روز ملی خلیج‌فارس قدیمی‌ترین نقشه خلیج فارس

دهم اردیبهشت از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی و دولت ایران به‌عنوان روز ملی خلیج فارس نام‌گذاری شده است. شاه عباس صفوی با کمک انگلیسی‌ها در این روز در سال ۱۶۲۲ میلادی توانست هرمز را از چنگ پرتغالی‌ها درآورد. از این رو نام‌گذاری این روز در واقع به نوعی تاکید بر پیروزی ایرانی‌ها علیه مهاجمان در خلیج‌فارس است.

در آوریل سال ۱۶۲۲ سپاه ایران به رهبری امام قلی خان جزیره هرمز را از بزرگ‌ترین امپراتور قرن باز پس گرفت و جایگاه خود را در جهان در فهرست ابرقدرت‌های قرن شانزدهم ثبت کرد. انگلیسی‌ها نیز ۴ کشتی خود را با خدمه فنی در اختیار ارتش امام قلی خان گذاشتند. آلبوکرک (پرتغالی) اعتقاد داشت هرکشوری که سه نقطه مالاگا، عدن و هرمز را در اختیار داشته باشد بر تجارت دنیا حاکم خواهد بود. اهمیت هرمز آنقدر بود که استعمارگران انگلیسی را نیز به طمع انداخته بود. به‌دلیل شکایت‌های ایرانیان گمبرون از جسارت و تجاوزات پرتغالی‌ها، سپاه ایران قصد تنبیه پرتغالی‌ها در خلیج فارس را کرد و نه تنها جزیره هرمز را آزاد کرد، بلکه پرتغالی‌ها مجبور شدند تا مومباسا درکنیا عقب‌نشینی کنند و این شکست، شکست‌های پی‌در‌پی پرتغال در شرق آفریقا را به دنبال داشت و با حمایت ایران، امام مسقط موفق شد قلعه عظیم مومباسا را در جنگ خونینی که به جنگ صلیبی مومباسا معروف است تصرف کند. ایران تا سال ۱۸۲۰ پرچمدار تمام خلیج فارس و دریای عمان و بحر فارس (مکران) شد. انگلیسی‌ها از شکست پرتغال خرسند بودند و به قدرت ایران اعتراف داشتند و ایران را تنها رقیب قدرتمند عثمانی‌ها می‌دانستند. انگلیس در عهدنامه مجمل ۱۸۰۹ و عهدنامه مفصل ۱۸۱۲ حاکمیت ایران را بر کل خلیج‌فارس به رسمیت شناخت، در حالی‌ که انگلیس خود به‌عنوان ابرقدرت جهان ظهور می‌کرد.

دکتر محمد عجم، که در زمینه مطالعات مربوط به تاریخ خلیج فارس صاحب نظر است در مقاله‌ای نوشته است: در مـتون تمامی قراردادهای چند قرن گذشته که بین دولت‌های عربی منطقه یا بین کشورهای اروپایی و کشـورهای مـنطقه مـنعقد شـده اسـت هر جا نامی از پهنه آبی جنوب ایران به میان آمده است با نام خلـیج فـارس همـراه بوده است. از سال ١٥٠٧ تا ١٩٦٠ در تمامی قراردادها و معاهده‌هایی که پرتغالی‌ها، اسـپانیایی‌ها، انگلیسی‌ها، هلندی‌ها، فرانسوی‌ها،بلژیکی‌ها، روس‌ها و آلمانی‌ها با دولت ایران یا هر کشور یـا پدیده سیاسی یا امرای تحت الحمایه خود در منطقه امضا کرده‌اند، در زبان‌های مختلف واژه‌های مـترادف بـا خلـیج فارس به کار برده‌اند. حداقل در ١٠ مورد از این‌گونه قراردادها که میان کشورهایی همانند کویـت، عربسـتان، عثمانـی، عمـان و امـارات متصالحه منعقد شده هم به زبان عربی و هم انگلیسی خلیج فارس به کار رفته است.