گزارش میدانی «دنیای اقتصاد» از بازار محصولات کشاورزی
اثر افزایش هزینه تولید بر بازار میوه
میوه‌های نصف قیمت
یکی از میوه‌فروش‌های خیابان جمهوری می‌گوید هنوز بازار میوه‌های دست‌دوم داغ است. این میوه‌فروش در خیابان جمالزاده به «دنیای اقتصاد» با لحن شوخی می‌گوید: «زمانی که موز کیلویی ۲۰ هزار تومان بود، برای موزهای ضربه‌خورده یا به اصطلاح زیادی رسیده به نصف قیمت دعوا بود چه برسد به الان که کیلویی ۶۰ هزار تومان است.» به گفته این میوه‌فروش میزان مشتری‌هایی که خواستار میوه‌های دست‌دوم هستند نسبت به پارسال بیشتر شده است. معمولا هم زن‌های خانه‌دار هستندکه منتظر می‌مانند مغازه کمی خلوت شود آن وقت شروع به چانه‌زنی می‌کنند. ما میوه‌های دست‌دوم را که به نصف قیمت می‌فروشیم در سبدهایی جداگانه یا کیسه پلاستیک‌های یک کیلویی قرار می‌دهیم و بعضی از مشتری‌ها برای خلوتی مغازه صبر نمی‌کنند. این فروشنده موز را کیلویی ۵۰ هزار تومان، نارنگی را ۱۵ هزار تومان و سیب را ۲۰ هزار تومان می‌فروشد: «قیمت میوه‌های دست‌دوم نصف نرخ فروش است.» او درباره وضعیت نرخ‌گذاری میوه می‌گوید: «قانونی در این زمینه وجود ندارد و هرکه هرچه زورش برسد می‌فروشد. از این گذشته معمولا فروشندگان با هم هماهنگ هستند. مثلا هیچ‌کس موز را زیر کیلویی ۵۰ هزار تومان نمی‌فروشد که قیمت بالا بماند.» او در پاسخ به این سوال که کمبود باعث افزایش قیمت موز شده است می‌گوید: «هیچ کمبودی نداریم و انواع میوه به وفور در بازار هست. موضوع اینجاست که یا صادر می‌کنند یا احتکار که قیمت‌ها بالا بماند.» او درباره بی‌نظمی بازار میوه و چندنرخی در مناطق مختلف می‌گوید: «بازار میوه همین است. سیبی که من ۱۲ می‌خرم و ۲۰ هزار تومان می‌فروشم شاید یک وانتی سر خیابان ۱۵ هزار تومان بفروشد. در میادین میوه‌وتره‌بار هم دقیقا همین سیستم کار می‌کند با این تفاوت که باهم هماهنگ هستند.» این فروشنده درباره میوه‌هایی مثل آناناس و آواکادو می‌گوید: «در این محله از این خبرها نیست!» درست همان‌جایی که این میوه‌فروش نشان می‌داد، تقاطع آذربایجان و جمالزاده، وانت میوه‌فروش سیب را کیلویی ۱۶ هزار تومان می‌فروخت؛ سیبی که به نظر تفاوتی با سیب‌های ۲۰ هزار تومانی مغازه‌دار ندارد. فروشنده در قسمت بار وانت را باز کرده و ترازو را روی آن گذاشته و خودش هم کنار ترازو نشسته است. بالای ترازو مقوایی که روی آن نوشته «سیب زرد لبنانی کیلویی ۱۶ هزار تومان» جلب توجه می‌کند: «سیب ارومیه است.» او درباره میزان فروش نسبت به سال گذشته می‌گوید: «تغییر چندانی نکرده است. قبلا در یک محله پاتوق می‌کردیم و اهالی محل هم ما را می‌شناختند. اما الان که میوه گران شده سعی می‌کنم محله‌های بیشتری بروم. روی هم رفته نسبت به سال گذشته بین ۱۰ تا ۲۰ درصد فروشمان بیشتر شده است.» این جوان می‌گوید سیب‌زمینی و پیاز هم می‌فروشد: «البته فروش چندانی ندارد. مردم معمولا میوه‌هایی از ما می‌خرند که گران است. البته بعضی‌ها نسبت به مسائل بهداشتی خیلی سخت می‌گرفتند اما الان چند وقتی است که بهتر شده است.»
