داعش با سوریه چه کرد؟
غارت آثار باستانی
کاروانسرای باستانی در شهر حلب
در ادامه فهرستی از مهم‌ترین آثار تاریخی غارت‌شده و ویران‌شده به دلیل جنگ طولانی بین طرف‌های درگیر و دولت سوریه آمده است:
سه‌ماه اول۲۰۱۲: سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) با صدور بیانیه‌ای از اعضای خود و سازمان‌های بین المللی خواست از میراث غنی سوریه محافظت کنند و گفت: آسیب زدن به فرهنگ یک کشور آسیب به روح و هویت مردم است. این اقدام پس از آن صورت گرفت که مخالفان سوری از یونسکو خواستند تا از تخریب آثار تاریخی سوریه جلوگیری کند و رژیم سابق را به هدف قرار دادن بناهای تاریخی در عملیات نظامی خود متهم کرد.
۵اوت۲۰۱۲، نویسنده بریتانیایی رابرت فیسک در گزارشی هفتگی ایندیپندنت نوشت که گنجینه‌های باستان‌شناسی سوریه از جمله قلعه‌های صلیبی، مساجد باستانی، کلیساها، موزاییک‌های رومی و شهرهای باستانی شمالی، موزه‌های باستانی، همه آنها طعمه آسانی برای دزدان، سارقان، جنگجویان و شبه‌نظامیان وابسته به رژیم سوریه شده‌اند.
در این گزارش آمده بود: گزارش‌های باستان‌شناسان سوری و غربی درباره عصر مفرغ و شهرهای رومی شامل تخریب یک معبد آشوری در تپه شیخ‌حمد در دیرالزور و فروریختن دیوارها و برج‌های قلعه المزیق، یکی از قلعه‌های صلیبیون در سوریه است و همچنین غارت موزاییک‌های رومی در شهر باستانی آفامیا.
سارقان از بولدوزر برای کندن کاشی‌های رومی و انتقال آنها از محل استفاده کرده بودند. قلعه ابن‌معان در روستاهای تدمر که قدمت آن به دوران رومانیای‌ها برمی‌گردد، توسط سربازان رژیم سابق سوریه اشغال شده بود و تانک‌ها و خودروهای زرهی در وادی القبور در غرب شهر قدیمی مستقر بودند.
موزه حمص، توسط مخالفان و شبه نظامیان وابسته به رژیم سابق نابود می‌شود و بمباران اماکن تاریخی یکی از اقداماتی بود که برای تخریب یکدیگر دنبال کردند.
۱۶اوت۲۰۱۲، نیویورک‌تایمز در گزارشی از بونی برنهام، رئیس صندوق میراث جهانی، فهرستی از مکان‌های تاریخی کمیاب در حلب که آسیب‌های جبران‌ناپذیری را متحمل شده بود، منتشر کرد؛ از جمله مجسمه‌های خدایان که مربوط به هزاره دوم یا سوم قبل از میلاد هستند.
از جمله این بناهای تاریخی نادر جاده‌های پر پیچ و خم شهر است که بازتابی از تاریخ بشریت است، در زیر قلعه بقایای قلعه‌های رومی عصر برنز و همچنین شهر قدیمی که کاملا توسط دیوار احاطه شده است، با هزاران خانه و حیاط‌های وسیع. نقوش قرون وسطایی و همچنین بازارهای عربی و مدارس سنگ‌ساخته مربوط به قرن هفدهم با کاخ‌ها و حمام‌های مربوط به دوره عثمانی است.
۲اکتبر۲۰۱۲، سازمان عربی برای آموزش، فرهنگ و علم، وابسته به اتحادیه کشورهای عربی، نسبت به ویرانی‌های ناشی از عملیات نظامی در شهرها و ساختمان‌های باستانی سوریه ابراز نگرانی کرد و گفت که این اقدامات راه را برای گانگسترها و غارتگران هموار کرده است. غارت، قاچاق و هدف قرار دادن این آثار موجب شد تا این نهاد از همه طرف‌ها بخواهد از این بناهای تاریخی محافظت کنند؛ زیرا آنها گنجینه‌ای ارزشمند برای مردم سوریه و بشریت هستند.
فوریه۲۰۱۳، مخالفان رژیم سابق سوریه شهر تدمر را از دست دولت سوریه گرفتند. نبردها و بمباران‌های توپخانه‌ای به معبد بعل در سواحل حمص که در سپتامبر دوباره تحت کنترل ارتش سوریه قرار گرفت، خسارات زیادی وارد کرد.
