میزان خرید آنلاین در ایران هنوز از متوسط جهانی پایین‌تر است
سهم‌گیری آهسته تجارت الکترونیکی از خرده‌فروشی
بررسی آمار منتشر شده از سوی شاپرک در سال گذشته نشان می‌دهد سهم خریدهای اینترنتی از کل تعداد تراکنش‌ها از ۱/ ۵ درصد فراتر نرفت و این رقم برای موبایل ۰۶/ ۶ درصد بود. در عین حال سهم خرید اینترنتی از مبلغ تراکنش‌ها در سال گذشته کمتر از ۹ درصد بود که به عبارتی ۲۳۳هزار میلیارد تومان، و این رقم برای خرید موبایلی ۸/ ۸ میلیارد تومان بود که سهم ۳۴/ ۰ درصدی را برای آن نشان می‌دهد. همچنین آمار شاپرک حاکی از آن است که ضریب نفوذ درگاههای پرداختی موبایلی و اینترنتی در ماه گذشته رشد داشته، اما این رقم در مقایسه با ضریب نفوذ دستگاههای POS خیلی کم است. دلیل این موضوع به امکان تهی راحت دستگاههای POS برای کسبوکارها ولو دستفروشان و از طرفی سختگیریهای بانک‌مرکزی و سایر نهادهای نظارتی در ایجاد درگاههای پرداختی موبایلی و اینترنتی و حتی محدودیتهای اعمال شده برای خدماتی مانند فینتک برمیگردد. البته در این میان، مقاومت عموم جامعه در برابر خرید آنلاین و تمایل آن به شیوههای پرداخت سنتی نیز در اقبال کمرنگ خریدهای اینرنتی و موبایلی بیتاثیر نیست. به رغم رشد نسبی تمایل به خرید آنلاین طی سال‌های اخیر چالش‌های اقتصادی بر رفتار خرید در این عرصه نوپا هم هم تاثیر داشته است.
در این میان سهم آن از GDP کشور در سال گذشته روند نزولی داشته باشد. بنابر آمار گزارش مرکز توسعه تجارت الکترونیکی، سهم این صنعت از GDP کشور ۱۰ درصد، بالغ‌بر ۲۰۸ هزار میلیارد تومان باشد. در حالی که حجم تجارت الکترونیکی در سال ۱۳۹۶ معادل ۰۳/ ۱۱ درصد GDP بوده است. بنابر تعریف این مرکز، کلیه فعالیتهای تجاری، مبادلات خرید و فروش محصولات از طریق ابزارهای الکترونیکی را تجارت الکترونیکی میگویند. به این ترتیب، خرده‌فروشی آنلاین، جابه‌جایی اینترنتی سرمایه، بازاریابی اینترنتی، خدمات اینترنتی، خدمات اینترنتی، تبادل الکترونیکی داده و کلیه تراکنش‌های آنلاین در دسته فعالیتهای تجارت الکترونیکی قرار می‌گیرد. گزارشی که اخیرا دیجی‌کالا منتشر کرده نیز نشان می‌دهد به‌رغم اینکه تا پایان سال گذشته تعداد کاربران اینترنت کشور از مرز ۷۰میلیون گذشته و بیش از ۳۱ هزار فروشگاه آنلاین دارای نماد اعتماد الکترونیکی در کشور وجود دارد و تعداد تراکنش آنلاین ۹۰ درصد رشد و آمار خرده‌فروشی آنلاین کشور در دهه ۱۳۹۰ سالانه رشد بالغ‌بر ۱۱۱درصد را داشته است. با این حال، سهم خرده‌فروشی آنلاین از کل بازار خرده‌فروشی ایران ناچیز و کمتر از ۲ درصد برآورد میشود. در حالی که این رقم در سال ۲۰۱۸ در ترکیه ۷/ ۴ درصد، در آلمان ۹/ ۱۲ درصد، در نروژ ۶/ ۱۲ درصد، کره‌جنوبی، ۴/ ۱۳ درصد، بریتانیا ۶/ ۲۰ درصد، در آمریکا ۴/ ۱۵ و در چین ۲۴ درصد است.
