وحشت ناصرالدین شاه از ملکم

ناصرالدین شاه از اقدامات ملکم‌خان وحشـت داشـت و همـه وقـت او را تحـت نظـر می‌گرفـت به موجب دستخطی که بـه امـین‌السـلطان نگاشـت، خواسـتار ممانعت از ورود «مزخرفات ملکمی» (مراسلات ملکم) به ایران شد مرحوم علامه قزوینی، کـه کتابچه غیبی ملکم به دستش افتاده بود، در یادداشت‌های کوتـاهی دربـاره ملکـم، پـس از آنکه او را با القابی نظیر «شارلاتان»، «متقلب کـلاهبـردار»، و «ارمنـی بـامبول‌زن» توصـیف می‌کند، نوشته‌های او را تقلید و ترجمه متقلبانـه از «مکتـب ولتـر و مونتسـکیو» می‌دانـد هما ناطق نیز درباره او نظر مثبتی ندارد و بر آن است که ملکم عوامفریبی است که از جهل ایرانیان استفاده کرده و افکار استعماری را به جای افکـار ترقی‌خواهانه به خورد ایرانیان فریب‌خورده داده است.

- به نقل از مقاله «میرزا ملکم خان ناظم‌الدوله و تاملی بر اندیشه‌های آموزشی او، نوشته سیدمحمد طاهری‌مقدم و ابراهیم بوچانی، جستارهای تاریخی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگ، سال ششم، شماره اول، بهار و تابستان 1394،73 -88