عزل سیدضیا و رئیس‌الوزرایی قوام
۸ خرداد ۱۳۰۰ پس از عزل سیدضیاءالدین و تبعید او به اروپا از سوی احمدشاه، قوام‌السلطنه به سمت رئیس‌الوزرایی انتخاب شد. قوام و سیدضیاء کینه دیرینه‌ای از یکدیگر داشتند. قوام کسی بود که در دوران فرمانداری خود در خراسان نشریات وفادار به سیدضیاء را توقیف کرده و با اقدامات سیاسی و فرهنگی او مبارزه می‌کرد. در بهار ۱۳۰۰ سیدضیاء با موج بازداشت‌ها و تمهیدات شدید امنیتی و رضاخان با اقدامات و انتصابات و عزل و نصب‌های نظامی خود، فضایی از رعب و وحشت را در کشور و به‌ویژه در تهران به‌وجود آوردند. از طرفی خروج نیروهای انگلیس از ایران (در اردیبهشت ۱۳۰۰)، نیز این دو را یکه‌تاز میدان کرده، موجبات نگرانی احمدشاه را فراهم کرده بود.
۸ خرداد ۱۳۰۰ پس از عزل سیدضیاءالدین و تبعید او به اروپا از سوی احمدشاه، قوام‌السلطنه به سمت رئیس‌الوزرایی انتخاب شد. قوام و سیدضیاء کینه دیرینه‌ای از یکدیگر داشتند. قوام کسی بود که در دوران فرمانداری خود در خراسان نشریات وفادار به سیدضیاء را توقیف کرده و با اقدامات سیاسی و فرهنگی او مبارزه می‌کرد. در بهار ۱۳۰۰ سیدضیاء با موج بازداشت‌ها و تمهیدات شدید امنیتی و رضاخان با اقدامات و انتصابات و عزل و نصب‌های نظامی خود، فضایی از رعب و وحشت را در کشور و به‌ویژه در تهران به‌وجود آوردند. از طرفی خروج نیروهای انگلیس از ایران (در اردیبهشت ۱۳۰۰)، نیز این دو را یکه‌تاز میدان کرده، موجبات نگرانی احمدشاه را فراهم کرده بود. احمدشاه با خروج نظامیان انگلیسی و قدرت گرفتن سیدضیاء و رضاخان نگران تضعیف سلطنت خود در کشور بود. روز دوم خرداد ۱۳۰۰ مشاجره شدیدی بین احمدشاه قاجار و سیدضیاء به‌وجود آمد به‌طوری که شاه سیدضیاء را وادار به استعفا کرد و سیدضیاء خودداری نمود. دو روز پس از این رویداد و به‌دنبال برگزاری تظاهرات گسترده علیه سیدضیاء در مسجد شاه تهران و میدان بهارستان احمدشاه تصمیم به عزل سیدضیاء گرفت.
زمانی که حکم رئیس‌الوزرایی قوام‌السلطنه از سوی احمدشاه قاجار صادر شد، وی ۵۵ روز بود که در زندان عشرت‌آباد به‌سر می‌برد. حکم در داخل زندان به وی ابلاغ شد و قوام در بعدازظهر هشتم خرداد ۱۳۰۰ مستقیما از زندان راهی قصر فیروزه شد و با احمدشاه به مدت ۴ ساعت به گفت‌وگو نشست. وی رئیس‌الوزرایی را پذیرفت ولی مانند سیدضیاءالدین طباطبایی حکم انتصاب خود را خود نوشت و برای امضا نزد شاه برد. حکم از این قرار بود: «نظر به حسن کفایت و خدمتگزاری جناب اشرف قوام‌السلطنه و امتحانات عدیده کافیه که در این موقع در استقرار انتظامات مملکتی داده و اعتماد کامل خاطر همایونی ما را به صداقت و دولتخواهی و شاه‌پرستی خود جلب کرده است، محض اهمیت موقع و برای تهیه آسایش عمومی، معزی‌الیه را به صدور این دستخط مهر طلعت مبارک به ریاست وزراء منصوب فرمودیم که هیات وزیران را تشکیل داده در انتظامات مملکتی و اعاده امنیت و آسایش عمومی مساعی جمیله به‌عمل آورند، مزید رضامندی و اعتمادخاطر ملوکانه را جلب و تحصیل نمایند.
۲۲ رمضان ۱۲۹۹ ـ شاه» اولین و مهم‌ترین اقدام قوام‌السلطنه که در نخستین روزهای صدارتش انجام شد، آزادی تمامی رجالی بود که توسط سیدضیاءالدین طباطبایی بازداشت شده بودند. قوام‌السلطنه پس از چند روز مشاوره و مطالعه، وزیران کابینه خود را به حضور شاه معرفی کرد. به‌جز دو نفر به نام‌های عمیدالسلطنه وزیر عدلیه و حکیم‌الدوله وزیر امور خیریه، بقیه اعضای کابینه قوام و حتی خود او از محبوسین دوران سه ماهه حکومت سیدضیاءالدین طباطبایی بودند. برنامه حکومت قوام و تبلیغات او به‌گونه‌ای سازمان‌دهی شده بود که گویی وی ماموریت یافته تا خرابی‌های دوران سیدضیاء راجبران کند. قوام نقش بسزایی در بدبین کردن شاه نسبت به سیدضیاء و هوادارانش داشت. شروع به کار مجلس چهارم در اول تیر ۱۳۰۰ از جمله رویدادهای مهم دوران حکومت قوام بود.
ارسال نظر