میرزا سمیعا در مورد وظایف و اختیارات نقیب چنین می‌نویسد: «خدمت مشارالیه تشخیص بنیچه اصناف است که هر سال در سه ماهه اول کس تعیین، و کدخدایان هر صنف را حاضر کرده به رضای یکدیگر بر وفق قانون و حق و حساب و معمول و دستور مملکت بنیچه هر یک را مشخص و طوماری نوشته، مهر نموده، به سر رشته کلانتر سپارد که متوجهات دیوانی هر صنف در آن سال از آن قرار تقسیم و توجیه شود.» نقیب به معنی تصدیق‌کننده، ممیز، در عرف ایران به زعیم سادات «اخلاف حضرت علی(ع) در یک شهر و در آغاز به معنی ممیز شجره نامه خاندان سادات» بود. نقیب را شاه منصوب می‌کرد و به‌عنوان مقام بلندپایه‌ای درجه می‌یافت. می‌توان گفت که مقام نقیب موروثی بوده و جای خود را به فرزندش واگذار می‌کرد و او نیز در این مقام با فرمان شاه تثبیت می‌شد. نقیب ایران لقب «عالی حضرت» را داشت که تنها به مقامات عالی مرتبه اهدا می‌شد.

مهدی کیوانی به نقش نقیب در مراسم مذهبی شکل ویژه‌ای داده و نقش وی را در پیوند با اصناف چنین خلاصه می‌کند: سرپرستی رسوم و تشریفات مذهبی، مراقبت از مسائل اخلاقی اعضا، اجرای قواعد حاکم بر استادان جهت به‌کار گرفتن نوآموزان و شاگردان آنها، پاسداشت سنت‌ها و آموزه‌های بزرگان و اولیای منسوب به یک حرفه، ارزیابی مالیات، تقسیم سفارشات کالاها در میان اعضای صنف، جلوگیری از نوسان قیمت در بازار و تعیین قیمت برای کالاها. نقیب در سه ماه اول هر سال کدخدایان هر صنف را جمع می‌کرد تا با توافق یکدیگر، مطابق قوانین و مقررات گذشته، بنیچه هر صنف را معین کنند. سپس صورت آنها را برای کلانتر شهر می‌فرستاد تا در موقع وصول کند. استادان و ریش سفیدان اصناف نیز با نظر صوابدید نقیب تعیین می‌شدند و با موافقت وی احکام ایشان از جانب کلانتر داده می‌شد.

منبع: مرضیه دری، «بررسی مقامات اداری شهر اصفهان در دوره صفوی»، تاریخ روایی، ۱۳۹۶.