رفتار کاربران ایرانی در دنیای تجارت الکترونیکی
آمار منتشر شده از سوی دیجی کالا درباره بررسی رفتار خریداران آنلاین کالا نشان می‌دهد در شش ماه نخست سال مجموع این کاربران بیش ۱۰هزار و ۸۰۰ سال در سایتها برای خرید آنلاین وقت صرف کردند. به‌عبارت دیگر، اگر یک نفر میتوانست این زمان را صرف کند باید از ۱۰۸ قرن پیش شروع میکرد. با این حال، در یک روز معمولی کاربران بیش از چهار میلیون بار از طریق وب‌سایت و اپلیکیشن از این سایت خرده‌فروشی بازدید دارند که متوسط زمان هر بازدید از وب‌سایت ۶ دقیقه و ۴۶ ثانیه و از اپلیکیشن ۹ دقیقه و ۲۶ ثانیه است. این آمار در واقع حاکی از آن است که اقبال کسبوکارهایی که پلت‌فرم قوی موبایلی دارند برای دیده شدن و جذب مشتری بیشتر از آنهایی است که از تقویت پلت‌فرم موبایلی خود غفلت کردند. البته بررسی رفتار خرید کاربران هم این آمار را تأیید میکند به‌طوری که بیش از ۸۰ درصد بازدیدها از طریق اپلیکیشن و موبایل‌وب بوده و این در حالی است که سهم این دو پلت‌فرم از تعداد سفارش‌ها ۷۴درصد و از میزان فروش ریالی بالغ‌بر ۶۸ درصد است. این بررسی نشان می‌دهد کسب‌وکارهای خرده‌فروشی آنلاین میتوانند بازار پر رونقی برای خود در استانهای تهران، البرز، مازندران و گیلان رقم بزنند، چراکه این چهار استان به ترتیب بیشتر تراکم مشتریان آنلاین را دارند. بنابر آمار دیجی کالا، ۵۱درصد از سفارش‌ها با استفاده از درگاه پرداخت اینترنتی و ۴۹ درصد با کارتخوان سیار (POS) تسویه میشود. با این حال، سهم ریالی پرداخت از درگاه اینترنتی نزدیک به ۶۰ درصد از کل مبالغ خرید است. همچنین متوسط ارزش ریالی هر سفارش در نیمه نخست سال‌جاری حدود ۴۱۹ هزار تومان بوده است. این رقم در سال گذشته حدود ۴۲۱هزار تومان و در سال ۹۶ نیز بالغ‌بر ۴۲۹ هزار تومان بوده است. کاربران براساس این گزارش عمدتا و به ترتیب موبایل، هارداکسترنال، پاوربانک، ساعت، هدفون و هندزفری، کنسول پلی‌استیشن و کفش را جست و جو کرده‌اند. به همین نسبت کالاهای دیجیتال مثل لپ‌تاپ، موبایل و پاوربانک و پس از آن کالاهای رده خانه و آشپزخانه سهم ریالی بالایی در فروش دارند و بیشترین سهم تعدادی فروش هم به ترتیب به رده‌های خوردنی و آشامیدنی، خانه و آشپزخانه، کالاهای دیجیتال و آرایشی و بهداشتی اختصاص دارد. این گزارش همچنین نشان‌دهنده تغییر مدل خرید از کالاهای خارجی به سمت کالاهای ایرانی هم هست که دلایل آن را می‌توان در تلاطمات بازار ارز و کاهش واردات کالاهای خارجی جست‌وجو کرد. بر این اساس سهم فروش تعدادی کالاهای ایرانی در نیمه اول سال ۹۷ حدود ۵۵ درصد کل کالاهای فروخته شده بود که این میزان در نیمه اول سال ۹۸ به ۶۸ درصد افزایش یافت. تغییر جایگاه فروش در برخی کالاهای خاص مانند تلویزیون و در اختیار گرفتن سهم اصلی بازار توسط یک برند ایرانی نشان‌دهنده این موضوع است که رشد قیمت و کاهش واردات باعث رشد فروش برند ایرانی شده است. نکته جالب یا حتی عجیب در این گزارش تحلیل فروش دو کالا (پوشک و گوشی هوشمند) در مقاطع بحرانی بازار است. این تحلیل به وضوح نشان می‌دهد در مقاطع بحرانی کاهش کالا و به رغم افزایش قیمت کالا تقاضا برای خرید آن هم به شدت بالا رفته است.
