سابقه معافیت‌های مالیاتی اصناف

تا پیش از تصویب قانون الغای مالیات‌های صنفی، قانون واحدی برای لغو مالیات‌های اصناف وجود نداشت، اما منابع گاه از سابقه بخشودگی مالیاتی یاد کرده‌اند. گاهی اصناف مختلف به تناوب از معافیت مالیاتی برخوردار بودند. در زمان صفویه تعدادی از اصناف، از جمله نجاران و بنایان از مالیات معاف بودند، ولی آنها هم گاهی در ازای این معافیت، مجانی برای شاه کار می‌کردند و از طریق بیگار، مالیات خود را پرداخت می‌کردند. در مواقعی نیز که عده‌ای از اصناف توسط شاه برای انجام یک کار فوری احضار می‌شدند، اتفاق می‌افتاد که هرکس مبلغ زیادتری تعارف می‌داد،از بیگاری معاف شود. اما همان‌طور که گفته شد، گاه درپی صدور حکمی از جانب شاه، صنف یا اصنافی از مالیات معاف می‌شدند. به‌عنوان مثال، شاه‌عباس صفوی، شمشیرسازان را از پرداخت مالیات معاف کرد.

گاه به دلایل مختلف، از جمله تمایل شاه یا علاقه او برای کمک به صنفی که دچار مشکلات مالی شده بود، معافیت‌های مالیاتی برآورد می‌شد. میزان و مدت زمان این معافیت به مقام معاف‌کننده بستگی داشت. نمونه‌های زیادی از بخشش مالیاتی در دوران قاجار نیز وجود دارد. از جمله معافیت مالیاتی صنف صباغ از بعضی عوارض دیوانی در دوره فتحعلی‌شاه قاجار یا معافیت بعضی از اصناف مانند نجارها، سنگتراش‌ها و شمشیرسازها در همین دوره. ناصرالدین شاه در آغاز سلطنت خود برای معافیت دو صنف نانوا و قصاب از مالیات در تهران فرمانی صادر کرد و دستور داد که ماموران «متعرض مباشرین این دو صنف به هیچ اسم و رسم نشوند.»

منبع: زهره شیرین بخش، «رابطه مالیاتی دولت و اصناف»، تحقیقات تاریخ اجتماعی، ۱۳۹۶.