علل کم‌آبی ایران در نگاه اولیویه

یکی از علل کمیابی آب این است که در قلل کوه‌ها ابرهای مداوم و متمرکز که سبب تولید آب می‌شود، وجود ندارد. همچنان مسطح بودن اراضی، مانع از اتصال آب‌های برف و باران شده و سبب عدم اجتماع و تشکل رودهای عظیم می‌شود تا در طول، مجرایی یافته و به طرف دریا روان شود یا در همان مکان، به زمین فرو رود. آنچه هم که به یکجا گرد آید، به مصرف زراعت رسیده، مابقی بخار می‌شود. کمی آب در ایران، عدم درختان قوی هیکل و عدم تشکیل جنگل‌ها را موجب شده است. روزگاری و زمانی بوده که کوه‌ها به وجود درختان مشحون بوده و صحراها به تاک‌های انگور و زمین‌های زراعتی مرغوب بوده‌اند؛ زیرا در هرجا که شخص نظر می‌افکند، زمین‌های قابلی می‌بیند.

اما با کوشش‌های بسیار و مخارج بی‌شمار و مواظبت مستمر، شاید اهالی ایران با احداث درخت‌های جنگلی در کوه‌ها و درخت‌های بستانی در قرب آبادی‌ها و باغستان‌ها و درختان مثمره در شهرها و دهکده‌ها موفق شوند. اگر تمامی مزارع به‌وسیله زراعت پنبه و تنباکو و نیشکر و غیره آراسته شود و چون اسلاف خود به احداث قنات و بستن بندها و نگهداری آب‌های برف و باران در برکه‌ها و دریاچه‌ها موفق شوند و به این سمت برسند و زحمت‌ها و مشقت‌ها را متحمل شوند و به مصارف بی‌اندازه، تن دردهند، شدت گرما در این مملکت تخفیف خواهد یافت و هوا معتدل می‌شود و بخار در جنگل‌ها و کشتزارها متولد شود که موجب احداث ابرهای متداوم در کوه‌ها خواهد شد و باران هم به کثرت نازل می‌گردد و آب‌ها زیاد می‌شود و آبادی و جمعیت و زراعت و غنا و ثروت روزبه‌روز رو به ترقی می‌رود و همه چیز زیاد می‌شود. این اصلاحات صورت‌پذیر نمی‌گردد، مگر سلطنت به‌دست سلاطین عاقل و دانشمند افتد. ارباب شریعت و مذهب، مانند مذاهب قدیمه ایران نیز مردم را به زراعت و برومندی و کسب و ازدیاد حیوانات و اشجار و نباتات، امر کند.