۶فوریه۲۰۱۴، یونسکو تایید می‌کند که کاوش‌های باستان‌شناسی در مناطق مختلف سوریه (غیرقانونی و بسیار خطرناک) در سایر بناهای تاریخی مهم مانند شهر تاریخی سومری ماری و شهرهای دیگر مانند ابلا، تدمر و آفامیا به‌طور کامل تخریب شده است. برخی از بناهای تاریخی به‌طور کامل ویران یا غارت شدند.
این سازمان تجارت اشیای تاریخی و فرهنگی سوریه را از طریق سازمان‌های غیرقانونی در سایر کشورها و مناطق اعلام کرد و ۳.۴میلیون دلار از اتحادیه اروپا برای اجرای یک برنامه سه‌ساله برای افزایش آگاهی از وضعیت میراث فرهنگی سوریه و مبارزه با قاچاق دریافت کرد.
۱۲مارس۲۰۱۴، سازمان ملل متحد از همه طرف‌های درگیری سوریه خواست که فورا به تخریب فرهنگ این کشور پایان دهند و استفاده از مکان‌های میراث جهانی برای اهداف نظامی مانند قلعه الحسین در تدمر (مرکز سوریه) را محکوم می‌کند.
۲۸مه۲۰۱۴، یونسکو یک طرح حفاظتی ۳ساله با بودجه اتحادیه اروپا را ارائه کرد و گفت که می‌خواهد سهامداران را متقاعد کند آثار تاریخی سوریه را که هنوز هدف قرار می‌گیرند از وجود سلاح پاک کنند. این «مکانیسمی را برای تسهیل تبادل اطلاعات درباره قاچاق کالاهای مسروقه و کمک به پلیس در توقیف آنها» ایجاد می‌کند، به این امید که شورای امنیت سازمان ملل «قطعنامه‌ای را تصویب کند که از فرهنگ سوریه محافظت می‌کند.»
۴دسامبر۲۰۱۴، یونسکو از جامعه بین‌المللی می‌خواهد اقدامات فوری برای جلوگیری از تخریب بیشتر و قاچاق آثار تمدن‌های عراق و سوریه اتخاذ کند و از طرف‌های درگیر می‌خواهد فورا از هدف قرار دادن مکان‌های فرهنگی یا استفاده از آنها برای اهداف نظامی خودداری کنند؛ زیرا حفظ فرهنگ سوریه و عراق نه تنها یک «اولویت فرهنگی فوری» بلکه «ضرورتی سیاسی و امنیتی» است.
این سازمان توضیح داد که بین تخریب و غارت آثار تاریخی و فرهنگی در سوریه و عراق و هدف قرار دادن اقلیت‌های مذهبی توسط دولت اسلامی عراق و شام (داعش) ارتباط وجود دارد.
این سازمان به وجود «استراتژی پاک‌سازی فرهنگی با برنامه‌ریزی دقیق و بسیار خشونت‌آمیز» پس از تخریب بناهای تاریخی اسلامی، مسیحی و یهودی توسط اعضای داعش و منفجر کردن زیارتگاه‌ها و عبادتگاه‌ها که برخی از آنها بیش از یک دهه پیش ساخته شده بودند، اشاره کرد. ارزش آثار تاریخی غارت‌شده از دو کشور ۷ تا ۱۵میلیارد دلار برآورد شده است.
۱۴مه۲۰۱۵، نبرد بین داعش و نیروهای رژیم سابق سوریه در نزدیکی شهر تاریخی تدمر، جایی که بقایای باستان‌شناسی به وسعت ۱۰کیلومتر مربع در شرق سوریه گسترش‌یافته، درگرفت. یونسکو نگران عواقب جنگ بر آثار تاریخی شهر است که «حاوی گنجینه‌ای بی‌بدیل برای مردم سوریه و جهان است» مانند معابد بعل، بعلشمین، نبو، آلات، طاق پیروزی، حمام‌ها و انجمن پیران.
۲۴مه۲۰۱۵، گزارش الجزیره آسیب‌های واردشده به بسیاری از آثار باستانی بصره الشام، یکی از غنی‌ترین و قدیمی‌ترین شهرهای مناطق جنوبی را نشان می‌دهد که شامل آثار دوره‌های رومی، بیزانس و اسلامی است که مهم‌ترین آنها کلیسای جامع رومی واقع در نزدیکی مسجد اسلامی فاطمی در مرکز شهر و مسجد المبرک بود.
۲۵مه۲۰۱۵، پس از اعلام تصرف شهر تدمر توسط دولت اسلامی عراق و شام (داعش)، صدها نفر از فعالان، کمپینی را به زبان‌های عربی، انگلیسی و فرانسوی در توییتر و شبکه‌های اجتماعی فعال‌سازی معاهدات بین‌المللی راه‌اندازی کردند.
