مرگ شاهزاده جوان

عباس‌میرزای قاجار، ولیعهد فتحعلی‌‌شاه و از شخصیت‌های موثر دوران قاجاریه سوم آبان‌ماه ۱۲۱۲ ه.ش به دلیل بیماری درگذشت.

او چهارمین پسر فتحعلی‌شاه بود و در سال ۱۳۰۳ در قصبه (نوا) از توابع لاریجان قدم به عرصه وجود گذاشت. او در کودکی بسیار مورد علاقه آقا محمد خان قاجار سر سلسله سلاطین قاجار بود و خود تعلیمات نظامی مخصوص را به او می‌آموخت عباس‌میرزا ضمن فرا گرفتن تعالیم مختلف و روش‌های گوناگون فنون سواری و جنگ در ایام فراغت و بیکاری به مطالعه کتب سودمند و مفید می‌پرداخت و به آسانی با بیشتر زبان‌های شرقی آشنا شده بود.فتحعلی‌شاه در سال دوم جلوس سلطنت خود، مجلس با شکوهی ترتیب می‌دهد و جمع کثیری از بزرگان و علما و رجال سرشناس و درباریان و وابستگان صاحب رای و نظر و همچنین سرکردگان خاندان قاجار را دعوت می‌کند تا آنها در زمینه تفویض ولیعهدی به فرزند قابل و کاردانش، عباس‌میرزا به مشورت و گفت‌وگو بپردازند.فتحعلی‌شاه که عباس‌میرزا را از دیگر فرزندان خود باهوش‌تر و دلیرتر و مستعدتر می‌دید وقتی در این مجلس، عموم بزرگان و سران قاجار نسبت به شجاعت و امتیازات برجسته عباس‌میرزا و درایت و قابلیت او اتفاق نظر داشتند، این انتخاب ‌شاه را شایسته دانستند و فردای آن روز‌ شاه او را به حکومت آذربایجان تعیین می‌کند.

فتحعلی‌شاه پیش از عزیمت نایب‌السلطنه عباس‌میرزا به آذربایجان به فکر ازدواج برای فرزند خود برآمد و به همین لحاظ پس از آنکه با عباس‌میرزا در این زمینه صحبت کرد، دختر میرزا محمدخان دولوی قاجار را که از زعمای طایفه قاجار بود به نام «خرده‌خانم» برای وی نامزد کرد و این از لحاظ سیاسی نیز برای ایل قاجار اهمیت فراوان داشت که وصلت عباس‌میرزا درون ایلی باشد و به این ترتیب عباس‌میرزا روانه آذربایجان شد.عباس‌میرزا به شهر تبریز وارد شد، او خوشحال بود که توانسته این سفر طولانی را پشت‌سر بگذارد، کلیه حکام شهرها و امرا و سران عشایر و طوایف و همه بیگلربیگیان که از مدت‌ها پیش انتظار او را می‌کشیدند در دروازه تبریز اجتماع کرده بودند، او پس از ورود به این سرزمین دست به اصلاحاتی در آذربایجان زد، او به کارهای دیوانی نظم و ترتیبی خاص داد وی طرز جمع‌آوری مالیات و عواید دولتی ظالمانه و برخلاف اخلاق و عدالت را سامان داد.

عباس‌میرزا دستور داد شهرهای مهم آذربایجان، از جمله اردبیل و خوی و مراغه و ... از شکل و صورت‌های قبلی خارج شوند و مخصوصا ترتیب خیابان‌ها و عمارات دولتی به طرز نوین احداث شود. او در شهر تبریز بناها و ساختمان‌های عمومی و گردشگاه‌های مختلفی را ایجاد کرد و به‌خاطر رفاه حال عموم، دستور داد اماکن و باغ‌های عمومی مفرح و دل‌انگیزی در داخل شهر تبریز ساخته شود.در دوره او دو عهد نامه ترکمانچای و گلستان با روسیه منعقد شد. احتمالا نه‌شاه ایران و نه تزار روسیه، عهدنامه گلستان را قطعی تلقی نمی‌کردند. عباس‌میرزا آن را فقط آتش‌بسی موقت می‌دانست و خود را برای جنگی دیگر آماده می‌کرد.