تجاوز روس‌ها به سرحدات ایران

گروه تاریخ و اقتصاد: آنچه می‌خوانید بخش دوم مذاکرات نمایندگان مجلس شورای ملی است در روز سه‌شنبه، اول اردیبهشت ۱۲۸۷ شمسی: رئیس: چندى قبل در این باب مذاکره شده است. صورت مجلس آن روز را ملاحظه می‌نمایید و حالا آقاى رئیس‌الوزرا را که زحمت داده بودیم بر حسب خواهش اسدالله میرزا براى توضیح چند مساله با هیات وزرا تشریف آورده‌اند. خوب است سوالاتى که دارند توضیح بخواهند.

اسدالله میرزا: حضور هیات محترم وزرا زحمت داده شد براى چند فقره توضیحات؛ ولى آنچه راجع به بنده است، عرض می‌نمایم که مساله سرحدى امروز از مسائل مهمه است. از قراری که شنیده شد سالدات روسى از سرحد خودشان تجاوز نموده، ایل فوجه بیک لو از آنها جلوگیرى نموده و عده از طرفین به بیله سوار آمده و عده‌ای را کشته حتى گمرکخانه را هم آتش زده‌اند. اگر این مساله حقیقتا این طور است که شنیده می‌شود، این‌گونه واقعات ناگوار با آن مناسبات و دوستى بین دولت علیه و دولت امپراطورى روس خیلى بعید است.

وزیر امورخارجه: این خبر چندى قبل به ما رسیده و در این خصوص سوالات از سفارت شده اظهار کرد که از طرف ایل شاهسون قوچه بیک لو نسبت به‌ تبعه روس تعدى شده. از آن طرف سالدات روس براى رفع تعدى تصادف با شاهسون‌ها نموده و یک نفر صاحب‌منصب روس و چند نفر دیگر از سالدات مجروح شده‌اند و وزیر مختار روس در دربار اظهار کرد که براى جلوگیرى از این تعدیات ناچاریم که اقداماتى بشود؛ ولى بعد از مذاکرات لازم دانسته که از براى انتظام آن حدود سوارى فرستاده شود تلگرافى به آذربایجان شده غفارخان سالار موقر با چهارصد سوار کشیک خانه بروند به سرحد اردبیل براى انتظام آن حدود و او هم حرکت کرده تلگراف او از بین راه رسیده در این بین‌ها باز تلگرافات دیگر آمده که از طرف سالدات روس تعدى و تجاوز بیله سوار ایرانى شده و جمعى هم کشته شده‌اند و گمرکخانه هم آتش گرفته، رئیس گمرکخانه بیله سوار پناهنده به گمرکخانه روس شد. بعد از وصول این تلگرافات مراتب به سفارت اظهار شد. سفارت چنین اظهار داشته و جواب دادند که از این ترتیبات اطلاع نداریم، باید تحقیق شود حالا مشغول مذاکره هستیم و هنوز راپورت مفصلى از آنجا نیامده است که مطالب به خوبى منکشف شود.

اسدالله میرزا: از فرمایشات جناب وزیر امور خارجه چنین مفهوم می‌شود که این مساله دو فقره است؛ یکى اینکه سفارت روس تشکى می‌نماید که بدوا از طرف سوارهاى شاهسون ایرانى تخطى شده است و حال آن که ما از خارج می‌شنویم که از طرف سالدات روس تخطى شده تا بیله سوار آمده‌اند. پس مجلس نمی‌تواند در این باب راضى شده رایى بدهد باید صبر نماید به همان‌طور که جناب وزیر امور خارجه گفتند تا تحقیقات کامله به عمل آید.

وزیر امور خارجه: بلى چنین است‏.

مستشارالدوله: یک تلگراف دیگرى این ایام از نسوان آستارا رسیده بود که سالدات روسى مردهاى ما را کشته‌اند و ما را حبس کرده‌اند و در اول تلگراف استخلاص خودشان را خواسته بودند. گرچه در این‌گونه تلگرافات گاهى اغراق می‌شود، ولى کلیتا این مطلب بى‌اصل نیست از آتش گرفتن گمرکخانه معلوم می‌شود که عده(ای) در آنجا پناهنده بوده و متوجه می‌سازم خاطر وزیر امور خارجه را که در سرحدات آذربایجان خصوص اردبیل در بعضى اوقات اگر از شاهسون‌ها به طور دزدى تخطى می‌نماید در مقابل این تجاوز دزدى نباید سالدات منظم دولت روسى تجاوز کرده مشغول قتل و غارت شوند و گمرکخانه را آتش بزنند! تخطى شاهسون‌ها به‌طور دزدى است تا از طرف سرحدداران دولت روس تخطى نظامى رسمى شده که سالدات و صاحب‌منصب منظم تجاوز کرده و هیچ وقت نمی‌توان این تجاوزات رسمى را با تجاوزات دزدى جاهلانه مقایسه نمود.

اسدالله میرزا: بنا بود که چندى قبل وزیر امور خارجه در باب سیمى که دولت انگلیس از قشم بنا بود به بندرعباس متصل نماید در صورتی که هفتاد هزار روپیه از دولت ایران گرفته بودند توضیح بدهند که چرا بعد از اتمام این سیم به مأمورین دولت ایران حق مخابره نمی‌دهند!

وزیر امور خارجه: این مطلب از روى یک قرارنامه‌ای است که در میانه روز بدل شده است و صورت تمام قرارنامه‌ها را هم داده که چاپ نمایند. در این خصوص قرار شد که تحقیقات صحیح به عمل آید، بعد از آن مراتب را اظهار خواهم نمود.