نبرد غول‌های تکنولوژی غرب و شرق

روزگار عوض شده است. شرکت‌های تکنولوژی چینی که زمانی تنها می‌توانستند محصولات سیلیکون‌ولی از موتورهای جست‌وجو گرفته تا تجارت الکترونیک و شبکه‌های اجتماعی را کپی و الگوبرداری کنند، حالا خودشان به پیشتازان این عرصه تبدیل شده‌اند. به‌عنوان مثال اپلیکیشن پیام‌رسان WeChat که با سر و صدای زیاد توسط شرکت بزرگ تنسنت ارائه شد، رقیبی جدی برای پیام‌رسان‌های کالیفرنیایی به حساب می‌آید. با این اوصاف شرکت‌های چینی آماده‌اند در بازارهایی حضور پررنگ داشته باشند که نه برای آنها و نه رقبای آمریکایی‌شان، بازار خانگی محسوب نمی‌شوند. افزایش درآمد، رشد استفاده از موبایل‌های هوشمند و بهبود زیرساخت‌های اینترنت در کشورهای در حال توسعه، این بازارها را به عرصه‌هایی غیرقابل مقاومت برای تمام شرکت‌های تکنولوژی تبدیل کرده‌اند. آنها به امید کاربران آنلاینی که هر روز بیشتر می‌شوند، زنده‌اند. به همین دلیل هم هست که علی‌بابا بر آمازون غلبه می‌کند، گوگل با بایدو رقابت می‌کند و تنسنت پتانسیل‌هایش را برای رشد به رخ فیس‌بوک می‌کشد.

با این حال، این شرکت‌ها استراتژی‌های بسیار متفاوتی دارند. شرکت‌های آمریکایی معمولا خودشان را از شکست‌های احتمالی دور نگه می‌دارند. آنها روی زیرمجموعه‌هایی در کشورهای در حال توسعه مانند هندوستان و مکزیک سرمایه‌گذاری می‌کنند که بیشتر خدمات یکسانی را به کاربرانشان می‌دهند تا کاربران بومی این کشورها را راضی نگه دارند. برای مثال شرکت آمازون برای حضور در بازار هندوستان ۵ میلیارد دلار هزینه کرد تا بتواند نسخه آمریکایی خودش را در این کشور ارائه کند. این شرکت شبکه‌ای از انبارها را در هندوستان ساخت تا بتواند سفارش‌های اینترنتی (تجارت الکترونیک) را تکمیل و ارائه کند. آمازون علاوه بر خدمات میزبانی وب‌سایت، سرویس ویدئویی Prime خودش را هم با افزودن محتوای مربوط به سینمای هند یا بالیوود ارائه کرد. در واقع آمازون با خرید شرکت‌های کوچک دیگر در زمینه کاری خودش، آنها را دوباره بازاریابی و معرفی می‌کند. در سال گذشته میلادی این شرکت برای خرید وب‌سایت تجارت الکترونیک Souq.com دبی ۶۵۰ میلیون دلار هزینه کرد و حالا به وضوح این وب‌سایت به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های آمازون شناخته می‌شود.

گوگل و فیس‌بوک هم اقدامات مشابهی را در خارج از مرزهای آمریکا انجام داده‌اند. به خاطر همین اقدامات و فعالیت‌هاست که حالا هر دو این شرکت‌ها در شهرهای برازیلیا یا بنگلور همانقدر شناخته می‌شوند که در بوستون یا برلین شناخته شده‌اند. مشتریان گوگل در سراسر جهان از یک مرورگر کروم، وب‌سایت یوتیوب یا سیستم عامل اندروید استفاده کرده و تبلیغات آنلاین را به شیوه‌ای یکسان دریافت می‌کنند. واتس‌اپ و اینستاگرام که هر دو متعلق به فیس‌بوک هستند، در سراسر دنیا محبوب و پرطرفدارند. در مقابل تعداد کمی از کاربران اندونزیایی یا هندی نام علی‌بابا را می‌شناسند. استراتژی این شرکت در بازارهای در حال توسعه به جای حضور مستقیم، سرمایه‌گذاری در بازیگران محلی با خرید کلی یا بخش کمی از سهام آنها بوده است. این شرکت در طول دو سال گذشته مجموعه‌ای از شرکت‌های متمرکز بر خرید، پرداخت و خدمات تحویل و ارسال کالا را راه‌اندازی کرده است؛ شرکت‌هایی مانند

