نگاهی به زندگی و آثار زاها حدید، معمار اسطوره‌ای قرن
تلاقی شگفت معماری و فناوری
گروه تاریخ و اقتصاد:زاها حدید، معمار بزرگ و صاحب نام عراقی- بریتانیایی، هفته گذشته به دلیل سکته قلبی در ۶۵ سالگی درگذشت. او آثار بی‌نظیری که عمدتا شامل بناهای صنعتی هستند از خود به جای گذاشته است؛ آثاری که در تاریخ باقی خواهند ماند. ساختمان « ب. ام. و» در لایپزیگ و مرکز ورزش‌های آبی المپیک لندن از جمله این آثارند. او در طول سال‌های فعالیت هنری‌اش، آثار گوناگونی خلق کرد که در کشورهای مختلف، از جمله ایتالیا، آلمان و هنگ کنگ ساخته شد. زاها حدید نخستین زن برنده جایزه معتبر «پریتزکر» (سال ۲۰۰۴) بود.
گروه تاریخ و اقتصاد:زاها حدید، معمار بزرگ و صاحب نام عراقی- بریتانیایی، هفته گذشته به دلیل سکته قلبی در ۶۵ سالگی درگذشت. او آثار بی‌نظیری که عمدتا شامل بناهای صنعتی هستند از خود به جای گذاشته است؛ آثاری که در تاریخ باقی خواهند ماند. ساختمان « ب.ام. و» در لایپزیگ و مرکز ورزش‌های آبی المپیک لندن از جمله این آثارند. او در طول سال‌های فعالیت هنری‌اش، آثار گوناگونی خلق کرد که در کشورهای مختلف، از جمله ایتالیا، آلمان و هنگ کنگ ساخته شد.زاها حدید نخستین زن برنده جایزه معتبر «پریتزکر» (سال 2004) بود. او همچنین برنده مدال‌ها و جوایز متعددی شده بود، از جمله جایزه مدال سلطنتی معماری دربریتانیا و جایزه بهترین طرح معماری سال ۲۰۱۵ برای طراحی یک مجموعه فرهنگی در باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان.
طی ۱۶۷ سال، زاها حدید نخستین زنی بود که مفتخر به دریافت مدال سلطنتی بریتانیا شد.او در سال ۲۰۱۲ لقب تشریفاتی «Dame» را از ملکه بریتانیا دریافت کرده بود.حدید در سال ۱۹۵۰ در عراق متولد شد. پس از تحصیل در رشته ریاضیات در دانشگاه آمریکایی بیروت، در سال ۱۹۷۲ برای تحصیل در «AA»، مدرسه معماری لندن، راهی بریتانیا شد. پس از فارغ‌التحصیلی، در شرکت معماری استاد سابق خود شروع به کار کرد تا اینکه در سال ۱۹۷۹، دفتر مستقل معماری خود را در لندن راه‌اندازی کرد.او همچنین در همان سال‌‌ها، تدریس رشته معماری را در مدرسه معماری لندن آغاز کرد. ریچارد راجرز یکی از بزرگ‌ترین معماران دنیا، خبر مرگ زاها حدید را «یک خبر واقعا هولناک برای دنیای امروز» دانسته است. شهردار لندن، بوریس جانسون، در توییتر خود نوشت: «از شنیدن خبر فوت زاها حدید بسیار ناراحت شدم، او یک منبع الهام بود و میراثش در ساختمان‌های بی‌نظیرش در استراتفورد و تمام جهان باقی خواهد ماند.»«ما یانگ سونگ» موسس استودیو اِم‌ای دی و از شاگردان سابق زاها حدید نیز در واکنش به مرگ استادش پیامی منتشر کرده است: «زندگی استاد من؛ زاها حدید، روایتی الهام‌بخش از مبارزه برای استقلال، برابری و احترام است و به موازات جنگی تمام عیار است برای پیشرفت و تغییر. او عاشقانه جهان را در آغوش می‌کشید با تمام احساساتش و البته به چشم انتقاد نیز در آن می‌نگریست. گروهی عزم راسخ و دیدگاه صریح او را می‌فهمیدند، آثار خیره‌کننده او جهان را به مثابه جایی زیبا و خوش آتیه تصویر می‌کنند و به معماری این امکان را می‌دهد که برای معماری مخاطبان جدیدی رقم زند. من ۱۵ سال پیش به‌عنوان دانشجویش، بی‌نهایت تحت تاثیر توانایی‌ها و خیال پردازی‌هایش قرار گرفتم و دلگرم شدم، او همیشه منبع الهام من و هر کسی که کارش را تجربه کرده باشد، می‌ماند.»
