حمایت‌های دولتی کارگشا نبود
پیام‌رسان‌های داخلی روی خط پایان؟
محبوبیت تلگرام و ضعف پیام‌رسان‌های داخلی
از حدود دو سال پیش و همزمان با فیلترینگ تلگرام بود که زمزمه‌های جایگزینی پیام‌رسان‌های داخلی بیشتر و جدی‌تر به گوش رسید تا به‌عنوان جایگزین وارد بازار شوند. هر چند این پیام‌رسان‌ها با تبلیغات گسترده و حمایت‌های مختلف دولتی قرار بود جای تلگرام را در میان کاربران ایرانی بگیرند و حتی مدیر پیام‌رسان سروش فروردین ماه ۹۷ گفته بود که این پیام‌رسان با قابلیت‌های بیشتر جای تلگرام را خواهد گرفت، اما با گذشت زمان مشخص شد که نه‌تنها فیلترینگ تلگرام نتوانست محبوبیت آن را در میان کاربران کمتر کند، بلکه با بالا رفتن نسبی تعداد کاربران پیام‌رسان‌های داخلی هم بعضی مشکلات فنی بروز کردند تا همچنان برنده نهایی این رقابت تلگرام باشد.
جالب است بدانید نظرسنجی‌ای که حدود ۶ ماه بعد از فیلترینگ تلگرام توسط مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران انجام شد، هم گواهی بود بر تایید این موضوع. نتایج این نظرسنجی که در مهرماه سال ۹۷ انجام شد، نشان داد که با وجود حمایت‌های مختلف از پیام‌رسان‌های داخلی و ترغیب مردم به استفاده از آنها، همچنان اکثر کاربران ایرانی از تلگرام استفاده می‌کردند. طبق این نظرسنجی، ۵/ ۶۲ درصد از پاسخگویان اعلام کردند که قبل از فیلتر تلگرام از آن استفاده می‌کنند و در مهر ماه و با وجود فیلتر این پیام‌رسان، ۳/ ۴۷ درصد از کل پاسخگویان اعلام کردند که همچنان از تلگرام استفاده می‌کنند. نظرسنجی این مرکز در اسفند ماه سال ۹۷ هم نشان داد که ۷۱ درصد جوانان ۱۸ تا ۲۹ ساله از تلگرام استفاده کرده و آن را به‌عنوان پیام‌رسان محبوب خودشان معرفی کرده‌اند.
به گزارش «ایرنا» این درحالی بود که هزینه زیادی برای توسعه پیام‌رسان‌های داخلی مانند سروش انجام شده بود و در مواردی هم دولت برای ارائه بودجه بیشتر تحت فشار تبلیغاتی و رسانه‌ای قرار می‌گرفت. حتی محمد سرافراز، رئیس پیشین سازمان صداوسیما در مصاحبه‌ای که با روزنامه شرق انجام داده بود، گفت: «پروژه‌ای به‌عنوان «پیام‌رسان سروش» بود که اشکالاتی داشت و برنامه‌نویسی درستی نشده بود و پول‌ها به نام این پروژه، به کارکنان یک شرکت ثالث پرداخت می‌شد! ما این گزارش‌ها را به دکتر حسینی، مدیر وقت بازرسی و حسابرسی و رئیس حراست سازمان دادیم که دقیق بررسی کنند.» به این ترتیب و با توجه به تسهیلات گسترده ارائه شده برای توسعه این پیام‌رسان، نحوه توسعه و به مزایده گذاشتن این پیام‌رسان موردتوجه قرار گرفته است.
