دکتر نیکلا گرجستانی، محقق و از مقامات پیشین بانک جهانی در تاریخ ۱۴اسفند۱۴۰۲ طی مقالهای که در «دنیایاقتصاد» منتشر شد در نقد اظهارات مخالفان مصدق نوشت: «منتقدان مصدق، بهویژه اقتدارگرایان، میکوشند میراث مصدق را نادیده بگیرند و او را تخریب کنند؛ چون آن میراث نمونه بومی و موفقی است از یک حکومت ملی و در مسیر سوسیال دموکراسی. بهعبارت دیگر، میراث مصدق یک گزینه «بهتر» در کنار گزینههای بهاصطلاح « بد و بدتر» را به مردم ارائه میکند؛ در واقع دو طیف اقتدارگرای امروز از این هراس دارند که مردم روزی بهدنبال گزینه «بهتر» بروند و بهاصطلاح بازار اقتدارگرایان را از سکه بیندازند.
سرنگونی مصدق اولین تغییر رژیم یک کشور به دست آمریکا و بریتانیا از زمان جنگ جهانی دوم بود. پس از کودتا، دو اولویت اصلی شاه و زاهدی، تحکیم قدرت و از سرگیری صادرات نفت بود. در یک معامله فاوستی، علی امینی، وزیر دارایی دولت کودتا قرارداد کنسرسیوم نفت را امضا کرد. با پذیرش کنترل کامل عملیات نفتی به دست شرکتهای خارجی، این قرارداد حاکمیت ملی را عملا پایمال کرد؛ راهکاری که مصدق هرگز نمیپذیرفت.
دنیای اقتصاد -کامیار صلواتی:
داستان طرحها و پروژههای ناتمام در ایران از دوره باستان تا دوران مدرن، قصه پرغصهای است که یک دلیل عمده داشته است؛ سرنگونی حکومتها و دگرگونی سیاستها. کالیستنس، مورخ همراه اسکندر گفته است اگر اسکندر به ایران حمله نمیکرد این کشور از حیث تمدن شهری و معماری، و بهدنبال آن فرهنگ و فلسفه، از یونان و روم جلو میافتاد. در مجلس اول مشروطه نیز دهها طرح صنعتی و مدرن تصویب شد که با سقوط آن مجلس و بازگشت استبداد، تنها برخی از آنها مانند کارخانه نخریسی و فلزکاری صنیع الدوله –که خود رئیس مجلس اول مشروطه بود – به مرحله احداث رسید و مابقی طرحها معلق ماند. جلوتر که بیاییم در دورههای پهلوی اول و دوم و نیز دوران جمهوری اسلامی، صدها پروژه مهم که اغلب بهصورت مشارکت با شرکای خارجی بوده به دلایل دیپلماتیک و برخی ملاحظات و مسائل دیگر، از جمله تحریمها، ناتمام مانده یا کلا به بوته فراموشی سپرده شده است. در این سلسله گزارشها تلاش میکنیم پروژهها و طرحهای شهری و صنعتی ناتمام در کشور را با توجه به مقالات و اسناد، بازخوانی کنیم.
دنیایاقتصاد:
کنزو تانگه، معمار بزرگ ژاپنی و برنده جایزه پریتزکر، درباره معماری ایرانی گفته است: «باید سنت را با خلق روش زندگی نو برای جامعه معاصر گسترش دهیم. شما ایرانیها در گذشته فرهنگ عظیمی داشتهاید؛ در ۲۵۰۰سال پیش. اکنون دوره جدیدی دارید. شاید بتوانید شیوه زندگی کامل معاصری برای جامعه و تمدن فعلی بیافرینید، سپس میتوانید سنتی خلق کنید.
دنیای اقتصاد-گروه تاریخ و اقتصاد:
جواهر لعل نهرو (۱۴ نوامبر ۱۸۸۹ –۲۷ مه ۱۹۶۴) از رهبران جنبش استقلال و کنگره ملی هند بود. همچنین وی یک تاریخدان بود. او پس از اعلام استقلال در ۱۵اوت۱۹۴۷ (۲۳مرداد۱۳۲۶) بهعنوان اولین نخستوزیر هند انتخاب شد. مجموعه سه جلدی «نگاهی به تاریخ جهان» از جمله آثار ارزشمند اوست که آن را هنگامی که در زندان بوده به شیوه نامهنگاری برای دخترش، ایندیرا گاندی نوشته است. در اینجا بخشی از این کتاب را با ترجمه محمود تفضلی میخوانید:
ما استادهای برجستهای داشتیم؛ مثل دکتر حسین میرجعفری، دکتر لطفالله هنرفر، دکتر مهدی کیوان، دکتر میردامادی. بعضی اوقات دکتر ذبیحالله صفا هم میآمد و برای ما یک چیزهایی میگفت. اما استادی که بر من بیش از همه تاثیر گذاشت استاد هنرفر بود که بسیار متین و دوستداشتنی بود.
