مرگبارترین نبرد تاریخ بشر

یکم ژوئیه ۱۹۱۶ (دهم تیرماه) و در جریان جنگ جهانی اول، نبرد سم، با تعرض نیروهای انگلیسی به سنگرهای آلمانی آغاز شد که در همان روز ۲۰ هزار نظامی انگلیسی به دست آلمانی‌ها کشته و ۴۰ هزار تن دیگر زخمی شدند. این نبرد تا نیمه نوامبر (به مدت چهارماه و هجده روز) ادامه یافت و ضمن آن تلفات فرانسه ۲۰۰ هزار، انگلستان ۴۲۰ هزار و آلمان ۴۶۵ هزار نفر بود. در این جبهه که طول آن تنها ۳۰ کیلومتر بود ۴۸ لشکر فرانسوی و ۵۱ لشکر انگلیسی با ۵۰ لشکر آلمانی می‌جنگیدند.

نقشه حمله از فیلد مارشال انگلیسی بود که می‌خواست به بن بست نبرد پایان دهد. وی عقیده داشت که با آغاز نبرد سم («سم» رودخانه‌ای است در شمال فرانسه که نبرد در طرفین آن روی داد) فرماندهی ارتش آلمان مجبور خواهد شد که چند لشکر از «وردن» به «سم» منتقل کند و در نتیجه مارشال پتن (فرمانده فرانسویان در وردن) خواهد توانست بقیه آلمانی‌ها را از این جبهه شمالی فرانسه عقب براند. مارشال انگلیسی برای اجرای نظر خود در نخستین روز نبرد سم، صدها هزار گلوله توپ به سنگرهای آلمانی‌ها شلیک کرد. ولی آلمانی‌ها که سنگر تونلی داشتند آسیب چندان ندیدند و همان روز در حمله متقابل به انگلیسی‌ها ۶۰ هزار تلفات وارد ساختند. جمع گلوله‌های توپ که در هفته نخست نبرد سم به سوی سنگرهای آلمانی‌ها شلیک شد یک میلیون و ۷۳۸ گلوله گزارش شده است. نبردهای وردن و سم از نوع جنگ‌های خندقی بودند. در هر دو جبهه، از تانک و هواپیمای نظامی استفاده شده بود. نبرد وردن که از فوریه ۱۹۱۶ آغاز شده بود ۱۸ دسامبر همان سال پایان یافت. در جبهه سم، مارشال «فش» فرماندهی فرانسویان را برعهده داشت.