌های 7 نانومتری شود که این اتفاق خیلی زودتر از آن به حقیقت پیوست. شاید همین موضوع باعث شده شرکت اینتل آمریکا اعلام کند احتمال منصرف شدن از ساخت این تراشه‌ها را مدنظر قرار می‌دهد.
چین سرزمین اتفاق‌های تازه است و سرعت تحولات در آن بسیار زیاد است و هر روزه اختراعات زیادی ثبت می‌شود و همین مساله اضطراب و نگرانی سیلیکون‌ولی را موجب شده است. براساس آمار سازمان جهانی مالکیت معنوی در سال 2019، تعداد ثبت حق اختراع در چین 58 هزار و 990 و در کشور رقیب 57هزار و 840 بوده است. این برای اولین بار از سال 1978 است که آمریکا موفق به ثبت بیشترین تعداد حق اختراع نشد. نکته جالب توجه این است که شرکت هوآوی برای سومین سال متوالی توانست 4 هزار و 144 حق ثبت را در مقابل شرکت مطرح کوالکام در آمریکا با 2 هزار و 121 از آن خود کند.
چین در دهه گذشته بسیار قدرتمند شده است. آنها پیشرفت و دانش علم و فناوری را هسته اصلی استراتژی و توسعه خود قرار داده‌اند. برخی رسانه‌ها ادعا کرده‌اند که حتی چین به‌دنبال این است که بتواند زبان انگلیسی را به‌عنوان زبان اول کشور خود برگزیند. پنج سال پیش از بین 20 شرکت ارزشمند اینترنتی جهان، فقط دو شرکت چینی بودند اما امروزه این تعداد به هفت شرکت رسیده است. تا اواخر سال 2019 چین دارای 206 استارت‌آپ خصوصی بوده است که بیش از یک میلیارد دلار ارزش داشتند. برترین استارت‌آپ تشخیص صدا نیز با 700 میلیون کاربر در چین واقع شده است. این تعداد تقریبا دو برابر بیشتر از سیری اپل است که 375 میلیون کاربر دارد.
چینی‌ها حالا سکوهای اول رقابت‌های نوآوری و علمی را هم در اختیار دارند. در مسابقات بین‌المللی روباتیک هوایی، طولانی‌ترین مسابقه روباتیک دانشگاهی جهان، سه نفر برتر چینی بودند. در معتبرترین مسابقه علوم کامپیوتر دانش‌آموزان دبیرستان، المپیاد بین‌المللی انفورماتیک، چینی‌ها 84 مدال طلا و آمریکایی‌ها 52 مدال کسب کردند. دستیابی به این موفقیت در این مسابقات بیانگر سرمایه‌گذاری است که این کشور در پرورش استعدادها انجام داده است. از دیگر سرمایه‌گذاری‌های مهم چین می‌توان به تخصیص 2/ 2درصد از تولید ناخالص داخلی (496 میلیارد دلار) برای تحقیق و توسعه اشاره کرد. در مقابل این رقم برای آمریکایی‌ها برابر با 549 میلیارد دلار است. نرخ رشد مرکب سالانه در چین بین سال‌های 2000 تا 2017 بیش از 17درصد و برای آمریکا 3/ 4درصد بوده است. در سال 2018 سرمایه‌گذاری خطرپذیر چین به 100 میلیارد دلار رسید و در آمریکا این مبلغ 130 میلیارد دلار بوده است.
بازگشت نخبگان
پس از بحران مالی جهانی 2008 تعداد قابل‌توجهی از مهندسان و کارآفرینان چینی از سیلیکون‌ولی به کشورشان بازگشتند. این گروه نقش مهمی در رشد شرکت‌های فناوری چین داشتند. هم اکنون از هر 10 دکترای علوم کامپیوتر در دانشگاه‌های ایالات‌متحده، یک نفر آمریکایی و دو نفر چینی هستند. در سه دهه گذشته از 20 دانشجوی چینی که در خارج از کشور تحصیل می‌کردند فقط یک نفر از آنها به کشور خود بازمی‌گشت، اکنون از 5 نفر 4 نفر از آنها به چین برمی‌گردند. در سال 2016 چین 7/ 4 میلیون فارغ‌التحصیل رشته‌های علوم فناوری، مهندسی و ریاضیات داشت درحالی‌که در مقابل ایالات‌متحده 568هزار فارغ‌التحصیل داشت. این کشور تعداد زیادی پروژه فناوری‌های بزرگ دارد و دارای یک طرح 15 ساله به نام استانداردهای 2035 چین است که در جهت تعیین استانداردهای جهانی برای فناوری‌های آینده است و بیشتر اهداف خود را روی توسعه تکنولوژی 5G، هوش مصنوعی، اتومبیل‌های برقی، شبکه‌های نسل جدید (NGN)، ارتباطات از راه دور و روبات‌های پیشرفته متمرکز کرده است. سایر بخش‌ها نیز شامل فناوری‌های کشاورزی، مهندسی هوافضا، زیرساخت‌های راه‌آهن سریع‌السیر، مواد مصنوعی و برخی رشته‌های پزشکی است.