تغییر مدیریت و شایعه ادغام
با این همه اما نشانه‌های شکست پیام‌رسان سروش از مدت‌ها پیش هم قابل مشاهده بود. درست یک سال پیش بود که مرتضی رحیمی، مدیرعامل پیام‌رسان سروش در مصاحبه‌ای از تصمیمش برای جذب ۱۰۰ میلیون کاربر تا دو سه سال آینده خبر داده و از عملکرد این پیام‌رسان دفاع کرده بود. با این حال اما رحیمی در همین مصاحبه به اختلاف مدیریتی در داخل این پیام‌رسان اشاره کرده و گفته بود که در اواخر سال ۹۶ تصمیم گرفته شد که شرکت جام‌جم از طرف صداوسیما جایگزین شرکت سروش رسانه به‌عنوان متولی پروژه پیام‌رسان سروش شود که تا آن زمان عملا نقشی به‌عنوان نماینده سازمان صداوسیما در اداره مجموعه سروش نداشت. او در این مصاحبه گفت: «قرار شد که نمایندگان این شرکت بحث‌های رسانه‌ای و روابط‌عمومی را به عهده بگیرند و مدیریت مجموعه سروش هم به آقای سیدصالحی که نماینده صداوسیما بود، واگذار شود. در ابتدای کار هماهنگی این دو تیم (تیم فنی از طرف بخش‌خصوصی و تیم مدیریتی-روابط‌عمومی به‌عنوان نماینده صداوسیما) انجام می‌شد.
اما بعد از مدتی اختلاف‌نظرهای جدی بین دو تیم به‌‌وجود آمد. این تفاوت دیدگاه‌ها بعد از مدتی باعث جدایی این دو تیم و رفتن آقای سیدصالحی از مدیریت سروش شد. از تیر ماه (سال ۹۷)، من به‌عنوان مدیرعامل شرکت توسعه فناوری رسانه سروش معرفی شدم و از آن به بعد تمام کارهای فنی و غیرفنی، توسط همین شرکت انجام می‌شود.» این درحالی بود که یک ماه پیش از این مصاحبه، مدیران دو پیام‌رسان سروش و گپ در نشستی، زمینه‌های مشترک همکاری و راه‌های مختلف توسعه خدمات مشترک را بررسی کردند. مدیران این پیام‌رسان‌ها در این نشست با تاکید بر توسعه پیام‌رسان‌های خود، ارائه خدمات مشترک مانند ایجاد فضای مشترک برای مدیریت کانال‌ها و استفاده از زیرساخت‌های مشترک برای ارسال و دریافت فایل را بررسی و امکان‌سنجی کردند. این اتفاق باعث شد تا شایعات درباره احتمال ادغام این دو پیام‌رسان به شدت تقویت شود.
حمایت‌های دولتی
با تمام اینها موضوع حمایت‌های مالی کلان از پیام‌رسان‌های داخلی باعث شده است تا عملکرد آنها بیش از پیش زیر ذره‌بین قرار بگیرد. در تایید چنین حمایت‌هایی بود که حمید فتاحی، معاون وقت وزیر ارتباطات آبان ماه گذشته اعلام کرد: «برمبنای ارزیابی شاخص‌های فنی صورت‌گرفته از سوی مرکز ملی فضای مجازی و با همکاری معاونت علمی ریاست‌جمهوری، مقرر شد که حمایت‌های ویژه وزارت ارتباطات از این پس، تنها از دو پیام‌رسان بومی «سروش» و «گپ» به‌عنوان دو پیام‌رسان ملی برتر صورت بگیرد. این طور نیست که بخواهیم حمایت‌هایی را که تا حالا از پیام‌رسان‌های بومی دیگر داشته‌ایم، پس بگیریم؛ اما مطابق ابلاغیه مرکز ملی فضای مجازی، از این پس حمایت‌های جدید با تمرکز بر دو پیام‌رسان «سروش» و «گپ» انجام خواهد گرفت.» این درحالی است که مدیر پیام‌رسان سروش در خرداد سال ۹۷ بر لزوم اعطای وام ۵۰ تا ۱۰۰ میلیارد تومانی به پیام‌رسان‌هایی تاکید کرد که در آن زمان بیش از پنج میلیون نفر کاربر داشتند تا به این ترتیب مبلغ آن وام را صرف توسعه زیرساخت‌هایشان بکنند. این درحالی بود که پیش از آن مقامات وزارت ارتباطات و شورای‌عالی فضای مجازی از اعطای وام ۵ میلیاردتومانی به پیام‌رسان‌های داخلی خبر داده بودند و مدیر پیام‌رسان سروش گفته بود که آن ۵ میلیارد تومان را خرج هزینه پهنای باند کرده است.