کاهش حجم خرید
میوه‌فروش دیگری هم در خیابان کارگر شمالی حرف او را تایید می‌کند. حسینی که سر چهارراه فاطمی میوه‌فروشی دارد درباره شرایط نرخ‌گذاری در میادین میوه‌وتره‌بار به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «نظارتی بر قیمت فروشی که میدان‌دارها می‌گذارند نیست و آنها با هماهنگی یکدیگر نرخ‌گذاری می‌کنند.» او موز را از میدان میوه‌وتره‌بار ۴۰ هزار تومان خریده و ۴۸ هزار تومان می‌فروشد: «هیچ کمبودی در بازار نیست و موز به اندازه کافی وارد شده است. یا احتکار کردند یا از ترس اینکه قیمت‌ها دم عید بالا نکشد نگه داشته‌اند که آن موقع روانه بازار کنند.» حسینی هم می‌گوید هنوز بازار مشتری‌های دست‌دوم داغ است: «نسبت به پارسال ۲۰ درصد بیشتر شده‌اند. از بچه بگیر تا زن‌خانه‌دار و پیرمردها.» او درباره تغییر در میزان فروش مشتری‌های ثابتش می‌گوید: «حجم خرید مشتری‌های من ۳۰ درصد کمتر شده است. این در حالی است که در این منطقه وضع مالی مردم بد نیست و افزایش قیمت ۵هزار تومانی و ۱۰ هزار تومانی تاثیری در خرید آنها نداشت. اما وقتی قیمت همه میوهها بالا رفته است روی توان خریدشان تاثیر می‌گذارد.» به گفته این فروشنده فروش موز نسبت به سال گذشته «۵۰ درصد» کمتر شده است آن هم در حالی که به توصیه پزشکان تقویت سیستم ایمنی بدن اصلی‌ترین راهکار مبارزه با کرونا است. به گفته حسینی فروش میوه‌هایی مثل آناناس و آواکادو در این محله به شدت افت کرده «مگر اینکه کسی سفارش دهد. قبلا بهترین آناناس را کیلویی ۲۰ هزار تومان می‌فروختیم الان شده ۱۰۰ هزار تومان. مگر درآمد مشتری‌های من چقدر بیشتر شده است؟» میوه‌فروشی دیگری در خیابان میرزای شیرازی موز را حدود۱۰ هزار تومان بیشتر از جمهوری و کارگر می‌فروشد. او موز را کیلویی ۵۸ هزار تومان نرخ‌گذاری کرده: «خودم ۵۰ هزار تومان خریدم.» البته این مغازه‌دار مشتری میوه دست‌دوم ندارد. او دو نمونه پرتقال و دو نمونه نارنگی دارد که به ترتیب کیلویی ۱۵ و ۲۰ هزار تومان و ۱۶ و ۱۸ هزار تومان فروخته می‌شود. این فروشنده هم می‌گوید حجم فروشش کاهش داشته است: «اینجا محله‌ای است که به اصطلاح سکنه دستشان به دهنشان می‌رسد و تغییرات قیمتی تاثیر چندانی روی خریدشان ندارد. اما از سه سال پیش به مرور حجم خریدشان کمتر شده است.» به گفته او حجم فروشش نزدیک به ۱۰ درصد کاهش داشته است. البته هنوز بازار میوه‌های لوکسش حفظ شده است. این میوه‌فروشی آواکادو را دانه‌ای ۶۰ هزار تومان می‌فروشد، متوسط وزن هر آواکادو بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ گرم است که با احتساب دانه‌ای ۶۰ هزارتومان کیلویی تقریبا ۱۰۰ هزار تومان در می‌آید. او آناناس را کیلویی ۱۰۰ هزار تومان می‌فروشد و درمورد میزان فروش این میوهها می‌گوید: «اگر بگویم مشتری‌های این میوهها کلا ناپدید شده‌اند دروغ گفتم. مشتری‌های ثابتی داریم که این میوهها را همچنان می‌خرند. اما حجم خریدشان کاهش پیدا کرده. برای مثال یکی از مشتری‌ها همیشه کیلویی آواکادو می‌خرید و امسال دانه‌ای.» او بسته‌های حدود ۴۰۰ گرمی توت‌فرنگی را ۳۰ هزار تومان می‌فروشد.
