«دنیای اقتصاد» دومینوی نهاده‌های دامی را بررسی می‌کند
واردات؛ تنها راه‌‌حل؟
وابستگی ۸۰ درصدی خوراک این صنایع به واردات باعث شده که هر زمان که شوک ارزی به کشور وارد شود این صنایع تحت تاثیر قرار بگیرند. با آنکه دولت در ۴۰ سال اخیر ارز یارانه‌ای به این محصولات اختصاص داده اما بازار سیاه جزو لاینفک نهاده‌های دامی است و امسال نیز به دلیل ضعف دولت در تامین و اختصاص ارز این بازار رونق خاصی پیدا کرده است. در این گزارش سعی شده به این موضوع پرداخته شود که چرا سویا، ذرت و سایر نهاده‌ها در کشور تولید نمی‌شود. آیا فقط از این مواد برای تغذیه دام‌های صنعتی می‌توان استفاده کرد؟
وابستگی به واردات
سیدفرزاد طلاکش دبیر انجمن ملی طیور ایران درخصوص امکان تنظیم فرمول جدید خوراک طیور در ایران با استفاده از ظرفیت‌های داخلی به «دنیای اقتصاد» گفت: چنین امری مستلزم بررسی و تحلیل‌های چند ساله است هرچند من معتقدم در صورت تحقق این موضوع هم امکان تامین تمامی نیاز کشور وجود ندارد.
طلاکش ادامه داد: مساله این است که مرغ‌‌های صنعتی از نژاد اصلاح‌شده هستند و باید فرمول خوراک آنها بر اساس نیازهای صنعتی تعیین شود. مرغ گوشتی در بازه ۴۲ روزه به ۵/ ۲ کیلو می‌رسد که در روند کشتار و آماده‌سازی نزدیک به ۲۷ درصد از وزن آن کم می‌شود. همچنین مرغ تخم‌گذار از ۶ ماهگی تا ۱۸ ماه باید ۲۳ کیلو تخم‌مرغ به تولیدکننده تحویل دهد. فرمول خوراک طیور باید بر اساس این بازه زمانی و محصول موردنظر تعیین و تنظیم شود.
به گفته طلاکش فرمول تعریف‌شده‌ای در کل دنیا وجود دارد که تولیدکننده بتواند بیشترین بازدهی را از طیور داشته باشد: «کنجاله سویا ۴۴ درصد پروتئین دارد و اگر قرار است ماده‌ای جایگزین آن شود باید به همین میزان پروتئین به مرغ برساند. از طرفی میزان جذب پروتئین فرمول فعلی بالای ۹۵ درصد است و اگر خوراک طیور کارشناسی‌شده تعیین نشود میزان جذب پروتئین کاهش می‌یابد. به همین دلیل باید فرمولی آماده کرد که میزان تولید موردنظر مرغ‌دار حاصل شود.»
این فعال حوزه مرغ و تخم‌مرغ ادامه داد: کلزا که در ایران کاشته می‌شود دارای پروتئین کمتر و میزان جذب پایین‌تر نسبت به سویای وارداتی است و همین امر باعث شده از اقبال خوبی در بین تولیدکنندگان برخوردار نباشد. از طرفی واقعیت این است که قدرت تامین همه نیاز تولیدکنندگان را نداریم.
او با اشاره به اینکه زمان کاشت ذرت در فصل گرما است، گفت: ذرت محصول آب‌بری است. با توجه به محدودیت آبی که کشور با آن درگیر است و میزان سطح زیر کشت ذرت در ایران، بعید به نظر می‌رسد بتوان در طرح جایگزینی موفق بود. چراکه علاوه بر میزان، باید مقدار موردنیاز پروتئین مرغ‌ها را هم تامین کند که باتوجه به میزان پایین‌تر پروتئین ذرت و کلزا مجبور به استفاده مقدار بیشتری از این محصولات جایگزین خواهیم بود. برای مثال اگر برای اینکه میزان پروتئین یک کیلو سویا تامین شود باید بین دو تا سه کیلو از محصول جایگزین را به فرمول اضافه کنیم. نه اینکه نتوان از محصولات داخلی برای خوراک طیور استفاده کرد بلکه باید با بررسی‌های بیشتری این طرح اجرا شود چراکه رفتار پرنده در مقابل خوراک جایگزین بسیار مهم است.
طلاکش درباره جلسه تولیدکنندگان با متولیان دولتی نهاده‌ها گفت: آقای طلایی رئیس پشتیبانی دام کشور قول داد که نهاده موردنیاز تولیدکنندگان در مهرماه تامین شود که قیمت تخم‌مرغ به تعادل و ثبات برسد. دولت به جای طلبی که از هندوستان داشته نهاده خریده و بخشی از نیاز کشور هم از قبل پیش‌بینی شده بود. با این شرایط امیدواریم دیگر شاهد کمبود نهاده نباشیم.