Paytm و BigBasket در هند، Tokopedia در اندونزی، Lazada در سنگاپور، Daraz در پاکستان و در دوم ماه جولای جاری Trendyol در ترکیه. اغلب مشتریان این شرکت‌ها اما هیچ ایده‌ای ندارند که این اپلیکیشن‌ها متعلق به یک غول تکنولوژی چینی هستند. تنسنت هم اقدامات مشابهی انجام داده است تا شرکت‌های هندی در زمینه‌های مختلف از تاکسی‌های اینترنتی گرفته تا آموزش آنلاین، پخش آنلاین موسیقی، خدمات بهداشت و درمان، IT و تجارت الکترونیک و همچنین شرکت‌های پرداخت الکترونیک در نیجریه و شرکت‌های لجستیکی در اندونزی را در اختیار بگیرد. بایدو اما در میان شرکت‌های بزرگ چینی اقدامات کمتری برای حضور در بازار کشورهای در حال توسعه انجام داده است، اما سرمایه‌گذاری عظیم آن در هوش مصنوعی در نهایت می‌تواند در سراسر جهان در حوزه‌هایی مانند خودروهای خودران به‌کار گرفته شود.

بر اساس بررسی‌های انجام شده از سوی CBInsights، تنسنت، علی‌بابا و شرکت وابسته‌اش Ant Financial، روی هم ۴۳ درصد از سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در همه استارت‌آپ‌های تک‌شاخ (استارت‌آپ‌هایی با ارزش بیش از یک میلیارد دلار) آسیایی را در اختیار دارند. سرمایه‌گذاری علی‌بابا در Lazada که بزرگ‌ترین پلت‌فرم تجارت الکترونیک جنوب شرق آسیاست، به بیش از ۴ میلیارد دلار رسیده است. «جک ما» موسس و رئیس شرکت علی‌بابا تنها در هندوستان ۸میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرده است. رویکرد متفاوت آنها نشان می‌دهد شرکت‌های غربی و چینی چطور درآمدزایی می‌کنند. گوگل و فیس‌بوک بخش بزرگی از درآمدشان را از تبلیغات به‌دست می‌آورند، در حالی که کاربران اغلب از خدمات دیگر آنها استفاده می‌کنند. این رویکرد تا حدی به بومی‌گرایی وابسته است. مزیت رقابتی شرکت‌های چینی اما به‌طور تاریخی، توانایی آنها در پردازش پرداخت‌ها و مدیریت توزیع کالاها در کشوری است که قبلا برای انجام چنین کارهایی دچار مشکل بوده است.

تجارت مبتنی بر حل چنین مشکلاتی، معمولا به سختی قابل صادر کردن است. به‌عنوان نمونه حالا در سنگاپور که تجارت تحویل و ارسال کالا در آن انحصاری بود، شرکت علی‌بابا سهم ۱۴ درصدی از این تجارت را در اختیار دارد. چنین تجارت‌هایی مانند خدمات پرداخت و انجام تراکنش‌های بانکی اینترنتی ممکن است توسط کارآفرینان محلی به شکل موثرتری ارائه شوند. با این حال اما شرکت‌های بزرگ تکنولوژی چینی این روزها به شکلی جدی در بازار کشورهای جنوب شرق آسیا و هندوستان متمرکز شده‌اند. موسسه Tracxn اعلام کرده است که حجم سرمایه‌گذاری غول‌های تکنولوژی چینی در استارت‌آپ‌های هندی در سال ۲۰۱۷ برابر با ۲/ ۵ میلیارد دلار بوده است، در حالی که این رقم در سال ۲۰۱۶ تنها ۹۳۰ میلیون دلار بود. موسسه تحقیقاتی Forrester اعلام کرده است که شرکت‌های بزرگ تکنولوژی چینی ۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۷ برای خرید شرکت‌های کوچک در جنوب شرق آسیا صرف کرده‌اند. به این ترتیب غول‌های تکنولوژی چینی صدها میلیون کاربر در بازار کشورهای در حال توسعه را به اینترنت و خدمات رو به رشد آنلاین آورده‌اند؛ مزیت مهمی که می‌تواند در بازار کشورهایی مانند مالزی یا ویتنام آنها را در برابر رقبای بزرگ و شناخته شده آمریکایی‌شان پیروز کند.