«بن ون برکل» موسس یوان استودیو شاگرد سابق و دوست زاها حدید نیز در این رابطه چنین واکنش نشان داده است: «زاها همکار و دوست بی‌نهایت خوبی بود. یکی از تاثیرگذارترین، الهام بخش‌ترین و شورآفرین‌ترین مربی‌های‌ای اِی بود. طی سال‌های اخیر او برای من به دوستی تبدیل شد که همیشه و از صمیم قلب دلتنگش می‌شدم. او تبدیل به یک نیروی توانمند و بی‌نهایت تاثیرگذار در حرفه‌اش شده بود. توان و جسارتش بر هیچ‌کس پوشیده نیست و غیر قابل انکار است. آنچه برای زنان در جامعه معماری انجام داد نیز غیرقابل چشم‌پوشی و فراموشی است. صمیمی‌ترین هم‌دردی‌هایم نثار خانواده، دوستان و از همه مهم‌تر بچه‌های دفترش که به واقع روزهای سختی را می‌گذرانند.»نورمن فاستر معمار شهیر و از دوستان حدید نیز در پیامی آورده است: «خبر فوت زاها روزم را خراب کرد هنوز نمی‌توانم خسران رفتن او را باور کنم. من با او خیلی صمیمی بودم، هم به‌عنوان دوست و هم به‌عنوان همکار و البته به موازات آن احترام عمیقی برایش قائل بودم، به سبب جایگاه رفیع و تاثیرگذاری عظیمش در مقیاس جهانی به‌عنوان یک معمار. او یکی از اندک‌شمار معمارانی بود که پارسال برای تولد ۸۰ سالگی‌ام در لندن دعوتش کردم.چند روز پیش‌ای میلی از یکی از کارفرماهایش دریافت کردم، زاها برایش یک خانه طراحی کرده بود. او حدود ۲۰ تا عکس دوتایی برایم فرستاده بود، عکس‌ها توان زاها حدید را نشان می‌داد هم در تصویرسازی و هم در به عینیت در آوردن تام و تمام آن تصاویر. ترکیبی زیبا و فاخر از آنچه زاها تعهد می‌دهد و آنچه از کار در‌می‌آورد. مترصد فرصتی بودم که این تصاویر را به خود زاها نشان دهم که متاسفانه مرگش رخصت نداد.
به گمان من مهم‌ترین پیروزی زاها فرا رفتن از خیالات گرافیکی زیبای حاکم بر روحیه مجسمه سازانه آثارش و ساختن آنها بود، واقعیتی که برخی از منتقدانش را آشفته می‌کرد. او انسانی بود ساخته شده از شجاعت، اعتقاد و باور راسخ و سخت سری. خیلی سخت است که بتوانی ترکیبی از این کیفیت‌ها با یک روح آفرینشگر آزاد را پیدا کنی. به همین دلیل است که از دست دادنش غم عمیقی است و یادآوری آنچه که انجام داده است مثال زنده‌ای است از الهام‌بخش بودن، جدا از اینها او دوست عزیز من بود.»«ادیل دک» معمار فرانسوی نیز در یادداشتی آورده است: «زاها حدید بزرگ بانوی معماری جهان بود و از بسیاری جهات دیگر هم چهره‌ای فاخر و موثر. او دریچه‌های بسیاری بر زنان معمار در جهان گشود. او پس از فشارهایی که به سبب نگرش‌های جنسیتی موجود در فضا و گفتمان معماری تحمل کرده بود به یک رهایی و شجاعت خاصی رسیده بود و معماری‌اش هم آشکارکننده همین آزادی است.»ریچارد راجرز نیز گفت: «فوت زاها حدید، خبربه شدت وحشتناکی است. در میان معمارانی که طی چند دهه اخیر ظهور کردند هیچ‌کس به اندازه او تاثیرگذار نبود، او برای ساختن راه خود به‌عنوان یک معمار زن جنگید. او اولین زنی بود که توانست جایزه پریتزکر را از آن خود سازد. اولین برخورد من با او به زمانی برمی گردد که دولت پروژه او برای کاردیف را به شرم آورترین شکل ممکن رد کرد. او باید برای هر اینچ از مسیری که می‌خواست بپیماید می‌جنگید. فوت او خسران بزرگی است.»آنجلا بردی، رئیس سابق RIBA (جایزه سلطنتی بریتانیا) در پیامی که در گاردین منتشر شد گفته است: «حدید رهبری نمادین و الگویی برای زنان در دنیای معماری شمرده می‌شود.» پاتریک شوماخر در فیس‌بوک خود به همین مناسبت نوشت: «فقدان ناگهانی زاها حدید به غلیان احساسات و ادای احترام صمیمانه برخی از برجسته‌ترین چهره‌های این حرفه منجر شده است. او پیشگامی شجاع و رادیکال بود و تاثیر قابل توجه او در جهان معماری غیر قابل انکار است.»
