سالروز درگذشت امیرکبیر

عباس میرزا و بعدها محمدتقی خان فراهانی مشهور به امیرکبیر دریافتند که ایران نه تنها از نظر نظامی بلکه در تمام زمینه‌های دیگر نیازمند اصلاحات واقعی است. اگر عباس میرزا این آگاهی را در میدان‌های جنگ به دست آورد، امیرکبیر با مسافرت به روسیه و مشاهده پیشرفت و نوسازی که در این کشور انجام می‌شد، به این نتیجه دست یافت. میرزا محمدتقی خان فراهانی در ۱۱۸۶خورشیدی در روستای هزاوه فراهان اراک به دنیا آمد. خیلی زود به سبب هوش و استعداد کم‌نظیر توجه میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی صدراعظم محمدشاه قاجار و عباس میرزا نایب‌السلطنه را به خود جلب کرد و پس از مدتی نخستین تجربه سیاسی خویش را در همراهی با خسرو میرزا فرزند نایب‌السلطنه در سفر به روسیه تزاری به دست آورد و پیشرفت‌هایی که در روسیه مشاهده کرده بود به فکر اصلاحات در ایران افتاد.

این سیاستمدار بزرگ در سال‌های بعد به سبب لیاقت و شایستگی در انجام دادن امور دیوانی به «امیرنظام» ملقب شد. وی با آغاز سلطنت ناصرالدین شاه به صدراعظمی رسید و لقب «امیرکبیر» را به دست آورد. امیرکبیر در دوره صدراعظمی اصلاحات سیاسی، امنیتی، مالی، اقتصادی و فرهنگی را انجام داد که در این میان ایجاد امنیت و پایان دادن به شورش‌ها، یاغی‌گری‌ها، اصلاحات مالی، جلوگیری از ظلم‌های پیدا و پنهان صاحبان قدرت و نفوذ را در اولویت برنامه‌های خود گنجاند و در مدت کوتاهی از دخالت بیگانگان در امور مختلف کشور کاست. همچنین این سیاستمدار مقتدر در حیات سیاسی خویش، دست به تشکیل مدرسه دارالفنون، انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه، ایجاد بسته‌های پستی چاپارخانه‌ای، رسیدگی به وضع مالیه، ممنوعیت حمل سلاح سرد و گرم، سر و سامان دادن به ارتش، اصلاح سیاست خارجی، اجباری ساختن مایه‌کوبی آبله، حذف لقب‌ها و عنوان‌های گوناگون زد که همین اصلاحات به تعداد دشمنانش در دربار قاجار افزود. او سرانجام در ۲۰ دی‌ماه ۱۲۲۰ خورشیدی در حمام فین کاشان به قتل رسید.

- بخشی از گفت‌وگو با قباد منصوربخت، استاد تاریخ دانشگاه شهید بهشتی با سایت «مورخان»، مصاحبه‌گر: مهدی احمدی