محکومیت ماندلا به حبس ابد

در این زندان بود که ماندلا زندگی‌نامه خود را تحت عنوان« راه طولانی به سوی آزادی» نوشت، اما ماندلا هیچ چیزی در مورد همدستی فردریک دکلرک در خشونت‌های دهه‌های هشتاد و نود، یا نقش همسر سابق خود وینی ماندلا در آن قتل‌عام افشا نکرد. اما، او بعدها در همکاری با دوست روزنامه‌نگار خود آنتونی سمپسون به بررسی این مسائل در « ماندلا: زندگی‌نامه تایید‌شده» پرداخت. ماندلا در مدتی که در زندان بود، همچنان با کنگره ملی آفریقا در ارتباط بود و این کنگره در تاریخ ۱۰ ژوئن ۱۹۸۰ بیانیه‌ای از جانب وی منتشر کرد که بخشی از آن به شرح زیر است: «متحد شوید! بسیج شوید! بجنگید! باید آپارتاید را در بین سندان اقدامات توده‌های متحد و چکش مبارزه مسلحانه در هم بکوبیم!»

در فوریه ۱۹۸۵ رئیس‌جمهوری آفریقای جنوبی پیشنهاد آزادی مشروط او را به شرط محکوم کردن بی‌قید و شرط خشونت به‌عنوان ابزاری سیاسی داد. وزرا با این پیشنهاد مخالف بودند؛ زیرا معتقد بودند ماندلا هرگز در ازای آزادی شخصی به این متعهد نخواهد شد که سازمانش مبارزه مسلحانه را خاتمه بدهد. ماندلا پیشنهاد را قویا رد کرد و از طریق دخترش زیندزی در اعلامیه‌ای گفت: «چه آزادی به من پیشنهاد می‌شود درحالی‌که مبارزه  مردم ممنوع باقی می‌ماند؟ تنها مردم آزاد می‌توانند مذاکره کنند. یک زندانی نمی‌تواند قرارداد ببندد.»

نخستین انتخابات دموکراتیک آفریقای جنوبی که در آن همه افراد می‌توانستند شرکت کنند در تاریخ ۲۷ آوریل ۱۹۹۴ برگزار شد. کنگره ملی آفریقا اکثریت را در انتخابات به خود اختصاص داد و ماندلا به‌عنوان رهبر کنگره ملی آفریقا، به‌عنوان نخستین رئیس‌جمهور سیاه‌پوست کشور برگزیده شد و در دولت اتحاد ملی دکلرک از حزب ملی‌گرا به‌عنوان معاون رئیس‌جمهور منصوب شد. ماندلا به‌عنوان رئیس‌جمهور از مه۱۹۹۴ تا ژوئن ۱۹۹۹، رهبری انتقال از فرمانروایی اقلیت و آپارتاید را بر عهده داشت و به‌خاطر حمایت از صلح ملی و بین‌المللی تحسین بین‌المللی را به دست آورد. این رهبر بزرگ آفریقای جنوبی روز پنج‌شنبه ۵ دسامبر ۲۰۱۳ در شهر ژوهانسبورگ و در سن ۹۵ سالگی چشم بر جهان فروبست.