دانیل لیبسکیند طراح و معمار هم در صفحه توییتر خود نوشت: «یاد زاها حدید در قلب ما به زندگی ادامه خواهد داد.»جین دانکن، رئیس «RIBA» جایزه سلطنتی معماری بریتانیا، نیز در پیامی به این مناسبت نوشته است: «زاها حدید یک زن الهام‌بخش، رویاپرداز و بسیار تجربه‌گرا در دنیای معماری بود. دنیایی که امروز یکی از ستاره‌هایش را از دست داده است.»ولف پریکس، موسس دفتر معماری کوپ هیملبل نیز چنین از فقدان زاها حدید سخن گفته است «زاها الماس [منظومه] معماری است. او هم درخشان است و هم به شدت مانا، معماری‌اش اشارتی است به آینده خوب و خوشایند، او با طرح‌ها و ساختمان‌های کالیگرافیکش، مرزهای معماری را شکست و بسترهای نوینی بر آن گشود، مواجهه او با فرم و برنامه، محتوا و شکل میراث ماندگار او برای معماری است. مرسی زاها، تو دوست [بی‌نهایت] سخاوتمندی بودی.» دست‌اندرکاران جایزه معماری پریتزکر هم طی پیام ویژه‌ای به درگذشت حدید واکنش نشان دادند: «خانواده پریتزکر تاسف عمیق خود را از درگذشت خانم زاها حدید اعلام می‌کند. او به راستی یک پیشگام در زمینه معماری بود. حدید که در ۲۰۰۴ جایزه معماری پریتزکر را دریافت کرد، نماد بلندترین آرمان‌ها در عرصه معماری است. پریتزکر استعداد، خلاقیت، تعهد، وفاداری و دوستی او را هرگز فراموش نخواهد کرد.»استیون هال، معمار بزرگ و برنده جایزه پریتزکر، هم درخصوص درگذشت زاها حدید به «آرک دیلی» گفت: «زاها دوست بزرگ من بود. ما برای اولین‌بار در انجمن معماری لندن در سال ۱۹۷۶ همدیگر را دیدیم. می‌توانم بگویم طی ۴۰ سال دوستی به روح شگفت‌آور و نیروی عجیب روحی او پی بردم. او از طریق ساختمان‌های باور نکردنی‌اش همچنان به زندگی ادامه خواهد داد اگرچه نبودنش، فقدان عظیمی برای ما است.»
