ابو‌المله- ام‌الدوله‌

گروه تاریخ و اقتصاد‌‌: اما آن وقت سعدالدوله عنوانی نداشت. در اواخر شاه شهید رئیس کالسکه‌چی‌های کرایه بود، یعنی امتیاز آن را گرفته و از خودش راه انداخته بود. به هزار لطایف‌الحیل وزیر مختار بلژیک شد. در ایام عین‌الدوله با تقدیم زیاد وزیر تجارت، بعد از ۹ ماه تقلب او معلوم [و] تبعید یزد شد. مشروطه شده به احترام آمد. یعنی مثل تمام آن کسانی که تبعید شده بودند. از دروغ وکیل شد. خیلی محترم گردید تا «ابو‌المله» شد. زود عمرش سرآمد. آنجا را هم تفتین کرد و برهم زد بیرونش کردند.

گروه تاریخ و اقتصاد‌‌: اما آن وقت سعدالدوله عنوانی نداشت. در اواخر شاه شهید رئیس کالسکه‌چی‌های کرایه بود، یعنی امتیاز آن را گرفته و از خودش راه انداخته بود. به هزار لطایف‌الحیل وزیر مختار بلژیک شد. در ایام عین‌الدوله با تقدیم زیاد وزیر تجارت، بعد از ۹ ماه تقلب او معلوم [و] تبعید یزد شد. مشروطه شده به احترام آمد. یعنی مثل تمام آن کسانی که تبعید شده بودند. از دروغ وکیل شد. خیلی محترم گردید تا «ابو‌المله» شد. زود عمرش سرآمد. آنجا را هم تفتین کرد و برهم زد بیرونش کردند. دولتی شد. فتنه توپخانه را برپا کرد مورد طعن و لعن شد. خواستند تبعید کنند، سفارت هلند متحصن شد و «ام الدوله» گردید تا مشروطه برهم خورد. آن‌وقت همان‌طور که از قول حاجی آقا علی‌اکبر نوشتیم صد هزار وسایل انگیخت تا وزیر خارجه شد. حالا نمی‌دانم کارش به کجا خواهد کشید. آدم متقلب، مزور، شیطان است. مذهب هم ندارد و همه می‌دانند. من گمان می‌کنم تا ایران را بر باد ندهد دست‌بردار نخواهد شد. نانجیب است. ابدا پدرش و طایفه‌اش معلوم نیست و کسی تا قبل از وزارت تجارت درست او را نمی‌شناخت.

- روزنامه خاطرات عین‌السلطنه، ج‌3، ص: 2449.

- توضیح: سعدالدوله فرزند حاج میرزا جبار و نوه حاج صفرعلی خوئی بود. صفر علی از ثروتمندان تبریز بود و تیمچه صفرعلی در بازار این شهر از بناهای اوست. سعدالدوله قبل از مشروطه وزیر تجارت بود واز مخالفان مشروطه بود ولی مخالفت‌های او با عین‌الدوله ودر نتیجه با مستشار گمرک، ژوزف نوز باعث تمایل او به جنبش مشروطه و عقاید مشروطه‌طلبان شد.