افزایش ۵۰ درصدی هزینه‌های کشاورزی و باغداری
بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران قیمت محصولات در بخش کشاورزی به‌طور متوسط بیشتر از ۵۰ درصد رشد داشته است. این مرکز می‌گوید در بخش محصولات جالیزی به‌طور متوسط در تمامی کشور، قیمت هندوانه در پاییز امسال در حالی نزدیک به ۲ هزار تومان بوده که نسبت به پاییز سال گذشته ۷/ ۵۹ درصد رشد داشته است. خیار هم پاییز امسال به‌طور متوسط ۴.۳۰۰ تومان فروخته شد که نشان از رشد ۳/ ۸۵ درصدی نسبت به مدت مشابه در سال گذشته دارد. همین‌طور در بخش سبزی‌ها سیب‌زمینی که ۲.۰۵۰ تومان و پیاز ۳.۱۷۸ تومان فروخته شدند به ترتیب نسبت به سال گذشته ۲۰ و ۱۱۴ درصد افزایش قیمت داشته‌اند. گوجه‌فرنگی و بادمجان نیز به ترتیب ۶/ ۴۸ و ۶/ ۲۲ درصد نسبت به پاییز ۹۸ گران‌تر فروخته شده‌اند. انار و سیب‌درختی هم نسبت به پارسال به ترتیب ۶/ ۶۶ درصد و ۵/ ۷۸ درصد رشد قیمت داشته‌اند و کیلویی ۵۴۰۰ و ۴۷۰۰ تومان فروخته شده است. این افزایش قیمت در حالی است که علاوه بر اینکه سود حاصل از افزایش قیمت در جیب کشاورزان و باغداران نرفته، بلکه هزینه‌های آنها هم به شدت افزایش داشته است. با خروج نهاده‌های دامی از لیست دریافت‌کنندگان ارز دولتی قیمت این اقلام گاه تا ۳ برابر افزایش یافت. همین‌طور نرخ اقلامی مثل سبد هم نسبت به سال گذشته ۵۰ درصد افزایش داشته است. بر اساس گزارشی که مرکز آمار ایران ارائه داده در بخش هزینه‌های خدمات ماشینی در پاییز امسال، شخم زمین زراعی آبی به‌طور متوسط ۳۹۲.۵۴۹ تومان و شخم زمین زراعی دیمی ۲۹۳هزار تومان بوده که نسبت به پاییز سال گذشته به ترتیب ۳/ ۶۴ و ۳/ ۶۲ درصد افزایش داشته‌اند. دستمزد کارگران میوه‌چین نیز بیشتر از ۵۰ درصد شده است. دستمزد کارگرد میوه‌چین مرد در پاییز امسال به‌طور متوسط ۱۳۹.۱۸۷ و کارگر میوه‌چین زن ۱۰۷.۵۶۶ تومان بوده که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته به ترتیب ۴/ ۶۶ و ۹/ ۶۴ درصد افزایش داشته است. این اعداد به خوبی نشان می‌دهد تورم تولید محصولات باغی و کشاورزی به‌طور متوسط ۵۰ درصد افزایش داشته در حالی‌که نرخ‌های خرید در باغ یا سر زمین که به دست دلال‌ها تعیین می‌شود نسبت به سال گذشته تغییر چندانی نکرده است. برای مثال پرتقالی که در تهران کیلویی ۱۵ هزار تومان فروخته می‌شود از باغداران جنوبی کیلویی ۵ هزار تومان خریداری شده در حالی‌که با احتساب هزینه حمل‌ونقل و واسطه و با توجه به نرخ خرید در باغ نهایتا ۱۰ هزار تومان باید به دست مصرف‌کنندگان تهرانی می‌رسید. یا در بخش صیفی‌ها کشاورزان جنوبی برای اعتراض به قیمت کیلویی ۵۰۰تومان خرید دلال‌ها تمامی محصولات خود را معدوم کردند چراکه می‌گفتند با این نرخ حتی هزینه کارگران هم تامین نمی‌شود. نظارت بر بازار میوه عملا صورت نمی‌گیرد. مغازه‌ها در محله‌های مختلف هرکدام قیمت‌گذاری خودشان را دارند و با وجود میوه‌فروش‌های دوره‌گردی که زیر قیمت بازار نرخ می‌زنند هم قیمت‌ها نمی‌شکند. سود اصلی بازار میوه در حالی نصیب دلال‌ها می‌شود که بخش تولید، یعنی کشاورزان و باغداران، با وجود افزایش هزینه‌ها کمترین سود را می‌برند.