نگاهی به ساختمان شرکت «ب.ام.و»
ساختمان غول ماشین‌سازی آلمان (بامو) را زاها حدید یک مهندس معمار زن طراحی کرد. این سازه در نهایت پیچیدگی طراحی شده است. در سال ۲۰۰۲، غول ماشین‌سازی آلمان، شرکت «بامو» برای احداث ساختمان مرکزی کارخانه در «آرت اسکرتز» در شهر لایپزیگ آلمان، سرمایه‌گذاری هنگفتی کرد. ساختمانی با ارزش ۵۵/ ۱ میلیارد دلار که حدود ۵۰۰۰ کارمند و کارگر و مهندس با فعالیت روزانه خود، بیش از ۶۵۰ عدد ماشین «بامو» مدل دو در اسپرت تولید می‌کنند. این کمپانی، معمار برجسته «زاها حدید» را که موفق به کسب مدال افتخار «پریتیزکر» شده برای ساخت این سازه برگزید. طرح‌های پیچیده «حدید» در طراحی‌های معمول کارخانه تحول جدیدی به وجود آوردند. یک سازه مرکزی، قسمت‌های مربوط به مدیران و کارگران را با استفاده از ریل‌های معلق حمل قطعات به هم وصل کرده است.«زاها حدید» رشته منسجمی در ساختمان مرکزی «بامو» ایجاد کرده که مردم و ماشین‌ها در کنار هم قرار گرفته‌اند. حدید می‌گوید: «ما به نوآوری و ابداع معتقدیم و برای نیل به این هدف شرکت بامو، استقامت و طاقت بسیاری در واگذاری این پروژه به ما نشان داد.»ساختمانی که حدید طراحی کرده است، هیچ مشابه قبلی نداشته و وی با ذهنیتی جدید دست به ساخت این سازه اعجاب‌انگیز زده است. کارخانه از یک مجموعه سه عضوی تشکیل شده است. این سه ساختمان از سه نقطه مرکزی توسط خط تولید به هم متصلند. ساخت اولیه این کارخانه در املاک خصوصی «بامو» آغاز شده و در سال ۲۰۰۴ به بهره‌برداری رسید. بدنه‌های نیمه‌تمام اتومبیل‌ها و قطعات مختلف ماشین روی تسمه انتقال دهنده که مانند ارابه‌ای آنها را حمل می‌کند قرار می‌گیرند.این قطعات به آرامی و بدون ایجاد سروصدای مزاحم و آزاردهنده، در بخشی از مسیر خود به سمت قسمت‌های تکمیل کننده، از بالای غذاخوری و محل استراحت کارکنان عبور می‌کنند. این نقاط مشترک محل عبور قطعات و سیر مراحل تکمیلی هستند:قسمت ساخت بدنه‌های نیمه تمام (۶۴۵۰۰۰ فوت مربع)، قسمت رنگ (۲۷۰ هزار فوت مربع) و در آخر محوطه وسیع اتصال قطعات (یک میلیون و ۷۵ هزار فوت مربع)، که در آنجا قطعات رنگ شده به هم وصل شده و در انتها به‌صورت اتومبیلی لوکس و گران‌قیمت از خط تولید خارج می‌شوند. ساختمان مرکزی مانند مرکز عصبی یا مغز کل کارخانه عمل می‌کند.
رشته‌های فعالیت ساختمان‌های دیگر در این نقطه به هم وصل شده و عملا از این ساختمان منشعب می‌شوند. این استراتژی طراحی در مسیرهای گذر مردم و کارمندان (زمانی که صبح‌ها به سر کار می‌روند و زمانی که برای صرف غذا از محوطه خارج می‌شوند) استفاده شده است. بینندگان به بهترین شکل دور تسلسل و پیشرفت خط تولید قطعات را که به‌صورت افقی و معلق در فضا قرار گرفته، مشاهده می‌کنند. با دیدن روند مذکور این فکر به بیننده القا می‌شود که گویی همه قسمت‌های مستقل از این قسمت کارخانه شبیه‌سازی و توسط موتوری قدرتمند متحرک شده و در بخش مرکزی ظهور پیدا می‌کند. در حقیقت عملکرد به گونه‌ای است که تمام حرکات و اعمال از یک قیف رد شده، در آن فشرده و عصاره حاصل از آن بین سه قسمت دیگر مجددا پخش می‌شود: بدنه اولیه، قسمت رنگ و بخش سرهم کردن قطعات. در یک توصیف کلی وقتی بیننده به این ساختمان نگاه می‌کند سازمان‌دهی مراحل مختلف از جمله فعالیت‌های عادی و عمومی کارمندان تا فعالیت تخصصی ماشین‌های خودکار از جلو تا وسط ساختمان قابل تشخیص است. سردر اصلی مانند چتری از دو طرف به ستون‌هایی محکم چفت شده است. افرادی که در ورودی درهای اصلی مستقر هستند، حرکت قطعات ماشین‌ها را به‌صورت کاملا برهنه مشاهده می‌کنند. این ورودی به افراد اجازه می‌دهد تا به قلب کارخانه نفوذ کرده و امکان دید را برای آنها فراهم می‌کند. طراحی ویژه و نورپردازی زیبای قسمت ورودی و مرکزی به‌صورتی است که فضای ورودی را بدون مشکل و بدون صرف هزینه و اتلاف انرژی برق، نمایان می‌سازد.استراتژی اولیه طراحی این فضا به‌صورتی است که قسمت برش و طبقات هم کف و طبقه اول به‌صورتی پیوسته به هم متصل باشند. دو صفحه مجزا که به شکل تراس طراحی شده، از شمال به جنوب و از جنوب به شمال امتداد یافته تا همه چیز از قسمت مرکزی طبقه اول قابل دسترسی و رویت باشد. در انتهای این مسیر معلق، قسمت بازرسی قرار گرفته که توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. قسمت‌هایی که تکمیل شده‌اند به این قسمت وارد شده و پس از کسب اطمینان در کیفیت آنها به قسمت اتصال، مستقل می‌شوند.
