پایان بانک شاهنشاهی

بانک شاهنشاهی در نهم مردادماه سال ۱۳۳۱ پس از اتمام امتیاز شصت ساله فعالیتش به کار خود پایان داد. این بانک طی مدت ۶ دهه، به‌خصوص۴۰ سالی که حق انحصاری صدور اسکناس را داشت، با در دست داشتن امور ضرابخانه در کلیه شئون اجتماعی و اقتصادی و سیاسی ایران دخالت‌های موثری می‌کرد و هر وقت می‌خواست، به عناوین مختلف به نفع سیاست انگلستان و برای منظورهای سیاسی دولت ایران را در مضیقه می‌گذاشت و گاه و بیگاه با خرید ارزاق و خواربار و زغال و سایر مایحتاج اولیه و ضروری مردم قحطی‌های مصنوعی ایجاد می‌کرد. بانک شاهنشاهی به متنفذین دربار، دولت، روحانیون درباری و به عناوین مختلف رشوه می‌داد و آنها را می‌خرید یا هر وقت قرضی می‌خواستند با شرایط ساده و مدت‌طولانی به آنها وام می‌داد و به این وسیله در دستگاه دولتی اعلام نفوذ و دخالت‌های نامشروعی می‌کرد و در حقیقت این بانک خزانه و صندوق‌خانه سفارت انگلستان بود و همیشه از حمایت دولت انگلستان برخوردار می‌شد.

تنها رقیب بانک شاهنشاهی، بانک استقراضی روس بود که گاهی به‌واسطه رقابت به‌کارهای خطرناک و زیان‌آوری برای ملت ایران دست می‌زدند و زمانی هم عملیات یکدیگر را خنثی می‌ساختند. بانک شاهنشاهی ایران در واقع همان بانک جدید شرق بود که به فعالیت خود ادامه می‌داد. این بانک در سال دوم فعالیت خود تمام تشکیلات بانک جدید شرق در ایران را خرید و به کار آن پایان داد. تعداد واحدهای این بانک از ۲۵ شعبه فراتر نرفت و در زمان تاسیس بانک ملی ایران در سال ۱۳۰۷ دارای ۱۸ شعبه و ۳۷ میلیون تومان سپرده بود. بانک شاهنشاهی ایران دارای دو هدف هدایت اقتصاد ملی ایران و رعایت منافع انگلستان و تامین حداکثر سود صاحبان سهام بود. در عمل هرکدام از این دو هدف دیگری را تحت‌الشعاع قرار می‌داد و هیچ‌کدام نفعی برای ملت به‌وجود نمی‌آورد. بانک شاهنشاهی در سال ۱۳۰۹ امتیاز نشر اسکناس را از دست داد و در سال ۱۳۲۷، مدت ۶۰ سال امتیازش به اتمام رسید ولی تا سال ۱۳۳۱ با نام «بانک انگلیس در ایران و خاورمیانه» به فعالیت خود ادامه داد.