گروه تاریخ و اقتصاد: آنچه می‌خوانید بخش سوم (پایانی) مذاکرات نمایندگان مجلس شورای ملی است روز پنج‌شنبه، ۱۸ اردیبهشت ۱۲۸۷ شمسی: رئیس: امروز را درواقع باید ما یک عید بزرگ بدانیم که در اول مجلس دست‌خط همایونى در اظهار مساعدت و همراهى با اهالى سرحد زیارت شد و بعد از آن دست‌خط که داراى مراتب پولیتیکى و سیاسى و مطالب مهمه بود که کمال اطمینان و امیدوارى حاصل شد و از این طرف از انجمن‌‌ها لایحه به این خوبى و مفصلى که حاصل احساسات ملى بود، رسید. حال همان‌طور که فرمودند این لایحه با عریضه از طرف مجلس با یک هیاتى حضور همایونى مشرف شوند و چون حامل این لایحه انجمن فاطمیه است لایحه هم خود این انجمن نوشته خوب است، قرائت شود.

رئیس: لایحه از طرف وکیل کرمان اظهار شده است، قرائت شود.

(قریب به مضمون ذیل قرائت شد.)

حضور وکلای محترم عرضه می‌دارد، البته بر وکلای محترم واضح است چنانچه سلطنت مستبده تبدیل به مشروطه شده است، همچنین باید آثار استبداد به کلى برطرف شده و عدل و مساوات بر تمام مملکت برعایت الاهم فالاهم جارى و سارى شود، بنابراین انظار وکلا را در باب بلوچستان و رعایاى آنجا جلب نموده عرض می‌نماید که در سابق حکام نهایت ظلم را به آنها می‌نمودند و بین آنها همه نوع اختلاف انداخته و ایشان را غارت کرده و در موقع بلوک گردشى فرزندان آنها را از پدران و مادران خود جدا کرده به کرمان و از آنجا به تهران آورده و آنها را مثل حیوانات به معرض بیع و شرى می‌گذاشتند و اکنون که دوره مشروطیت است و قانون مشروطیت در حق سیاه و سفید مساوى است از وکلای محترم خواهش می‌شود که جدا این حرکت شنیع قبیح را قدغن نمایند که این فعل موقوف شده و آن بیچارگان از قید این ظلم آسوده شده و مرفه‌الحال مشغول به رعیتى خود باشند.

رئیس: این لایحه بسیار خوبى است و گمانم این است که هیچ‌کس در این باب حرفى نداشته و محل گفت‌وگو هم نباشد و همین امروز باید از طرف مجلس به وزیر داخله نوشته شود که اکیدا قدغن نمایند دیگر چنین حرکت زشتى در آنجا بروز نکند.

آقا میرزا محمود: صحیح است باید به وزیر داخله اظهار شود، ولى به عقیده بنده اگر تلگرافى هم از طرف مجلس به انجمن ایالتى کرمان در این باب بشود، ضررى ندارد.

حاج شیخ حسین: بلى باید در این باب اقدامات بشود و گمان می‌کنم که در این باب باید یک ماده قانون هم وضع شود.

رئیس: بدیهى است این مساله زشت قانونا غلط است و ضرر او بر همه‌کس واضح است و لازم به نوشتن قانون نیست.

آقا سیدمحمدجعفر: اینها مسلمان هستند و فروختن مسلمان حرام است و اگر به قصد حلیت فروخته شود، فروشنده کافر است و این قانون اسلام است و باید جارى شود.

وکیل‌الرعایا: صحیح است قانون اسلام در این باب حکم فرموده، لکن باید مجازاتى براى این عمل معین شود.

آقا شیخ محمدعلى: بلى این قانون اسلام است خریدار و فروشنده هر دو در حکم حیوان، بلکه از حیوان پست‌ترند و باید از امروز در این باب یک چیزى نوشت که اگر بعدها کسى این کار را کرد به مجازات می‌رسد. حالا به وزیر داخله گفته می‌شود و ایشان هم اقدام می‌نمایند لکن عقیده بنده این است که اقلا ده سال حبس براى مرتکب این عمل معین شود.

رئیس: در این باب اگر بخواهیم قانونى وضع نماییم، باید آن مواد قانون نوشته شده و به مجلس بیاید و مطرح و مذاکره شود و گفته شد که حالیه باید فورا به وزیر داخله نوشته شود که این مساله را قدغن نمایند. مذاکره روز شنبه هم بقیه قانون انجمن‌هاى تجارتى است.

(در این موقع مجلس تعطیل و پس از چند دقیقه مجددا منعقد گردید.)

رئیس: اشخاصی که به نظر بنده براى شرفیابى حضور اعلیحضرت همایونى رسیده‌اند این آقایان هستند:

آقاى حاج امام جمعه، آقا سید جعفر، آقاى حاج سید نصرالله، آقاى میرزا فضلعلى آقا، آقاى آقا میرزا محسن، آقاى تقى‌زاده، آقاى مستشارالدوله، آقاى آقا میرزا ابوالحسن خان، آقاى حاج معین‌التجار، آقاى حاج امین‌الضرب، آقاى وثوق‌الدوله و وقتش را باید از دربار بخواهیم و هر وقت معین شد این اشخاص باید مشرف شوند.

آقا شیخ محمدعلى: هرکس که براى هر کمیسیون انتخاب می‌شود، البته بر حسب وکالت باید حاضر شود و مکرر با جناب دکتر ولى‌الله خان صحبت شده و نهایت جد و جهد را دارند که زودتر قانون عدلیه تمام شود و چون بنده در کمیسیون مالیه انتخاب شده‌ام و بصیرتى از آن ندارم، لهذا از آنجا استعفا خواسته و با کمال شرف داخل در این کمیسیون می‌شوم.