طی ۱۶۷ سال، زاها حدید نخستین زنی بود که مفتخر به دریافت مدال سلطنتی بریتانیا شد.او در سال ۲۰۱۲ لقب تشریفاتی «Dame» را از ملکه بریتانیا دریافت کرده بود.حدید در سال ۱۹۵۰ در عراق متولد شد. پس از تحصیل در رشته ریاضیات در دانشگاه آمریکایی بیروت، در سال ۱۹۷۲ برای تحصیل در «AA»، مدرسه معماری لندن، راهی بریتانیا شد. پس از فارغ‌التحصیلی، در شرکت معماری استاد سابق خود شروع به کار کرد تا اینکه در سال ۱۹۷۹، دفتر مستقل معماری خود را در لندن راه‌اندازی کرد.او همچنین در همان سال‌‌ها، تدریس رشته معماری را در مدرسه معماری لندن آغاز کرد. ریچارد راجرز یکی از بزرگ‌ترین معماران دنیا، خبر مرگ زاها حدید را «یک خبر واقعا هولناک برای دنیای امروز» دانسته است. شهردار لندن، بوریس جانسون، در توییتر خود نوشت: «از شنیدن خبر فوت زاها حدید بسیار ناراحت شدم، او یک منبع الهام بود و میراثش در ساختمان‌های بی‌نظیرش در استراتفورد و تمام جهان باقی خواهد ماند.»«ما یانگ سونگ» موسس استودیو اِم‌ای دی و از شاگردان سابق زاها حدید نیز در واکنش به مرگ استادش پیامی منتشر کرده است: «زندگی استاد من؛ زاها حدید، روایتی الهام‌بخش از مبارزه برای استقلال، برابری و احترام است و به موازات جنگی تمام عیار است برای پیشرفت و تغییر. او عاشقانه جهان را در آغوش می‌کشید با تمام احساساتش و البته به چشم انتقاد نیز در آن می‌نگریست. گروهی عزم راسخ و دیدگاه صریح او را می‌فهمیدند، آثار خیره‌کننده او جهان را به مثابه جایی زیبا و خوش آتیه تصویر می‌کنند و به معماری این امکان را می‌دهد که برای معماری مخاطبان جدیدی رقم زند. من ۱۵ سال پیش به‌عنوان دانشجویش، بی‌نهایت تحت تاثیر توانایی‌ها و خیال پردازی‌هایش قرار گرفتم و دلگرم شدم، او همیشه منبع الهام من و هر کسی که کارش را تجربه کرده باشد، می‌ماند.»
