مذاکرات مالی در مجلس اول

وزیر مالیه: شرحی که از طرف کمیسیون مالیه داده شده فی‌الحقیقه هر چه من ملاحظه کردم بالاتر و بهتر از این نمی‌شود این مدت شب و روز را زحمت کشیده نهایت وطن‌پرستی را به خرج دادند خیلی هم باید اظهار تشکر و امتنان از آنها کرد اما تفصیل کتابچه را ایشان مفصلا گفتند من به‌طور خلاصه عرض می‌کنم از سی، چهل سال قبل مالیات هیچ میزان صحیحی نداشته چنانچه کرارا درخصوص تعدیل علمی عرض کرده‌ام که مالیاتی از روی تعدیل علمی نباشد هیچ فایده ندارد خرج هم همین‌طور بوده هیچ بنای صحیحی نداشته به این ترتیب که عرض کردم و شالوده ریخته شده همه عالم می‌دانند که ما بعد از این می‌توانیم ترقی کنیم. تمام چشمه‌های ثروت ما زیر خاک است در این مدت ما نمی‌دانستیم چه کنیم و بودجه مملکت مغشوش بود معادن ما تمام زیر خاک بوده و خاک ما از برای زراعت بهتر از هر خاکی است و به‌واسطه مسامحه و سهل‌انگاری این‌طور شده و حالا همه می‌دانید که این اول قدمی است که ما در راه ترقی برداشته‌ایم و به این وسیله به همت وطن‌پرستان ترقیات عالیه خواهیم کرد این جرح و تعدیل علاج فوری بود که شد.

آقا سید عبدالله: با اینکه این تعدیل در کمیسیون شده آیا طوری هست که همه ملتفت باشند که تعرض به حقوق اهل حقوق نشده چنانچه بعضی شهرت‌ها داده شده بود اگر این‌طور است بسیار خوب است.

موتمن‌الممالک: قریب دوهزار از قلم‌های درشت بیشتر کسر و منظور نشده است.

حاج‌سیدنصرالله: از حقوق ضعفا چیزی کسر نشده است بلکه قریب یک کرور که در نظر گرفته‌اند برای مخارج اتفاقیه و اهل استحقاق است که در حین لزوم ملاحظه شود.

رئیس: یکی از آن قلم‌های درشت قدری کسر شده است ولی از باب استحقاق چیزی کسر نشده است بلکه کمال دقت و ملاحظه شده است.

حاج‌سیدنصرالله: همان‌طور که عرض شد کمال ملاحظه شده است.

آقا سیدعبدالله مجتهد:  الحمدلله بسیار خوب شده است.

وزیر مالیه: اینکه فرمودید رعایت ارباب استحقاق شده است یا نه من هم مطلع بودم که رعایت و ملاحظه اشخاصی که محتاج به این حقوق هستند شده است و عرض کردم که این اصلاح فوری است ولی وقتی که اصلاح صحیح و ممیزی شود این عایدی که پانزده کرور باشد چیزی نیست همچو به‌نظر می‌آید که بنده می‌گویم مالیات باید تعطیل شود ولی این‌طور نیست و غیرممکن است که بر مالیات تحمیل شود بلکه بنده می‌گویم همین مالیاتی که حالیه هست در بعضی از جاها تحمیل شده و زیاد می‌گیرند، مالیات باید از روی آب و خاک و کشت و زرع روی هم گرفته شود آن وقت عایدی مملکت چند مقابل شده و همه هم به میل و رضایت می‌دهند.

آقا سیدعبدالله مجتهد: در بدو تاسیس مجلس از زمان مشیرالدوله همیشه مقصود ما این بود که یک ترتیب صحیحی در مالیات داده شود وعشر گرفته شود مثل زکوه در این صورت به‌کسی هم ضرر نخواهد رسید.

وزیر مالیه : مقصود بنده هم همین است.

آقا سیدعبدالله مجتهد : مقصود این است که به همان قانون اسلامی برای حفظ حدود و ثغور و منافع عامه مثل زکوه عشر بدهند در این باب زحمت را بر خود هموار کرده یک ملاحظه در کلیه مملکت بکنید که هم اضافه از حالا خواهد شد و هم به میل خواهند داد حالا نمی‌دانم دراین خصوص اقدامی خواهید کرد یا خیر؟

وزیر مالیه: مقاصد ما همین است، همه اقرار داریم که مملکت ما خراب است و مالیات ما هم همین‌طور. مالیه ما نباید این‌قدر باشد باید در صدد اصلاح برآییم و چشمه‌های ثروت خودمان را باز کنیم و مالیات را همین‌طور که فرمودید از روی عدالت بگیریم و در این خصوص همه باید خوشنود شوند که مالیات از روی عدالت گرفته می‌شود و مملکت هم آباد می‌شود و از بابت خرج هم بعدها به این ترتیب که همیشه وجهی موجود خواهد بود که در هر مورد مجلس تصویب کند به مصرف برسد.

آقا سیدحسن تقی‌زاده: برای اینکه خاطر وکلای عظام را جلب کنم لازم است که عرض کنم درخصوص مالیه خیلی عقب افتاده‌ایم حتی درخصوص غله. دیشب صنیع‌الدوله می‌خواستند صورت برداشته شود بعضی نطق‌های فصیح هم در موقعش خوب است ولی درموقع رای دادن مناط نیست مثلا بازدید بنایی را می‌شود گذاشت برای بعد در موقعی که معلوم است که نجات مملکت ما به پول است هیچ چاره نداریم جز اینکه هر چه پیش بیاید قبول کنیم من درعهده دیانت خود می‌گیرم و مسوولیت آن را پیش خدا قبول می‌کنم که اگر تمام این افراد حقوق بی‌جا را ببرند  و مملکت را نجات بدهند هیچ گناهی نکرده باشند فرضا امسال دو هزار نفر از گرسنگی بمیرند عقیده بنده بر این است که در مقابل حفظ مملکت نباید اهمیت داد.

(در باب بودجه سلطنتی رئیس اظهار داشتند که هرکس رای دارد به یک کرور نقد و پنج هزار خروار غله و پنج هزار خروار کاه، ورقه سفید بیندازد و هرکس رای ندارد و کمتر از آن،که سیصد و شصت هزار تومان است ورق آبی بیندازد در حقیقت آنچه در این باب باید گفت‌وگو شود شده و کمتر از یک کرور نمی‌شود قرار داد.)

اسدالله میرزا: بلی آنچه در این باب باید گفت‌وگو و مدافعه شود در کمیسیون مالیه شده و خود جناب رئیس دقت زیاد کرده‌اند کمتر از یک کرور نمی‌شود رای داد.

احتشام‌الاطباء : این حقوق سلطنتی تغییرپذیر هست یا خیر و حالا که پانزده کرور مالیه است اگر فردا سی کرور بشود دو کرور داده می‌شود یا خیر؛ میزان همین است؟

آقا سیدحسن تقی‌زاده: باید دانست که رای درخصوص بودجه سلطنتی سال به سال تغییرپذیر است و مثل قانون است و این دفعه سیّم(سوم) است که مذاکره می‌شود و تغییر پذیر است ولی مثل قانون که هر وقت اقتضا کرد تغییر می‌پذیرد.

(رای گرفته شد برای بودجه سلطنتی که سالی یک کرور باشد، هشتادو سه رای داده شد.)