دکتر محمد مکری؛ از دانشگاه تا سیاست

محمد مکری متولد ۱۳۰۵ (کرمانشاه) محقق و زبان‌شناس معاصر ایرانی، استاد دانشگاه تهران و سوربن پاریس بود. او در سال ۱۳۴۴ به پاس سال‌ها خدمات علمی، موفق به اخذ جایزه و نشان علمی از فرهنگستان آثار ملی فرانسه شده بود. وی مولف بیش از یکصد جلد کتاب و پژوهش‌نامه علمی و صدها عنوان مقاله در زمینه‌های تخصصی علوم مختلف انسانی بوده و از همکاران علی‌اکبر دهخدا در نگارش لغت‌نامه بوده است.

مکری در دهه ۱۳۲۰ از هواداران محمد مصدق و اعضای جبهه ملی بود. او پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و تبعید به پاریس، در دانشگاه سوربن مشغول به تدریس شد. سال ۱۳۵۷ در زمان اقامت امام در نوفل لوشاتو به حمایت از او برخاست و در این زمینه وجهه آکادمیکش در پاریس را به‌کار گرفت. سرانجام نیز پس از بیست و چهار سال مهاجرت اجباری، در تاریخ ۱۲ بهمن ماه ۱۳۵۷ جزو کسانی بود که با هواپیمای حامل امام به تهران بازگشت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی وی به پیشنهاد وزیر‌خارجه و خواست رئیس دولت موقت و با توشیح و امضای امام به سِمَت نخستین سفیر کبیر دولت جمهوری اسلامی در مسکو منصوب شد. او پس از یک دهه فعالیت در مقامات اداری و اجرایی و بازنشستگی در سمت مشاور وزیرنفت، مجددا به پاریس برگشت و به تحقیقات و مطالعات علمی پرداخت. این محقق و سیاستمدار در تیر ماه ۱۳۸۶ در منزل خود در شهر «آوری» در حومه پاریس چشم از جهان فروبست. از جمله مشاغل محمد مکری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- رئیس فرهنگ مهاباد، ۱۳۲۲ تا ۱۳۲۳

- پایه‌گذارو نخستین رئیس اداره تعلیمات ایلات و عشایر ایران، ۱۳۲۴ تا ۱۳۲۸

- تهیه‌کننده طرح‌های تعلیمات و آموزش اجباری و عمومی در کشور، ۱۳۲۵

- مدیر کل وزارت فرهنگ، ۱۳۳۰

- مامور علمی اداره کل نگارش وزارت فرهنگ در تهیه لغت‌نامه دهخدا ۱۳۱۹ تا ۱۳۲۴

- استاد زبان و ادبیات فارسی و زبان پهلوی ساسانی در دانشگاه تهران ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۳

- استاد علم الاساطیر و مبتکر دروس زیبایی‌های اندیشه و اخلاق در افسانه‌ها و جهان‌نگاری‌ها‌ی قدیم ایران در دانشکده هنرهای زیبا ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۳

- استاد تاریخ و علوم ادبی در دانشکده افسری ۱۳۲۹ تا ۱۳۳۳

- مدیر مسوول مجله ماد و بغستان ۱۳۳۱

- نخستین سفیرکبیر تام‌الاختیار ایران پس از انقلاب در مسکو؛ شوروی سابق و مغولستان ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۲

- مشاور عالی وزارت نفت در امور بین‌الملل ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۵.

دکتر محمد مکری از جمله نامزدهای مستقل نخستین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری بود.