«بن ون برکل» موسس یوان استودیو شاگرد سابق و دوست زاها حدید نیز در این رابطه چنین واکنش نشان داده است: «زاها همکار و دوست بی‌نهایت خوبی بود. یکی از تاثیرگذارترین، الهام بخش‌ترین و شورآفرین‌ترین مربی‌های‌ای اِی بود. طی سال‌های اخیر او برای من به دوستی تبدیل شد که همیشه و از صمیم قلب دلتنگش می‌شدم. او تبدیل به یک نیروی توانمند و بی‌نهایت تاثیرگذار در حرفه‌اش شده بود. توان و جسارتش بر هیچ‌کس پوشیده نیست و غیر قابل انکار است. آنچه برای زنان در جامعه معماری انجام داد نیز غیرقابل چشم‌پوشی و فراموشی است. صمیمی‌ترین هم‌دردی‌هایم نثار خانواده، دوستان و از همه مهم‌تر بچه‌های دفترش که به واقع روزهای سختی را می‌گذرانند.»نورمن فاستر معمار شهیر و از دوستان حدید نیز در پیامی آورده است: «خبر فوت زاها روزم را خراب کرد هنوز نمی‌توانم خسران رفتن او را باور کنم. من با او خیلی صمیمی بودم، هم به‌عنوان دوست و هم به‌عنوان همکار و البته به موازات آن احترام عمیقی برایش قائل بودم، به سبب جایگاه رفیع و تاثیرگذاری عظیمش در مقیاس جهانی به‌عنوان یک معمار. او یکی از اندک‌شمار معمارانی بود که پارسال برای تولد ۸۰ سالگی‌ام در لندن دعوتش کردم.چند روز پیش‌ای میلی از یکی از کارفرماهایش دریافت کردم، زاها برایش یک خانه طراحی کرده بود. او حدود ۲۰ تا عکس دوتایی برایم فرستاده بود، عکس‌ها توان زاها حدید را نشان می‌داد هم در تصویرسازی و هم در به عینیت در آوردن تام و تمام آن تصاویر. ترکیبی زیبا و فاخر از آنچه زاها تعهد می‌دهد و آنچه از کار در‌می‌آورد. مترصد فرصتی بودم که این تصاویر را به خود زاها نشان دهم که متاسفانه مرگش رخصت نداد.
به گمان من مهم‌ترین پیروزی زاها فرا رفتن از خیالات گرافیکی زیبای حاکم بر روحیه مجسمه سازانه آثارش و ساختن آنها بود، واقعیتی که برخی از منتقدانش را آشفته می‌کرد. او انسانی بود ساخته شده از شجاعت، اعتقاد و باور راسخ و سخت سری. خیلی سخت است که بتوانی ترکیبی از این کیفیت‌ها با یک روح آفرینشگر آزاد را پیدا کنی. به همین دلیل است که از دست دادنش غم عمیقی است و یادآوری آنچه که انجام داده است مثال زنده‌ای است از الهام‌بخش بودن، جدا از اینها او دوست عزیز من بود.»«ادیل دک» معمار فرانسوی نیز در یادداشتی آورده است: «زاها حدید بزرگ بانوی معماری جهان بود و از بسیاری جهات دیگر هم چهره‌ای فاخر و موثر. او دریچه‌های بسیاری بر زنان معمار در جهان گشود. او پس از فشارهایی که به سبب نگرش‌های جنسیتی موجود در فضا و گفتمان معماری تحمل کرده بود به یک رهایی و شجاعت خاصی رسیده بود و معماری‌اش هم آشکارکننده همین آزادی است.»ریچارد راجرز نیز گفت: «فوت زاها حدید، خبربه شدت وحشتناکی است. در میان معمارانی که طی چند دهه اخیر ظهور کردند هیچ‌کس به اندازه او تاثیرگذار نبود، او برای ساختن راه خود به‌عنوان یک معمار زن جنگید. او اولین زنی بود که توانست جایزه پریتزکر را از آن خود سازد. اولین برخورد من با او به زمانی برمی گردد که دولت پروژه او برای کاردیف را به شرم آورترین شکل ممکن رد کرد. او باید برای هر اینچ از مسیری که می‌خواست بپیماید می‌جنگید. فوت او خسران بزرگی است.»آنجلا بردی، رئیس سابق RIBA (جایزه سلطنتی بریتانیا) در پیامی که در گاردین منتشر شد گفته است: «حدید رهبری نمادین و الگویی برای زنان در دنیای معماری شمرده می‌شود.» پاتریک شوماخر در فیس‌بوک خود به همین مناسبت نوشت: «فقدان ناگهانی زاها حدید به غلیان احساسات و ادای احترام صمیمانه برخی از برجسته‌ترین چهره‌های این حرفه منجر شده است. او پیشگامی شجاع و رادیکال بود و تاثیر قابل توجه او در جهان معماری غیر قابل انکار است.»
