اواسط دی‌ماه‌ ۱۳۱۶ هیات وزیران براساس قانون جدید «تقسیمات کشوری و وظایف فرمانداران و بخشداران»، ایران را به ۱۰ استان، ۴۹ شهرستان و ۲۹۰ بخش تقسیم کرد. ایران به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین مراکز تمدن بشری تابع شرایط سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، همواره در ادوار مختلف تقسیم‌بندی‌هایی داشته است و بر همین اساس در اوایل دوره قاجار ایران به پنج حکمرانی و ۱۲ حاکم‌نشین تقسیم ‌شد.

در آغاز قرن سیزدهم قسمتی از این تقسیم‌بندی تغییر کرد به‌طوری که در اواسط سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، ایران دارای چهار ایالت و ۲۳ ولایت بود. پس از برقراری مشروطه و تاسیس مجلس شورای‌ملی، طبق قانون اساسی، تغییر سرحد ولایات و ایالات بدون تصویب قانون ممنوع شد. این‌گونه بود که مجلس شورای اسلامی در دی ‌ماه ۱۲۸۶ قانونی با عنوان «قانون ایالات و ولایات» را به تصویب رساند که مطابق آن ایران به چهار ایالت و ۱۲ ولایت تقسیم می‌شد. ۳۰ سال بعد یعنی در آبان ماه ۱۳۱۶ که با دوران سلطنت رضا شاه پهلوی همزمان بود، مجلس قانون جدید تقسیمات کشوری را تصویب کرد و اختیار تغییر در آن را به هیات وزیران سپرد. براساس این مصوبه، ایران به شش استان تقسیم شد. هر استان شامل چند شهرستان بود و هر شهرستان به چند بخش و هر بخش به چند دهستان و هر دهستان به چند قصبه و روستا تقسیم می‌شد. این شش استان عبارت بودند از: استان شمال‌غرب، استان غرب، استان شمال، استان جنوب، استان شمال شرق و استان مکران. با این‌ حال عمر این تقسیم‌بندی شش‌گانه نیز بیش از دو ماه نبود. به‌این ترتیب در روز دهم دی‌ماه‌‌ همان سال تقسیمات کشور به ۱۰ استان، ۴۹ شهرستان و ۲۹۰ بخش تغییر یافت. این استان‌ها عبارت بودند از:

- استان یکم: زنجان، قزوین، ساوه، سلطان‌آباد، رشت، شهسوار

- استان دوم: قم، کاشان، تهران، سمنان، ساری، گرگان

- استان سوم: تبریز، اردبیل

- استان چهارم: خوی، رضائیه، مهاباد، مراغه، بیجار

- استان پنجم: ایلام، شاه‌آباد، کرمانشاه، سنندج، ملایر، همدان

- استان ششم: خرم آباد، اهواز، گلپایگان، خرمشهر

- استان هفتم: بهبهان، شیراز، بوشهر، فسا، آباده، لار

- استان هشتم: کرمان، بم، بندرعباس، خاش، زابل

- استان نهم: سبزوار، بیرجند، تربت‌حیدریه، مشهد، قوچان، بجنورد، گناباد

- استان دهم: اصفهان، یزد.

منبع: سامانه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد ملی