مجلس منحله!
البته در این مدت کمیسیون عدلیه مجلس دوم به ریاست سیدحسن مدرس تشکیل جلسه می‌‌داد و به اتفاق مشیرالدوله و امام جمعه خویی توانست برخی قوانین از جمله قانون تشکیلات عدلیه، محاکم صحیه و جناحی را تدوین و تصویب کند. در غیاب نظارت مجلس، دولت زیر بار استقراض با شرایط سنگین از دولت‌های روس و انگلیس رفت و امتیازهایی به‌ویژه درباره راه‌آهن کشور به این دولت‌ها سپرد تا اینکه بالاخره احمدشاه به سن بلوغ رسید، ناصرالملک از عرصه کنار رفت و با روی کارآمدن علاءالسلطنه، بنای شکل‌‌گیری مجلس سوم گذاشته شد. البته این انتخابات هم همچون دو دوره گذشته خالی از اشکال نبود؛ با این تفاوت که روزنامه‌ها در آن دوران از جو ناسالم انتخابات و بازار داغ خرید و فروش رای پرده برمی‌‌داشتند. نهایتا با به درازا کشیده شدن انتخابات در سراسر کشور، مجلس سوم شورای ملی روز ۱۳آذر۱۲۹۳ با حضور ۶۸ نماینده افتتاح شد.
در این دوره با حذف هرگونه شرطی برای انتخاب شدن در قانون انتخابات که به یک درجه‌‌ای شدن انتخابات مشهور شد، تغییراتی از لحاظ طبقات و مشاغل در ترکیب نمایندگان رخ داد. از جمله آنکه تعداد ملاکان و روحانیون در مجلس سوم افزایش یافت؛ اما از شمار بازرگانان و صاحبان مشاغل آزاد کاسته شد. همچنین تغییراتی نیز در سطح تحصیلات نمایندگان مجلس سوم به وجود آمد تا آنجا که به گواه اسناد تاریخی ۴درصد از نمایندگان دارای تحصیلات در سطح دکترا، ۱۳درصد دارای تحصیلات در سطح لیسانس و ۱۳درصد در حد اجتهاد بودند. از نکات جالب توجه این مجلس آنکه ملک‌‌الشعرای بهار از جمله نمایندگان این دوره و در مقطعی عضو هیات‌رئیسه آن بوده است.
با افتتاح مجلس سوم و روی کارآمدن دوباره حکومت مشروطه، فعالیت احزاب و مطبوعات رونق گرفت و با وجود تلاش بسیار ناصرالملک با همکاری روس‌‌ها برای محو کردن آثار حزب دموکرات در ایران، با سقوط وی و بروز جنگ جهانی اول و کاهش نفوذ روس‌‌ها، دموکرات‌‌ها در مجلس سوم حضور پررنگ‌‌تری یافتند. گروه‌های سیاسی و ترکیب نمایندگان آنها در مجلس سوم از این قرار بود: ۳۱ نفر عضو حزب دموکرات، ۲۹نفر عضو حزب اعتدال، ۱۴نفر عضو هیات علمیه و ۲۰نفر نماینده مستقل که آنها هم با دموکرات‌‌ها ائتلاف کرده بودند. البته این آمار به‌دلیل ورود تدریجی نمایندگان به مجلس در مقاطع مختلف دچار تغییر شد. ریاست حزب دموکرات با سلیمان میرزا بود و اهدافی چون رسیدگی به اقدامات دولت در سه سال فاصله میان مجالس دوم و سوم، مجازات خائنان و اجرای اصلاحات در زمینه‌های مالی، فرهنگی و سربازگیری را دنبال می‌‌کرد.
فراکسیون حزب اعتدال هم که همان حزب «اجتماعیون و اعتدالیون» دوره مجلس دوم بود، پس از انحلال آن مجلس به دو دسته آزادی‌خواه و روحانی تقسیم شد که البته هر دو طرفدار اصلاحات تدریجی بودند؛ اما رویکردشان نسبت به جنگ جهانی متفاوت بود. هنگامی که در پی تداوم جنگ جهانی اول و پیشروی قوای روس تا قزوین، تهران به‌شدت مورد تهدید قرار گرفت، جمعی از نمایندگان مجلس به دستور مستوفی‌‌الممالک تهران را ترک و به قم مهاجرت کردند.
نمایندگان مهاجر در قم کمیته دفاع ملی را تشکیل دادند، کمیته‌‌ای که از حضور چهره‌های مطرحی چون سلیمان میرزا، میرزا سلیمان‌‌خان، میرزا محمدعلی خان کلوب و... بهره می‌‌برد. در پی حضور اکثریت نمایندگان مجلس در قم جلسه روز ۲۳ آبان ۱۲۹۴ از اکثریت افتاد و تعطیل شد. در پی این واقعه سومین مجلس شورای ملی ایران همچون دو مجلس پیش از خود با دخالت روس‌‌ها تعطیل شد و عمرش حتی به یک سال هم نرسید.
