شارل مونتسکیو ، متفکر دوران روشنگری

یکی از کتاب‌های مشهور مونتسکیو «نامه‌های ایرانی» نام دارد. مضمون این کتاب نامه‌هایی فرضی است که در اواخر سلطنت لویی چهاردهم بین سال‌های ۱۷۲۰ - ۱۷۱۱ میلادی، نگارش یافته‌اند. مونتسکیو این نامه‌ها را از زبان دو ایرانی ثروتمند به‌نام‌های «ازبک» و «ریکا» که در مدت مسافرت خود به اروپا، برای مدتی طولانی در فرانسه اقامت گزیده‌اند، نوشته است. این کتاب پایه فکری اثر بعدی مونتسکیو یعنی «روح‌القوانین» شد.نامه‌های ارسالی از ایران، عموما از طرف خواجه‌ها و زنان حرمسرای ازبک است که حوادث روز مملکت و اتفاقات بدیمن مانند خودکشی سوگلی حرمسرای او، «روشنک» را به‌اطلاع ارباب می‌رسانند. سبک دلنشین نگارش نامه‌های ایرانی خواننده را مجذوب می‌کند. نامه‌های «ریکا» که از دیدگاه یک شرقی نگارش یافته است، لویی چهاردهم را جادوگری می‌پندارد که پول‌های خزانه شاهی را با یک حرکت دست دوبرابر می‌کند یا پاپ به‌مردم چنین القا کرده است که «سه» برابر با «یک» است (کنایه از اعتقاد به تثلیث). او همچنین از احوال آرایش و پوشش پاریسی‌ها می‌گوید. به‌طنز کشیدن زندگی مردم فرانسه و داستان‌های غم‌انگیز حرمسرای ایرانی دو روی سکه‌ای است که آزادی‌های فردی و قابلیت‌های عمومی را در غیاب نظم و قاعده و قانون به تصویر کشیده است. مونتسکیو «نامه‌های ایرانی» را در سال ۱۷۲۱ در ۳۲ سالگی نوشت و هفت سال بعد در سال ۱۷۲۸ میلادی به‌خاطر این کتاب به عضویت فرهنگستان فرانسه درآمد. این کتاب در ابتدا شصت و چند نامه بوده که بعدتر، نویسندگانی دیگر نامه‌هایی به سبک مونتسکیو بدان افزوده‌اند. «یوهان ولفگانگ گوته» درباره این کتاب می‌گوید: «مونتسکیو در «نامه‌های ایرانی» با ترغیب شایسته‌ترین احساسات، ملت فرانسه را به مبرم‌ترین و خطرناک‌ترین وظایف خود آگاه ساخت.»