میدان نبرد هوش مصنوعی
در طرح 15 ساله، چین را باید به‌عنوان رهبر جهانی در زمینه هوش مصنوعی بدانیم. نکته‌ای که ایلان ماسک هم به آن اشاره کرده است. او می‌گوید، اقدامات چین در زمینه فناوری و هوش مصنوعی در آینده می‌تواند تاثیری عظیم و نه چندان جالب در اقتصاد آمریکا بگذارد.
هوش مصنوعی در چین به سرعت درحال رشد است. تا چند سال قبل مدیران شرکت‌های مهم مانند گوگل و فیس‌بوک و آمازون، شرکت‌های چینی را در رده‌های پایین‌تر از خود می‌دیدند اما به‌نظر می‌رسد امروزه همه چیز تغییر کرده است.
بسیاری معتقدند خواه ناخواه جنگ آینده مبتنی بر هوش مصنوعی خواهد بود. اخیرا مارک اسپر وزیر دفاع سابق آمریکا در کنفرانس کمیسیون امنیت ملی در مورد هوش مصنوعی خاطرنشان کرد: «پیشرفت در هوش مصنوعی می‌تواند شکل جنگ‌ها را برای نسل‌های بعد تغییر دهد و کشوری که بتواند از AI به خوبی استفاده کند، برای سال‌ها می‌توان آنها را پیروز دانست.»
چین با چهار برابر جمعیت نسبت به ایالات‌متحده، بزرگ‌ترین بازار داخلی برای کاربردهای AI را دارد. اخیرا آمریکایی‌ها کنگره‌ای را به نام کمیسیون امنیت ملی هوش مصنوعی با ریاست اریک اشمیت (مدیرعامل سابق گوگل) و رابرت ورک (قائم مقام سابق وزارت دفاع) تاسیس کرده‌اند که ماموریت آن، اطمینان از امنیت ملی آمریکا و استفاده از ابزار لازم به‌ویژه هوش مصنوعی برای حفظ قدرت و رهبری جهانی است.
بازیگران تازه‌نفس
چین با سرعت هرچه تمام حرکت می‌کند. شاید داستان‌هایی را در مورد سرعت کار شرکت‌های ساختمانی این کشور شنیده باشید. به‌طور مثال ساخت یک آسمان‌خراش 57 طبقه در 19 روز کاری در سال 2015.چین زمانی به تقلید معروف بود و هر آنچه در سیلیکون‌ولی بود بلافاصله آن را کپی کرده و ادعا داشتند که می‌خواهند فیس‌بوک و توییتر بومی را راه‌اندازی کنند و اما امروزه به گفته کارشناسان، فیس‌بوک درحال تقلید از وی‌چت است. وی‌چت در سال 2011 وارد بازار شد و یک میلیارد کاربر در کشور خودش دارد و تخمین زده می‌شود کاربران خارج از کشور آن نیز به ده‌ها میلیون نفر رسیده باشد. امروزه دیگر آن را به‌عنوان یک پیام‌رسان نباید شناخت و بیشتر شبیه به یک سیستم عامل عمل می‌کند تا یک اپلیکیشن. کاربران در وی‌چت تمام کارهایشان را در این برنامه انجام می‌دهند و وی‌چت از طریق کارمزدها درآمدزایی می‌کند و هدف آن این است که کاربران بتوانند هر کاری را دوست دارند در این برنامه انجام دهند بدون اینکه از این برنامه خارج شوند. کارهایی مانند خرید بلیت سینما و یافتن بیمارستان‌ها. اما فیس‌بوک فقط از تبلیغات درآمدزایی می‌کند و کاربران نمی‌توانند همه کارها را با فیس‌بوک انجام دهند. بنابراین می‌توان گفت وی‌چت چند قدم از فیس‌بوک جلوتر است.
