دو قنات حیرت‌انگیز

به مجرای تونلی شکلی که در زیرزمین کنده می‌شود تا آب در آن جریان یابد کاریز یا قنات می‌گویند. دانش ساخت قنات طی هزاره دوم پیش از میلاد در مناطق خشک کوهستانی ایران گسترش یافت و به کشاورزان این مناطق اجازه داد تا بتوانند در دوره‌های طولانی خشکی که آب سطحی پیدا نمی‌شود به کشت و زرع بپردازند. بنا به آمار در سال ۱۳۸۹ تعداد قنات‌های فعال در ایران ۳۶ هزار و ۳۰۰ رشته بوده و مجموع طول کوره‌های قنات ۲۱ هزار و ۷۸۰۰ کیلومتر و مجموع طول میله‌های قنات ۱۵۸ هزار و ۲۶۸ کیلومتر تخمین زده شده است. قنات زارچ با قدمت بین ۲ تا ۳هزار سال و با ۷۱ کیلومتر طول به‌عنوان یکی از طولانی‌ترین قنات‌های ایران شناخته می‌شود.

این قنات از دو رشته اصلی شور و شیرین تشکیل و با هدف بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی برای استفاده در اراضی کشاورزی احداث شده است. پایاب‌ها و آسیاب‌های متعدد در مسیر قنات ساخته شده و رگ حیات مردم آن نواحی بوده است که هنوز نیز این کارآیی را دارد. عمیق‌ترین مادر چاه ایران نیز در شهرستان گناباد با نام قنات قصبه قرار دارد که تاریخ حفر آن به دوره هخامنشی می‌رسد. این قنات گناباد شاید یکی از عجایب تمدن تاریخ بشر است که چند مورخ قدیمی نیز از آن با حیرت یاد کرده‌اند. ناصرخسرو عمق چاه این قنات را هفتصد گز و طول آن را چهار فرسنگ ذکر کرده است. قطعه سفال‌های پراکنده در اطراف دهانه چاه‌های این قنات حاکی از این است که رشته اصلی آن در زمان هخامنشیان حفر شده و به‌دنبال آن رشته‌های دیگر در مواقع خشکسالی کنده شده است.