روزی که نخستین شرکت تجاری دنیا تاسیس شد

کمپانی هند شرقی هلند (Dutch East India Company) بیستم مارس سال ۱۶۰۲ میلادی تاسیس شد. این شرکت، نخستین شرکت بین‌المللی تجاری و استعمارگر ثبت شده در دنیا است. شرکت هند شرقی هلند در ابتدا با هدف تجارت ادویه بین آسیا و اروپا شکل گرفت، اما به تدریج حوزه فعالیت خود را به کالاهای استراتژیک و حمل‌ونقل گسترش داد. شرکت هند شرقی که در زبان هلندی به اختصار VOC نامیده می‌شد، اولین شرکتی بود که سهام خود را به صورت عمومی منتشر کرد. سهام این شرکت مدتی پس از صدور، در شهرهای مختلف اروپای غربی مبادله می‌شد. جالب است که این شرکت به‌دلیل حضور افراد قدرتمند در هیات‌مدیره خود، از قدرت‌های شبه حکومتی برخوردار بود.

ضرب سکه، محاکمه و اعدام محکومان، انجام توافقات سیاسی و ایجاد مستعمره در اقصی نقاط دنیا، از جمله اختیاراتی بود که حکومت در اختیار مدیران شرکت «واک» قرار داده بود. کشتی‌های این شرکت سال ۱۶۲۳ وارد خلیج‌فارس شدند. در واقع هلندی‌ها در رقابت با پرتغالی‌هایی به این منطقه رسیدند که از یکصد سال پیش در آنجا حضور داشتند. زین‌العابدین‌خان بیگ، فرستاده شاه عباس اول به دربار اروپا (۱۶۰۹ ـ ۱۶۰۴) در سال ۱۶۰۸ برای درخواست کمک‌های فنی و نظامی از هلند دیدن کرده بود، مع‌الوصف هلندی‌ها هنوز آماده نبودند تا عملیات‌شان را در ایران آغاز کنند. به علاوه مدیران شرکت هند شرقی هلند در سال ۱۶۰۸ اطلاعاتی به دست آورده بودند مبنی بر اینکه پادشاه هرمز علیه پرتغالی‌ها دست به شورش زده است، بنابراین آنها به دریاسالارهای خود در هند نوشتند: «اگر این موضوع حقیقت دارد شما باید تلاش کنید و اتحادی با این پادشاه به‌وجود آورید تا بتوانیم تجارت ایران را به دست آوریم. افزون بر این شما باید بکوشید، در صورت امکان، محموله‌ای از ابریشم خام ایران و نیز سایر کالاهایی‌که در اینجا سودآور است، تهیه کنید.» این گزارش به روشنی نشان می‌دهد که هلندی‌ها به ابریشم ایران علاقه‌مند بوده‌اند، زیرا در آن هنگام آمستردام مرکز عمده صنعت ابریشم اروپا بود. شرکت هند شرقی در دسامبر ۱۷۹۹ به فعالیت دو قرنی خود پایان داد .