یکی دیگر از غول‌های فناوری که رقیب سرسختی برای شرکت‌های مطرح آمریکایی است و مارک پمپئو این شرکت را بازوی دولت چین می‌نامد، هوآوی است. هوآوی بیش از 20 سال است که در بریتانیا فعالیت دارد و قصد داشت بخشی از شبکه 5G را در آنجا به‌دست بگیرد اما دولت مشارکت این شرکت را نپذیرفت. در آینده تمام زیرساخت‌ها، اقتصادها و به نوعی کل زندگی بشر وابسته به کامپیوترهایی خواهد بود که از طریق شبکه 5G به هم متصل هستند و اگر کسی بخواهد ناگهان این شبکه را از کار بیندازد، تکلیف چیست؟
در سال 2012 این شرکت توانست از نزدیک‌ترین رقیب خود شرکت تلفنی اریکسون سوئد پیشی بگیرد و به بزرگ‌ترین تامین‌کننده تجهیزات مخابراتی در جهان و در سال 2019 نیز پس از سامسونگ به دومین سازنده بزرگ تلفن تبدیل شود.
مقر هوآوی به قدری بزرگ است که کارمندان برای رفت و آمد به یک ساختمان دیگر باید از قطار استفاده کنند و هرکدام از ساختمان‌های بنا شده برای شرکت بر مبنای طرح‌های یکی از شهرهای اروپایی است. حدود 180 هزار نفر در هوآوی فعالیت دارند و درآمد ناخالص سال 2019 آن، بالغ بر 100 میلیارد دلار بوده است. این شرکت سالانه بین 15 تا 20 هزار میلیارد دلار در زمینه تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری می‌کند. بزرگ‌ترین معضل برای شرکت هوآوی این است که آمریکا قصد دارد به‌شدت با آنها برخورد کند و آنها را دشمن خود و متهم به جاسوسی سایبری می‌داند، زیرا معتقد هستند دولت چین از هوآوی برای مقاصد سیاسی و خرابکاری استفاده می‌کند.
اپلیکیشن‌های اجتماعی در چین وارد مرحله جدیدی شده‌اند، شاید اینجا حوزه‌ای باشد که آنها هنوز از رقبای غربی پیشی نگرفته‌اند، اما در جهات تازه‌ای پیش می‌روند مانند اپلیکیشن تیک‌تاک که محبوبیت فراوانی در اروپا و کشورهای آمریکایی به‌دست آورده است. دولت آمریکا این برنامه را تهدید جدی برای کاربران آمریکایی می‌داند.
در آوریل 2020 تعداد دانلود تیک تاک از 2میلیارد نیز عبور کرد که 165 میلیون آن از سوی آمریکایی‌ها بوده است. خیلی‌ها در سیلیکون‌ولی نگران تعداد کاربران تیک‌تاک هستند و معتقدند دنیای غرب هم با توجه به کشوری که این شرکت در آن ثبت شده، باید نگران باشند. با وجود مخالفت‌ها و چالش‌های دولت آمریکا در برابر این اپلیکیشن چینی، حتی برخی سیاستمداران آمریکایی نیز از آن برای تبلیغات استفاده کردند. از نمونه آن می‌توان به سابرینا هاکی نامزد سابق کاندیداتوری کنگره آمریکا و نقش پررنگ تیک‌تاک در انتخابات ریاست جمهوری 2020 این کشور اشاره کرد. حالا قدرت سیاسی تیک‌تاک توجهات را به خود جلب کرده است.
آنچه تیک تاک را موفق کرده ترکیبی از ویدئوهای کوتاه و جذاب است که توانست کاربران جوان زیادی را به خود جذب کند به‌طوری‌که حدود دوسوم کاربران آن زیر 30 سال هستند. همین امر باعث شد کاربران از تیک‌تاک به‌عنوان ابزاری سیاسی بهره ببرند. هرچند تیک‌تاک سال گذشته تبلیغات سیاسی را ممنوع کرد اما محتوای آن بیشتر به سمت سیاسی شدن می‌رود. برخی کاربران ادعا کرده‌اند برهم زدن برنامه انتخاباتی دونالد ترامپ در تولسا کار آنها و از طریق تیک‌تاک بوده است. به این ترتیب که آنها می‌دانستند نمی‌خواهند به برنامه او بروند اما تعداد بسیار زیادی از صندلی‌ها را رزرو کرده بودند. آمریکایی‌ها برای رقابت با تیک‌تاک، برنامه‌های Byte و Instagram Reels را روانه بازار کردند که تا حدودی نیز موفق بوده‌اند اما کماکان محبوبیت تیک‌تاک را به‌دست نیاورده‌اند.
نمی‌توان این واقعیت را نادیده گرفت که این شرکت‌های فناوری درگیر یک مساله ژئوپلیتیک بین دو ابرقدرت هستند. مسالهای که مشخص است اینکه فناوری در آینده مسلما کمتر به سیلیکون‌ولی وابسته خواهد بود. بحث پکن و واشنگتن برای برتری در این عرصه صرفا بحث فناوری و ابداع نیست بلکه بحث این است که قواعد دنیای فناوری در آینده را چه کسی تعیین می‌کند؟