تولید داخلی به صرفه نیست
یک مهندس کشاورزی به «دنیای اقتصاد» می‌گوید دلیل اصلی عدم کاشت مواد اولیه نهاده‌های دامی واردات ارزان و قیمت پایین سویا و ذرت در ایران است. امیرحسین شایگان می‌گوید: عمده ذرت و سویای وارداتی به ایران از کشورهای آمریکای جنوبی و آفریقای جنوبی وارد می‌شود و به دلیل قیمت پایین واردات صرفه اقتصادی بیشتری نسبت به تولید دارد.
به گفته شایگان برای اینکه کاشت محصولاتی مثل کلزا، سویا و ذرت افزایش پیدا کند باید از کشاورزان حمایت شود: «قیمت خرید کلزا و سویا آن‌قدر پایین است که برای کشاورز صرفه اقتصادی ندارد که به کاشت ادامه دهد. این در حالی است که محصولی مثل کلزا در شرایط آب‌وهوایی مختلف رشد می‌کند و می‌توان سطح وسیعی از زمین‌های کشاورزی را به آن اختصاص داد. معمولا کلزا را بین دو کشت می‌کارند که زمین بیکار نماند. اگر بتوان شرایطی فراهم کرد که کاشت این محصول برای کشاورزان به صرفه باشد می‌توان بخش قابل‌توجهی از نیاز مرغ‌داران را در داخل کشور تولید کرد.
به گفته او مشکل اصلی صرفه اقتصادی واردات نسبت به تولید است، اما در صورتی‌که کاشت این محصولات در کشور را افزایش داده و نیاز مرغ‌دار تامین شود می‌توان از هزینه ارزی واردات نهاده‌ها کم کرد و به بخش‌های دیگر اختصاص داد. با این تفاوت که هم یک فرصت درآمدی برای کشاورزان فراهم شده و هم ارز کمتری از کشور خارج می‌شود.
شایگان می‌گوید به احتمال زیاد بخش عمده‌ای از نهاده‌های وارداتی سالم نیستند: این موضوع را همه می‌دانند که میزان سم آفلاتوکسین در نهاده‌های وارداتی زیاد است. این قارچ معمولا در محصولات انبارشده رشد می‌کند و سویا و ذرت هم استعداد بالایی برای آلوده شدن به این قارچ سمی دارند. متاسفانه کشورهای تولیدکننده هم محصولات آلوده را با قیمت ارزان‌تر به کشورهای جهان سوم می‌فروشند.
نگاهی به آمارها
همچنین ۵۰ درصد جو دامی مورد نیاز کشور از طریق واردات تامین می‌شود. تا ۲۱ شهریور ۱۴۵ هزار تن جو دامی ثبت سفارش شده که نسبت به سال قبل ۸۸درصد کاهش داشته است. این در حالی است که برای ۱۰۴ هزار تن دلار ۴۲۰۰ تومانی اختصاص داده شد که نسبت به مدت مشابه در سال قبل ۷۱ درصد کمتر ارز در اختیار واردکنندگان قرار گرفته است. قیمت مصوب جو دامی ۱۴۵۰ تومان است و در بازار آزاد به نرخ ۳۱۰۰ تومان به فروش می‌رسد که به معنی شکاف ۳۳ میلیون تومانی در هر کامیون ۲۰ تنی است. در حالی که تمام نهاده‌های دامی از جمله کنجاله سویا با ارز ۴۲۰۰ تومانی دولتی به بازار ایران وارد می‌شود و این محصول باید حداکثر ۲۴۵۰ تومان قیمت داشته باشد، در بازار آزاد به قیمت‌هایی نظیر ۱۳ هزار تومان تا ۱۷ هزار تومان به فروش می‌رسد.
حداکثر قیمت هر تن کنجاله سویا در بورس شیکاگو ۳۷۰ دلار است که با در نظر گرفتن نرخ امروز دلار در بازار آزاد که حدود ۲۷ هزار تومان است قیمت هر کیلوگرم از این محصول حدود ۹۹۰۰ تومان می‌شود. البته مدیرعامل شرکت پشتیبانی امور دام چندی پیش در نشست خبری اعلام کرد به دلیل مشکلات تامین ارز در ماه‌های گذشته، تنها نیمی از نیاز تولیدکنندگان دام و طیور تامین شده است. او همچنین از خرید ۶۵۰ هزار تن و واردات و ۵۰۰ هزار تن کنجاله سویا برای فصول پاییز و زمستان خبر داده و پیش‌بینی کرده است بازار از یک ماه دیگر به تعادل می‌رسد.
