مرگ رهبر اصلاحات در شوروی

نیکیتا سرگئی یوویچ خروشچف، رهبر پیشین اتحاد جماهیر شوروی سابق و پدر اصلاحات سیاسی و اقتصادی این کشور، ۱۱ سپتامبر ۱۹۷۱ در ۷۷ سالگی درگذشت. خروشچف زاده اوکراین بود. وی پس از طی تحصیلات خود، در جریان انقلاب اکتبر ۱۹۱۷م در کنار لنین و یارانش قرار گرفت و از ۱۹۲۹م دبیر حزب کمونیست در مسکو شد. خروشچف در سال‌های بعد، مدارج ترقی در حزب کمونیست را پیمود و پس از مرگ استالین، در سال ۱۹۵۳م به مقام دبیر اولی حزب کمونیست شوروی سابق و در واقع رهبری این کشور نائل آمد، مقامی که استالین، ۳۰ سال در اختیار داشت.

شهرت خروشچف در تاریخ شوروی، بیشتر به سبب افشاگری مهمی بود که پس از مرگ استالین علیه او در این کشور کرد و پرده از جنایات بی‏رحمانه‏‌اش برداشت. خروشچف در کنگره بیستم حزب کمونیست به تشریح جزئیات وحشتناک شکنجه و قتل عام مردم بی‏گناه در دوران استالین پرداخت و قساوت‏هایى را که استالین سال‏ها در انکار آن کوشیده بود مطرح کرد. او در ادامه سیاست استالین‌زدایى، بسیاری از اردوگاه‏های کار اجباری را تعطیل کرد و صدها هزار زندانی دوران استالین را گروه گروه آزاد ساخت. در آن نشست هیات‌های نمایندگی احزاب کمونیست و کارگری از ۵۵ کشور خارجی و در مجموع ۱۴۳۶ نفر حضور داشتند. حزب توده هم «احمد قاسمی»، «غلامحسین فروتن» و «رضا رادمنش» را به کنگره بیستم فرستاده بود. خروشچف در دوران زمامداری خود بودجه نظامی را کاهش داد و به تامین رفاه و آسایش سیاسی و اجتماعی مردم پرداخت. همچنین به مطبوعات نیز آزادی نسبی اعطا کرد و به آنان اجازه داد تا از دولت انتقاد کنند. در ادامه سیاست استالین‏‌زدایى، خروشچف بیش از نیمی از دبیران اول حزب کمونیست شوروی را از کار برکنار کرد.

او با طرح دکترین هم‏زیستی مسالمت‌آمیز با غرب، جنگ سرد را تخفیف داد ولی مخالفت چین را برانگیخت که به‌ویژه با ممانعت صدور تکنولوژی هسته‏‌ای شوروی به چین، دامنه آن بالا گرفت. ادامه اختلافات خروشچف با حاکمیت چین، ضربه بزرگی بر اقتدار وی وارد آورد. همچنین سازش خروشچف با آمریکا بر سر بحران موشکی کوبا و نیز شکست برنامه‌های توسعه کشاورزی او، موقعیت وی را بیش از پیش تضعیف کرد. با تضعیف موقعیت داخلی و بین‏‌المللی خروشچف و تشدید حملات چینی‏ها به رهبر شوروی که دیگر علنا او را به تجدیدنظرطلبی و خیانت به آرمان کمونیسم متهم می‏ساختند، از اواسط سال ۱۹۶۴م، توطئه‌‏ای علیه خروشچف در کمیته مرکزی حزب کمونیست شوروی شکل گرفت و هنگامی که خروشچف در اکتبر ۱۹۶۴م برای استراحت به سواحل کریمه رفته بود در ۱۵ اکتبر ۱۹۶۴م در جریان جلسه حزب کمونیست شوروی از همه مشاغل حزبی و دولتی‏‌اش بر کنار شد و پس از وی لئونید برژنف که تمام نفوذ و قدرت خود را مرهون حمایت‏های ویژه خروشچف بود، به دبیر کلی حزب کمونیست شوروی و رهبری این کشور منصوب شد. به این ترتیب خروشچف تا پایان عمر از سیاست رسمی برکنار ماند.