گروه تاریخ و اقتصاد: بخش دوم از مذاکرات نمایندگان مجلس شورای ملی را می‌خوانید در روز شنبه، ۱۰ خرداد ۱۲۸۷ شمسی: نایب رئیس: کاغذى از جناب وزیر مالیه رسیده قرائت می‌شود. قرائت شد اشعار داشت بر اینکه تلگرافاتى که از ولایات یزد رسیده البته به نظر وکلای محترم رسیده و می‌رسد و همه روزه از سفارت انگلیس اظهار می‌شود که اهالى یزد اسباب زحمت تلگرافخانه را فراهم آورده‌اند. لهذا آنچه به‌نظر بنده می‌رسد این است که از طرف مجلس مقدس و وزارت مالیه به ولایت یزد تلگرافى مخابره بشود که اهالى یزد فعلا مالیات را ندهند تا اینکه ممیزى از طرف دولت بیاید و ممیزى علمى بکند آن وقت مالیات خود را بدهند.

آقا سید محمدجعفر: این مساله صحیح است. باید در همه جا این ممیزى علمى به‌طور کامل تکمیل بشود که در تمام ولایات این مساله رعایت گردد و باید خیلى هم زود صورت بگیرد که تمام ولایات آسوده شوند.

وکیل‌التجار: مدتى بود که در باب یزد مذاکره بود و اینک تلگرافاتى که به بنده از اینجا مخابره نموده‌اند حاضر است و یکى هم امروز رسیده است. بنده این رای را تصویب می‌نمایم به علاوه یک نکته دیگر و آن این است که تفاوت عمل موقوف‌الحواله بماند که پس از ممیزى تفاوت آن را بدهند.

بحرالعلوم رشتى: این ممیزى علمى موجب امیدوارى ما بود از پارسال تا حال و امیدواریم که از اقدامات جناب وزیر مالیه این کار در تمام ولایات شروع شود.

حاج میرزا ابراهیم آقا: این عنوان جناب وزیر مالیه خیلى صحیح است و باید این ممیزى علمى در همه جا بشود، ولى اگر در این موقع به عنوان شورش به اهالى یزد اذن بدهد که شما مالیات امسال را ندهید تا در آنجا ممیزى بشود این مساله اسباب تعویق وصول مالیات شده بلکه سرایت به جاهاى دیگر هم خواهد کرد. عقیده بنده این است که یک نفر آدم امینى از طرف مجلس مقدس و یک نفر هم از طرف وزارت مالیه بروند یزد و از روى اعتدال مالیات آنجا گرفته شود و بعد ممیزى علمى هم بشود.

احسن‌الدوله: بنده می‌گویم که این اقدام جناب وزیر مالیه صحیح است به جهت اینکه هیچ وقت رعیت از بابت دادن مالیات امتناع ندارند و عمده محرک ملاکین و متمولین یزد هستند و هر گاه اقدام صحیح بنمایند در این خصوص خوب است و بهتر از این هم نمی‌شود.

حاجى سیدعبدالحسین شهشهانى: اگر این تلگراف خوانده بشود معلوم می‌شود آنها از دادن مالیات استنکاف ندارند در اصل مالیات کسى حرفى ندارد، بلکه در فرع هم بعضى حرف ندارند فقط باید یک نفر آدم صحیح برود و به آنها حالى بکند که اگر در این باب ممیزى بشود شاید بیش از آنچه فعلا می‌دهند برعهده آنها تعلق بگیرد و اگر تا به حال با آنها همراهى می‌شد و به حرف آنها گوش می‌دادند، حالا کارشان به اینجا نمی‌رسید و هرگاه مفتش به آنها بفرستند گمان بنده این است که آنها ساکت بشوند.

وکیل‌الرعایا: بنده تصور می‌کنم که همچو شخصى در ایران نیست که از دادن مالیات استنکاف داشته باشد خصوص آنهایی که به دادن مالیات عادت کرده‌اند فقط یزدی‌ها از ظلم و زیادتى تظلم دارند و علاج آنها هم همان است که جناب وزیر مالیه خودشان معین کرده‌اند که باعث اطمینان و موجب سعادت ما است، ولى به شرط اینکه وزیر مالیه فورا یک دسته ممیز روانه دارند و ابدا سایر ولایات هم به‌طوری که گفته شد شکایت نخواهند کرد و می‌دانند که این مساله در همه جا به تدریج رعایت و شروع خواهد شد و دقت لازم دارد.

اسدالله میرزا: بنده اول اعتراض دارم به یزدی‌ها که اگر وطن‌پرست هستند چرا همه روزه اسباب زحمت سفارت فخیمه انگلیس می‌شوند که همه روزه سفارت سنیه از دست آنها شاکى باشند که اهالى یزد باعث زحمت اجزای تلگرافخانه شده و آنها را از کار باز داشته‌اند و این حرکت اسباب بى‌شرفى آنها شده و زحمت اجزای تلگرافخانه انگلیس را فراهم می‌آورند، در صورتی که آنها مثل حجج اسلام در مراکز دارند که فرمایشات آنها در همه جا نفوذ دارد چرا به وسط ایشان تظلم نمی‌کنند و عرضشان را به مجلس مقدس اظهار نمی‌دارند. اما اینکه گفته شد وزیر مالیه تصویب کرده است که به اهالى یزد تلگراف شود و مالیات را ندهند تا ممیزى شود، این مطلب مخالف است با آنچه در بیست روز قبل در این مجلس مذاکرات زیاد رای داده شد که امساله هم تمام ولایات اصل و فرع مالیات را صحیحا بدهند. حال چطور می‌شود فقط به تظلم اهالى یزد رای مجلس را نقض کرد. البته ممیزى علمى باید در همه ولایات بشود، ولى نباید فعلا اختصاص به یکى داد. پس به عقیده بنده باید به اهالى یزد جواب داده شود که بر حسب رای مجلس مقدس مالیات را از اصل و فرع صحیح آن بدهند و محض آسایش آنها هم به نحوى که جناب حاجى میرزا ابراهیم گفتند دو نفر مامور امین برود که به آنها تعدى و اجحاف نشود.