دانیل لیبسکیند طراح و معمار هم در صفحه توییتر خود نوشت: «یاد زاها حدید در قلب ما به زندگی ادامه خواهد داد.»جین دانکن، رئیس «RIBA» جایزه سلطنتی معماری بریتانیا، نیز در پیامی به این مناسبت نوشته است: «زاها حدید یک زن الهام‌بخش، رویاپرداز و بسیار تجربه‌گرا در دنیای معماری بود. دنیایی که امروز یکی از ستاره‌هایش را از دست داده است.»ولف پریکس، موسس دفتر معماری کوپ هیملبل نیز چنین از فقدان زاها حدید سخن گفته است «زاها الماس [منظومه] معماری است. او هم درخشان است و هم به شدت مانا، معماری‌اش اشارتی است به آینده خوب و خوشایند، او با طرح‌ها و ساختمان‌های کالیگرافیکش، مرزهای معماری را شکست و بسترهای نوینی بر آن گشود، مواجهه او با فرم و برنامه، محتوا و شکل میراث ماندگار او برای معماری است. مرسی زاها، تو دوست [بی‌نهایت] سخاوتمندی بودی.» دست‌اندرکاران جایزه معماری پریتزکر هم طی پیام ویژه‌ای به درگذشت حدید واکنش نشان دادند: «خانواده پریتزکر تاسف عمیق خود را از درگذشت خانم زاها حدید اعلام می‌کند. او به راستی یک پیشگام در زمینه معماری بود. حدید که در ۲۰۰۴ جایزه معماری پریتزکر را دریافت کرد، نماد بلندترین آرمان‌ها در عرصه معماری است. پریتزکر استعداد، خلاقیت، تعهد، وفاداری و دوستی او را هرگز فراموش نخواهد کرد.»استیون هال، معمار بزرگ و برنده جایزه پریتزکر، هم درخصوص درگذشت زاها حدید به «آرک دیلی» گفت: «زاها دوست بزرگ من بود. ما برای اولین‌بار در انجمن معماری لندن در سال ۱۹۷۶ همدیگر را دیدیم. می‌توانم بگویم طی ۴۰ سال دوستی به روح شگفت‌آور و نیروی عجیب روحی او پی بردم. او از طریق ساختمان‌های باور نکردنی‌اش همچنان به زندگی ادامه خواهد داد اگرچه نبودنش، فقدان عظیمی برای ما است.»
نگاهی به ساختمان شرکت «ب.ام.و»
ساختمان غول ماشین‌سازی آلمان (بامو) را زاها حدید یک مهندس معمار زن طراحی کرد. این سازه در نهایت پیچیدگی طراحی شده است. در سال ۲۰۰۲، غول ماشین‌سازی آلمان، شرکت «بامو» برای احداث ساختمان مرکزی کارخانه در «آرت اسکرتز» در شهر لایپزیگ آلمان، سرمایه‌گذاری هنگفتی کرد. ساختمانی با ارزش ۵۵/ ۱ میلیارد دلار که حدود ۵۰۰۰ کارمند و کارگر و مهندس با فعالیت روزانه خود، بیش از ۶۵۰ عدد ماشین «بامو» مدل دو در اسپرت تولید می‌کنند. این کمپانی، معمار برجسته «زاها حدید» را که موفق به کسب مدال افتخار «پریتیزکر» شده برای ساخت این سازه برگزید. طرح‌های پیچیده «حدید» در طراحی‌های معمول کارخانه تحول جدیدی به وجود آوردند. یک سازه مرکزی، قسمت‌های مربوط به مدیران و کارگران را با استفاده از ریل‌های معلق حمل قطعات به هم وصل کرده است.«زاها حدید» رشته منسجمی در ساختمان مرکزی «بامو» ایجاد کرده که مردم و ماشین‌ها در کنار هم قرار گرفته‌اند. حدید می‌گوید: «ما به نوآوری و ابداع معتقدیم و برای نیل به این هدف شرکت بامو، استقامت و طاقت بسیاری در واگذاری این پروژه به ما نشان داد.»