معماران سینماهای قدیمی تهران

۲۱ شهریور به‌عنوان روز سینما نام‌گذاری شده، در اینجا نگاهی می‌اندازیم به زندگی و آثار تعدادی از معماران برجسته‌ که طراحی سالن‌های سینمای مشهور تهران به نام آنها ثبت شده است.

سینما رادیوسیتی و سینما مولن‌روژ

حیدر قلی‌خان غیایی‌شاملو (۱۳۶۴ - ۱۳۰۱) یکی از پیشگامان معماری نوین ایران است. او در سال ۱۹۴۷ میلادی از دانشگاه تهران در رشته معماری فارغ‌التحصیل شد و در سال ۱۹۵۲ گواهی (DPLG) خود را از مدرسه هنرهای زیبای پاریس (بوزار) دریافت کرد. او در همین سال برنده جایزه «Prix de Vienne» شد. غیابی شاملو به‌عنوان استاد در دانشگاه تهران به تدریس معماری پرداخت و چند نسل از معماران را آموزش داد. غیایی طراح دو سینمای مهم پایتخت هم بوده است. سینما رادیو سیتی که طراحی نمای ورودی آن به سبک «گوگی» و ترکیبی از هنر و معماری است انجام شده است. اساس این طراحی طبق اصول مدرنیته و تعادل بین فرم‌های منحنی و مستقیم بود. چراغ‌های نئون قرمز رنگی با شکل‌های هندسی عجیب بر روی نما نصب شده بودند و شب‌ها به‌صورت خیره‌کننده‌ای روشن می‌شدند تا جلوه‌ای مدرن به سینما بدهند و دیگر، سینما مولن‌روژ که اکنون موسوم به سینما سروش است. این سینما در روز ۲۴ مهر ۱۳۳۵، با نمایش فیلم بندباز افتتاح شد.

سینما آسیا

سینما آسیا از سینماهای قدیمی تهران است. این سینما که تعطیل و نیمه‌مخروبه شده است در تقاطع خیابان ولیعصر با خیابان جمهوری قرار دارد. سینما آسیا در سال ۱۳۳۷ توسط «امرلال هندوجا»، «نارانداس بگواندلاس» ساخته و مورد بهره‌برداری قرار گرفته بود. این سینما که جزو اولین سینماهای تهران است با ۹۶۲ صندلی کار خود را آغاز کرد. طراح سینما آسیا هوشنگ سیحون بود. این سینما حدود پنجاه سال فیلم‌های سینمای ایران را نمایش داد.

سینما گلدن‌سیتی

اوژن آفتاندلیانس (زاده ۱۲۹۲-وفات ۱۳۷۶ ش) در تبریز به دنیا آمد. وی دارای تحصیلات عالی در رشته معماری از مدرسه هنرهای زیبای پاریس بود. آفتاندلیانس به مدت ۳۰ سال در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به تدریس پرداخت. سینما گلدن‌سیتی که امروز با نام سینما فلسطین می‌شناسیم از طراحی‌های آفتاندلیانس است که در سال ۱۳۴۸، افتتاح شده است.

سینما نیاگارا

این سینما در سال ۱۳۳۷ با نام نیاگارا و با ۹۶۰ صندلی تاسیس شد. این سینما تنها یک سالن پخش فیلم داشت که شامل سالن طبقه همکف و بالکن طبقه دوم می‌شد، کافه آن در راهرو سالن طبقه دوم قرار داشت. این سینما که بعدها جمهوری نامیده شد در دهه ۴۰ اولین سینمای ایران بود که به سیستم صندلی‌های متحرک (rocking chairs) مجهز شد. ساختمان سینما توسط یک مهندس هندی ساخته شده بود اما توسط معمار سرشناس ایرانی، پل آبکار، به سینما تبدیل شد. پل آبکار در سال ۱۲۸۷ خورشیدی در خانواده‌ای نسبتا مرفه به دنیا آمد. او تحصیلات ابتدایی خود را در دبستان «سن‌لویی» تهران گذراند و در سال ۱۳۰۴ برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت. دیپلم متوسطه خود را از دبیرستان اورلئان فرانسه گرفت و در همان سال در «دانشگاه سن‌لوک»، بروکسل در رشته معماری، دوره‌های شبانه مجسمه‌سازی، مقاومت مصالح، دکوراسیون و منبت‌کاری را نیز طی کرد. وی در سن ۶۱ سالگی در اردیبهشت ۱۳۴۹ درگذشت.

سینما متروپل، سینما دیانا

سینما متروپل در سال ۱۳۲۵ با اکران فیلم «نگهبان مبارز» فعالیتش را در خیابان لاله‌زار تهران آغاز کرد. معمار این بنا وارطان هوانسیان بود که پیش از آن معماری ساختمان‌هایی چون هتل دربند تهران، سینما دیانا، ساختمان مرکزی بانک سپه در تهران و... را انجام داده بود. این سینما که یکی از معروف‌ترین سینماهای تهران بود در سال ۱۳۸۷ تعطیل شد. سینما دیانا دیگر اثر هوانسیان که امروز کماکان با نام سینما سپیده فعالیت می‌کند، در سال ۱۳۲۲ تاسیس شد. هوانسیان پس از مهاجرت به تهران و تدریس در مدارس ارمنیان، برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت. او از «مدرسه مخصوص معماری» پاریس فارغ‌التحصیل شد و در بازسازی خرابی‌های جنگ در این شهر شرکت داشت. در ابتدا رشته نقاشی را انتخاب کرد، اما به توصیه اطرافیان آن را رها کرد و معماری خواند. به دلیل استعدادش در این رشته موفق شد تجربیات ارزشمندی را نزد هانری سواژ (معمار برجسته فرانسوی) کسب کند. هوانسیان از نخستین کسانی بود که در برابر معماری سنتی ایستاد و معتقد بود باید دست از تقلید گذشتگان برداشت و به معماری مدرن روی آورد. او از پیشروترین معماران ایرانی در دهه‌های ۲۰ و ۳۰ شمسی بود.

منبع: هنرآنلاین

معماران سینماهای قدیمی تهران