زندگی پر ثمر وکیل‌التجار یزدی

محمد وکیل‌التجار یزدی، تاجر و مبارز مشروطه‌خواه یزدی در سال۱۲۵۰ در روستای محمدآباد چاهوک یزد دیده به جهان گشود. وی که یکی از تجار یزدی مقیم رشت بود، به کار خرید و فروش ابریشم اشتغال داشت و از مشروطه‌خواهان با فرهنگ و مطلع کشور به شمار می‌رفت. پدربزرگش «محمدحسین» در باکو تجارت‌خانه داشت و او نیز در ۱۷سالگی به پیشنهاد پدربزرگ و به علت داشتن نمایندگی «حاجی محمدحسین امین‌الضرب» در این شهر، به باکو رفت و پس از فوت پدربزرگ، تجارت‌خانه و لقب «وکیل‌التجار ایرانی باکو» به او منتقل شد. وکیل‌التجار به پیشنهاد یکی از تاجران رشتی از باکو به رشت عزیمت کرد و با ازدواج در همان دیار صاحب فرزندی به نام «کریم» شد و در همین دوران‌ شهید میرزا رضا کرمانی را که منجر به قتل ناصرالدین‌شاه قاجار شده بود، در هنگام فرار به باکو در خانه خود اقامت داد.

ملک‌التجار یزدی در مجلس اول مشروطه به نمایندگی طبقه تجار گیلان انتخاب شد و اطلاعات اقتصادی و معلومات او بسیار مورد توجه مجلسی‌ها قرار گرفت. وی با وجود اینکه در جریان انتخابات و جنبش مشروطیت در یزد قرار نداشت؛ ولی گاهی جلساتی از یزدی‌ها و نمایندگان آنها در خانه‌اش برگزار می‌کرد و تلاشش بر این بود تا آنها را از طرفداری سلطنت منصرف کند. محمد وکیل‌التجار یزدی پس از به توپ بسته شدن مجلس به فرمان «محمدعلی شاه قاجار» به رشت بازگشت ولی بدون دلیل خاصی و صرفا به‌دلیل مشروطه‌خواهی به دستور «آقابالاخان سردارافخم» حاکم مستبد گیلان به مشهد تبعید شد. این تاجر یزدی پس از فتح تهران در اردیبهشت سال۱۲۸۸رشت که منجر به استیلای مشروطه‌‌خواهان بر گیلان شد، دوباره به رشت بازگشت و به‌عنوان عضو انجمن ایالتی گیلان انتخاب و در زمان کوتاهی پس از آن، به نمایندگی رشت در دوره دوم مجلس شورای ملی برگزیده شد و به تهران عزیمت کرد و همچنان در همین سمت بود تا اینکه در اسفندماه ۱۲۸۹ه.ش بر اثر عارضه قلبی در صحن مجلس شورای ملی از دنیا رفت.