ساختمانی که حدید طراحی کرده است، هیچ مشابه قبلی نداشته و وی با ذهنیتی جدید دست به ساخت این سازه اعجاب‌انگیز زده است. کارخانه از یک مجموعه سه عضوی تشکیل شده است. این سه ساختمان از سه نقطه مرکزی توسط خط تولید به هم متصلند. ساخت اولیه این کارخانه در املاک خصوصی «بامو» آغاز شده و در سال ۲۰۰۴ به بهره‌برداری رسید. بدنه‌های نیمه‌تمام اتومبیل‌ها و قطعات مختلف ماشین روی تسمه انتقال دهنده که مانند ارابه‌ای آنها را حمل می‌کند قرار می‌گیرند.این قطعات به آرامی و بدون ایجاد سروصدای مزاحم و آزاردهنده، در بخشی از مسیر خود به سمت قسمت‌های تکمیل کننده، از بالای غذاخوری و محل استراحت کارکنان عبور می‌کنند. این نقاط مشترک محل عبور قطعات و سیر مراحل تکمیلی هستند:قسمت ساخت بدنه‌های نیمه تمام (۶۴۵۰۰۰ فوت مربع)، قسمت رنگ (۲۷۰ هزار فوت مربع) و در آخر محوطه وسیع اتصال قطعات (یک میلیون و ۷۵ هزار فوت مربع)، که در آنجا قطعات رنگ شده به هم وصل شده و در انتها به‌صورت اتومبیلی لوکس و گران‌قیمت از خط تولید خارج می‌شوند. ساختمان مرکزی مانند مرکز عصبی یا مغز کل کارخانه عمل می‌کند.
رشته‌های فعالیت ساختمان‌های دیگر در این نقطه به هم وصل شده و عملا از این ساختمان منشعب می‌شوند. این استراتژی طراحی در مسیرهای گذر مردم و کارمندان (زمانی که صبح‌ها به سر کار می‌روند و زمانی که برای صرف غذا از محوطه خارج می‌شوند) استفاده شده است. بینندگان به بهترین شکل دور تسلسل و پیشرفت خط تولید قطعات را که به‌صورت افقی و معلق در فضا قرار گرفته، مشاهده می‌کنند. با دیدن روند مذکور این فکر به بیننده القا می‌شود که گویی همه قسمت‌های مستقل از این قسمت کارخانه شبیه‌سازی و توسط موتوری قدرتمند متحرک شده و در بخش مرکزی ظهور پیدا می‌کند. در حقیقت عملکرد به گونه‌ای است که تمام حرکات و اعمال از یک قیف رد شده، در آن فشرده و عصاره حاصل از آن بین سه قسمت دیگر مجددا پخش می‌شود: بدنه اولیه، قسمت رنگ و بخش سرهم کردن قطعات. در یک توصیف کلی وقتی بیننده به این ساختمان نگاه می‌کند سازمان‌دهی مراحل مختلف از جمله فعالیت‌های عادی و عمومی کارمندان تا فعالیت تخصصی ماشین‌های خودکار از جلو تا وسط ساختمان قابل تشخیص است. سردر اصلی مانند چتری از دو طرف به ستون‌هایی محکم چفت شده است. افرادی که در ورودی درهای اصلی مستقر هستند، حرکت قطعات ماشین‌ها را به‌صورت کاملا برهنه مشاهده می‌کنند. این ورودی به افراد اجازه می‌دهد تا به قلب کارخانه نفوذ کرده و امکان دید را برای آنها فراهم می‌کند. طراحی ویژه و نورپردازی زیبای قسمت ورودی و مرکزی به‌صورتی است که فضای ورودی را بدون مشکل و بدون صرف هزینه و اتلاف انرژی برق، نمایان می‌سازد.استراتژی اولیه طراحی این فضا به‌صورتی است که قسمت برش و طبقات هم کف و طبقه اول به‌صورتی پیوسته به هم متصل باشند. دو صفحه مجزا که به شکل تراس طراحی شده، از شمال به جنوب و از جنوب به شمال امتداد یافته تا همه چیز از قسمت مرکزی طبقه اول قابل دسترسی و رویت باشد. در انتهای این مسیر معلق، قسمت بازرسی قرار گرفته که توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. قسمت‌هایی که تکمیل شده‌اند به این قسمت وارد شده و پس از کسب اطمینان در کیفیت آنها به قسمت اتصال، مستقل می‌شوند.
ارسال نظر