نشریه پرمخاطب عصر مشروطه
ملانصرالدین، هفته‌نامه‌ای بود دموکرات با رویکرد انتقادی؛ انتقاد از وضعیت موجود سرزمین‌های اسلامی و تلاش برای ارائه رهیافت‌هایی برای برون‌رفت از آن موقعیت. از دیدگاه ملانصرالدین علت‌العلل عقب‌ماندگی کشورهای مسلمان ناآگاهی و جهل بود. برای همین، هدفش مبارزه با جهل بود با ابزار طنز و کاریکاتور. عاملان آن جهل از نگاه ملانصرالدین عمله‌های استبداد، متحجران خشکه‌مقدس مآب و ریزه‌خواران آنان بودند. دغدغه‌های ملانصرالدین را از زبان سردبیرش بشنویم که در سال‌های پایانی عمر در خاطراتش نوشت:
«مساله ما، استبداد شرقی و ظلمت شرق بود که چون کوه پیش‌رویمان قرار داشت. مساله ما، استبداد سلاطین، ظلمات خرافات، «کیف مایشاء» شاهان ایران و میدان‌داری روباه‌هایی بودند که در دره‌های خلوت ادعای پادشاهی می‌کردند. مساله ما هزاران حشره خودخواهی بودند که مردم را کَر و کور در جهالت نگه داشته بودند و در وسط میدان ایستاده بودند.»
ملانصرالدین، صدای گروه‌هایی مانند زنان، کودکان، فعله‌ها، پیشه‌وران و کشاورزان بود. گروه‌هایی که به واقع در ایران زبان‌شان بند آمده بود. این نشریه با سلاح طنز، به‌صورت مصور و با زبانی ساده که گاه به زبان گفتار پهلو می‌زد، به مبارزه با جهل، استبداد و خرافات رفته بود. برای همین، قلمرو نفوذ او فراتر از قفقاز بود. ملانصرالدین علاوه بر قفقاز در آسیای‌میانه، جنوب‌شرقی آسیا، هند، مصر، عثمانی، بالکان، برخی کشورهای اروپایی مانند فرانسه و نیز ینگه‌دنیا خوانده می‌شد و مخاطب داشت. ایران، پس از قفقاز مهم‌ترین سرزمینی بود که ملانصرالدین در آن مخاطبان گسترده‌ای داشت. مشتریان ملانصرالدین در ایران در شهرهای مختلفی چون تهران، تبریز، ارومیه، خوی، سلماس، قره‌داغ، مراغه، اردبیل، آستارا، رشت، قزوین، اصفهان، مشهد، بوشهر و حتی برخی از روستاهای ایران بودند. محمدقلی‌زاده در یکی از شماره‌های مجله در یادداشتی با عنوان «اندر احوالات مجله ما» درباره مشتریان مجله در ایران می‌نویسد: «بیش از نیمی از مشتری‌های ما در ایران هستند.» این استقبال از ملانصرالدین در ایران ناشی از انعکاس قابل‌توجه اخبار و تحولات ایران در مجله بود.
ارسال نظر