درگذشت پدر تاریخ کلیسا

با وقوع رنسانس، اروپا دستخوش دگرگونی‌های اساسی شد و متعاقب آن نهضت اصلاحات دینی پدید آمد که در جریان آن دین از حصار کلیسا خارج شد. به این ترتیب با تلاش افرادی چون مارتین لوتر و ژان کالون زندگی انسان مسیحی اروپایی از سیطره قرائت کلیسایی از مذهب بیرون آمد. اما این امر به آسانی امکان‌پذیر نبود. در کنار مصلحان مذهبی در این دوره تاریخ‌نگارانی قرار گرفتند که با دید انتقادی دست به مطالعه تاریخ مسیحیت زده و تصویر جدیدی از عیسی و دیگر مفاهیم کلیسایی ارائه دادند. هارناک یکی از نخستین کسانی است که آغازگر چنین مطالعاتی در تاریخ کلیسا بود.

کارل گوستاو آدولف فون هارناک در ۷ مه‌۱۸۵۱ به دنیا آمد. پدرش استاد الهیات بود و این امر موجب شد که وی نیز در مسیر پدر گام بردارد او پژوهش‌های متعددی را در رابطه با دین مسیح صورت داد. وی قصد داشت مسیحیت را از آنچه ملحقات آن در طی قرن‌ها می‌دانست برهاند. نتایج پژوهش‌های او مورد رضایت آباء کلیسا نبود، بنابراین تلاش زیادی شد تا جلوی فعالیت و تدریس وی گرفته شود اما با حمایت امپراتور آلمان، ویلهم دوم که به وی لقب «فون» را اعطا کرد، ادامه مطالعاتش امکان‌پذیر شد. هارناک عقیده داشت انجیل تحت تاثیر فلسفه یونان تغییر یافته است و می‌کوشید نشان دهد که مسیحیت در تاریخ خود فرآیند یونانی شدن را سپری کرده است. وی ضمن تحقیقات خود به این نتیجه رسید که برخلاف تبلیغات کلیسا گنوسی‌گری (عرفان‌گرایی) یونانی‌سازی مسیحیت نیست. هارناک تالیفات متعددی از خود برجای گذاشت و باور داشت که میان عیسی و کلیسا گسستی اساسی وجود دارد. پژوهش‌هایش آغازگر برخورد انتقادی با تاریخ مسیحیت شد و مخالفت‌ها و موافقت‌های زیادی به‌دنبال داشت. او سرانجام در دهم ژوئن ۱۹۳۰ درگذشت.