دنیای اقتصاد -آسیه اسدپور:
در بوستون به دنیا آمد، اما ریشههای فکریاش در مین (نیوانگلند) جا مانده بود. پدر و مادرش، سوزان و فردریک پرکینز، کشاورز بودند و همزمان در یک کارگاه آجرپزی کار میکردند. پس از جنگ داخلی، اقتصاد روستایی مین ضعیفتر شد. کارگاههای آجرپزی از رونق افتادند و مردان مجبور به مهاجرت شغلی شدند. فردریک، برای رهایی از فقر، به ماساچوست رفت و کمی که اوضاع مالی او بهتر شد به بوستون بازگشت تا با خانوادهاش به ووستر بروند.
دنیایاقتصاد:
۲۵مارس۱۹۱۱ ساختمان تولید پوشاک « Triangle Shirtwaist» در شهر نیویورک دچار حریق شد و فاجعه به بار آورد. در کمتر از ۲۰دقیقه، ۱۴۶ کارگر که بیشتر آنها زنان جوان بودند، بر اثر استنشاق دود یا آتشگرفتگی جان باختند، حدود ۵۰ نفر که در میان دود و آتش گرفتار شده بودند از طبقات هشتم و نهم ساختمان به پایین پریدند و جان خود را از دست دادند.
دنیایاقتصاد:
«قیطریه» طی نوروز سال جاری سوژه داغ رسانهها بود؛ اینکه تصمیم شهردار تهران برای ساخت مسجد در این مکان باستانی محقق خواهد شد یا نه، یک مساله است و شکلگیری حساسیت روزافزون اجتماعی به اهمیت تاریخی این مکان، مسالهای دیگر. سیفالله کامبخشفرد، باستانشناس، در سال۱۳۴۷ به کاوش در تپههای قیطریه پرداخت. در این کاوش، ۳۵۰گور باستانی و نزدیک به پنج هزار شیء کشف شد.
دنیای اقتصاد -گروه تاریخ و اقتصاد:
بهار ۱۳۲۲ در ایران و بسیاری از کشورهای منطقه و جهان آمیخته به هراس از ادوات نظامی و بیماریهای واگیر بود. قحطی گسترده و فلاکت عمومی بیداد میکرد؛ دولت در ۱۱اسفند۱۳۲۱ اعلام کرد که تیفوس بهصورت اپیدمی درآمده است. در بیانیه دولت، علل شیوع تیفوس دشواریهای ناشی از اشغال نظامی ایران، کمبود خواربار و در نتیجه سوءتغذیه (به سبب انتقال مواد غذایی به شوروی) و نیز استقرار نظامیان خارجی که از جبهههای دوردست و آلوده به بیماریها منتقل شده بودند، اعلام شده بود.
دنیایاقتصاد:
فیلم اوپنهایمر، ساخته کریستوفر نولان، هفت جایزه اسکار سال۲۰۲۴ از جمله جایزه بهترین فیلم را درو کرد؛ فیلمی تاریخی که زندگی رابرت ژولیوس.اوپنهایمر، سازنده بمب اتم در آمریکا را روی پرده آورده است.
عبدالله مستوفی (۱۳۲۰–۱۲۵۷) کارگزار و دولتمرد اواخر عصر قاجار و پهلوی اول و نویسنده و مترجم بوده است. کتاب «شرح زندگانی من» در واقع شرح جزئیات حیات اجتماعی و سیاسی مردم در دوران زندگی اوست. این کتاب از جمله منابع مستند دورهای به شمار میرود که سبک زندگی مردم تدریجا تغییر کرده و گذار از سنت به مدرنیته همچون «زایمانی غیر طبیعی»، به نظر میرسیده است. در اینجا بخشهایی از این کتاب را که به مراسم نوروز و شیوه برگزاری آن مربوط میشود، میخوانید:
دنیای اقتصاد -گروه تاریخ و اقتصاد:
از موسیقی باستانی ایرانی اطلاع دقیقی نداریم؛ اما آثار آن در حجاریها و اشعار قدیم و کتابهای لغت باقی مانده است. نام هنرمندانی مانند باربد و نکیسا و اسم آوازها و لحنهای موسیقی که در اشعار فارسی و کتابهای لغت دیده میشود و نقش سازهای قدیم و نوازندگان درباری در حجاریها همه حکایت از عظمت و جلال موسیقی دارد.
آنچه تاکنون بهدست آمده، نشان میدهد: قدیمیترینسازبادی که میتواند نیای کهن فلوت و نی امروزی باشد در دهکدهای در آلمان کشف شده است. باستانشناسان در دهکده Ach در جنوب آلمان فلوتی به قدمت ۳۵هزار سال کشف کردهاند که عنوان قدیمیترین ابزار موسیقی جهان را گرفته است.
اهمیت عبدالقادر مراغی در وهله اول بهخاطر آخرین حلقه بودنش است؛ در زمانی که تمام رسالههای صفیالدین ارموی به زبان عربی بوده است، رسالههای عبدالقادر به زبان فارسی روزگار خودش نوشته شده که آمیخته به زبان عربی و اصلاحات قدیم ایران است.