۲۸مه۲۰۱۵، پس از تصرف شهر تدمر توسط داعش از ارتش سابق سوریه، داعش گزارشی تصویری تحت عنوان «شهر تاریخی تدمر» در اینترنت منتشر کرد که حاوی چندین عکس از تدمر از جمله بناهای تاریخی، تئاتر رومی و دروازه و چند ستون و آزمون‌های قوسی که در آن حفظ شده است.
۲۴ژوئن۲۰۱۵، جنگجویان داعش اعلام کردند که دو زیارتگاه باستانی را در شهر تدمر منفجر کرده‌اند و عکس‌هایی را در اینترنت منتشر کردند که نشان می‌دهد این زیارتگاه قبل از منفجر شدن و دیگری را در لحظه برخاستن شن از محل نشان می‌دهد.
۲۳اوت۲۰۱۵، داعش با مقدار زیادی مواد منفجره معبد معروف بعل شامین واقع در نزدیکی تئاتر رومی در شهر باستانی تدمر را به‌طور کامل ویران کرد.
۲۷اوت۲۰۱۵، دفتر تحقیقات فدرال آمریکا (اف‌بی‌آی) می‌گوید غارت آثار تاریخی در عراق و سوریه و فروش آنها در بازار سیاه به منبع درآمد داعش تبدیل شده است و نگرانی‌ها از اینکه این قطعات در حال ظاهر شدن در اینترنت هستند، افزایش یافته است. بازارهای غربی از دلالان هنری ایالات متحده می‌خواهند که در هنگام خرید احتیاط کنند.
۳۰اوت۲۰۱۵، داعش معبد بل در تدمر معروف به مروارید صحرا را که قدمت آن به دوران رومیان می‌رسد و یکی از گنجینه‌های باستان شناسی جهان به شمار می‌رود، به‌طور کامل ویران کرد.
۵اکتبر۲۰۱۵، چندین منبع کارشناسی درباره آثار تاریخی سوریه تایید کردند که داعش سایت باستانی (طاق‌های پیروزی) را در شهر تدمر منفجر کرد که نگینی از تمام آثار تاریخی آن محسوب می‌شود؛ درحالی‌که ستون‌ها حفظ شده بودند.
مارس۲۰۱۹، اسماء الاسد، همسر بشار اسد، حمله ده‌ها هواپیمای جنگی سوری را که به بناهای تاریخی تدمر، ادلب، بصره الشام و دیگران در طول جنگ حمله می‌کنند، نادیده می‌گیرد؛ اما وی در مراسمی به نام نجات فرهنگ و بناهای تاریخی سوریه گفت سوریه درگیر یک جنگ فرهنگی با هدف نابودی فرهنگ مادی و غیرمادی آن است.
او گفت: «نسل جنگ در سوریه به‌دلیل جنگ چیزی از فرهنگ مادی و غیرمادی سوریه نمی‌داند و این تقصیر آنها نیست.» پس از بیرون راندن داعش از مناطق تاریخی و تخریب این شهرهای تاریخی توسط ارتش سوریه، تمام آثار باقی‌مانده به مکان امنی در دمشق منتقل شد.
در سال۲۰۱۲، رژیم سوریه در حمله‌ای به مخالفان، قلعه تلبیسه در شمال حمص را ویران کرد و حمله ارتش به حلب و نبرد با مخالفان، به چندین اثر مهم از جمله مسجد اموی و قلعه تاریخی حلب خسارات سنگینی وارد کرد.
به گفته منابع، بیش از ۴۰هزار اثر باستانی از آغاز جنگ سوریه غارت شده است.
در سوریه، چندین تمدن، از کنعانیان تا بنی‌امیه، از طریق یونانی‌ها، رومی‌ها و بیزانسی‌ها، فرهنگی را از خود به جای گذاشتند که شاهد زمان خود بود.
درگیری که در مارس۲۰۱۱ در سوریه آغاز شد، ممکن است بدترین فاجعه انسانی قرن گذشته را به‌وجود آورده باشد؛ اما وحشیگری که فرهنگ این کشور را دربرگرفت، بدترین فاجعه برای نسل‌ها بود.
چند روز پس از تسلط دولت اسلامی عراق و شام (داعش) بر شهر تدمر، شبه‌نظامیان داعش، خالد اسد، ۸۲ساله، مدیر سابق فرهنگ تاریخی موزه‌های این شهر را به طرزی وحشیانه اعدام کردند. داعشیان می‌خواستند مکان آثار باستانی را از خالد اسد به‌دست آورند که او از دادن اطلاعات به این گروه تروریستی امتناع کرده بود.
