هایک، نظریه‌پرداز بازار و آزادی هایک در کلاس درس

امروز زادروز فردریک آگوست فون هایک، یکی از بزرگ‌ترین و اثرگذارترین اقتصاددانان قرن بیستم است- او هشتم ماه مه سال ۱۸۹۹ در شهر وین اتریش در خانواده‌ای دانشگاهی به دنیا آمد. پدرش پزشک و استاد دانشگاه وین بود. هایک تحصیلات خود را از سال ۱۹۱۸ در رشته حقوق در همان دانشگاه آغاز و در سال ۱۹۲۱ مدرک دکترای خود را دریافت کرد. او شدیدا تحت تاثیر اندیشه‌های فلسفی و اقتصادی متفکر برجسته مکتب اتریش «لودویک فون میزس» قرار داشت و به همین دلیل در سال ۱۹۲۷ «موسسه اتریشی تحقیقات اقتصادی» را بنیان گذاشت و اولین استاد خارجی مدرسه اقتصادی لندن بود. هایک در مسائل معرفتی خود را از پیروان کانت می‌دانست و همانند وی معتقد بود نظمی که انسان در عالم خارج «کشف» می‌کند، در واقع ناشی ازفعالیت آفریننده ذهن خود اوست.

هایک مفهوم «تقسیم معرفت» را برای اولین بار درسال ۱۹۳۷ در مقاله مهمی در باره «اقتصاد و معرفت» مطرح کرد. نظریه تقسیم معرفت یکی از پایه‌های نظری نقادی برنامه‌ریزی متمرکز و سوسیالیستی را تشکیل می‌دهد. در اقتصاد متمرکز، برنامه‌ریز قادر به جمع‌آوری کلیه اطلاعات ضروری و مفید در جامعه، به‌منظور تخصیص مطلوب منابع نیست. از این رو کارآیی و بازدهی آن بسیار ناچیز است. هایک از نظر اقتصادی از پیروان «ویزر» و «میزس» است و نظریات مهم وی در جهت مکتب فکری اتریش قرار دارد. آنها ریاضی شدن زیاده از حد نظریه اقتصادی را به دیده بی‌اعتمادی می‌نگرند و معتقدند که توضیح علمی کلیه واقعیات اقتصادی از طریق نظام معـادلات مستقل از زمان، غیرممکن است. مفهوم بازار در نظام فکری هایک نقش اولی دارد. بازار همانند جامعه انسانی، نهاد خـودجوشی است که جریان تحول هزاران سال را پشت سر دارد. هایک بازار را نهاد و جریان تلقی می‌کند و نه مدلی انتزاعی؛ در بازار قیمت همانند قطب نما افراد را در تصمیم‌گیری اقتصادی هدایت می‌کند. نتیجه زندگی علمی هایک ۱۸ کتاب، ۱۵ جزوه، ۱۴۲ مقاله و همکاری در تنظیم فصول برخی آثار دیگر است. هایک در کتاب راه بردگی، ۱۹۴۴ گفته است:«کنترل اقتصادی، تنها به کنترل بخشی از زندگی انسان‌ها که از سایر بخش‌ها جداست، خلاصه نمی‌شود، بلکه فراتر از آن، به مثابه کنترل ابزارهایی است که آمال و آرزوهای ما را شکل می‌دهند».