«دنیای‌اقتصاد» موضوع سالمندی در جامعه جهانی را بر اساس آمارهای بین‌المللی بررسی کرد
۲.۱ میلیارد سالمند تا ۲۰۵۰
ضرورت توجه به مقوله پیری سالم
از سوی دیگر نرخ رشد جمعیت کشور در سال ۱۳۶۵ حدود ۳.۹درصد بوده و در سال‌های اخیر نرخ رشد دائما کاهش پیدا کرده است تا اینکه در سرشماری سال ۹۵ به ۱.۲درصد رسید و تا پایان سال ۱۴۰۰ نرخ رشد جمعیتی کشور به کمتر از یک‌درصد رسیده است. طبق آخرین پیمایش ملی که در کشور انجام شد و در آن دلایل تمایل و عدم‌‌‌تمایل به فرزندآوری بررسی شد، دو علت اصلی اولیه افراد برای عدم‌‌‌تمایل به فرزندآوری، نگرانی از تامین آینده فرزندان جدید و داشتن تعداد فرزندان کافی بوده است. بخشی از این نگاه در واقع نتیجه سیاست‌‌‌های کنترل جمعیتی ما در سال‌های قبل و ترویج فرهنگ «دو فرزند کافی است» و «فرزند کمتر، زندگی بهتر» است.
سالمندی در جهان جدی است
اخیرا سازمان بهداشت جهانی در گزارشی به بررسی موضوع میانسالی جمعیت، چالش‌‌‌ها و راه‌‌‌حل‌‌‌هایی برای عبور از این چالش پرداخت و با اشاره به اینکه در سال ۲۰۵۰ معادل ۸۰درصد از سالمندان در کشورهای با درآمد پایین و متوسط زندگی خواهند کرد نوشت: روند پیری جمعیت بسیار سریع‌‌‌تر از گذشته شده است. بر اساس این گزارش در سال ۲۰۲۰، تعداد افراد ۶۰ سال و بالاتر از کودکان کمتر از ۵ سال بیشتر بوده و بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۵۰، نسبت جمعیت بالای ۶۰ سال جهان تقریبا از ۱۲درصد به ۲۲درصد رسیده و دو برابر خواهد شد. امروزه در مقایسه با گذشته مردم بیشتر عمر می‌کنند و اکثر مردم می‌توانند انتظار داشته باشند که تا دهه ۶۰ زندگی خود و بعد از آن زنده بمانند؛ بنابراین هر کشوری در جهان، هم از نظر اندازه و هم از نظر نسبت افراد مسن، رشد جدی را در جمعیت میانسال خود تجربه می‌کند.
پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰، از هر ۶ نفر در جهان یک نفر ۶۰ سال یا بیشتر داشته باشد. در این زمان، سهم جمعیت ۶۰ ساله و بالاتر از یک میلیارد در سال ۲۰۲۰ به ۱.۴ میلیارد افزایش خواهد یافت. تا سال ۲۰۵۰، جمعیت افراد ۶۰ ساله و بالاتر در جهان دو برابر خواهد شد (۲.۱ میلیارد). پیش‌بینی می‌شود تعداد افراد ۸۰ ساله یا بیشتر بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۵۰ سه برابر شود و به ۴۲۶ میلیون نفر برسد.
فقرا سالمندتر می‌‌‌شوند
در حالی که این تغییر در توزیع جمعیت یک کشور به سمت سنین بالاتر - که به عنوان پیری جمعیت شناخته می‌شود - در کشورهای با درآمد بالا آغاز شده (به عنوان مثال در ژاپن ۳۰درصد از جمعیت در حال حاضر بالای ۶۰ سال سن دارند)، اکنون این جمعیت به سمت کشورهای با درآمد کم و متوسط در حال تغییر است و احتمالا تا سال ۲۰۵۰، دو‌سوم جمعیت بالای ۶۰ سال جهان در کشورهای با درآمد کم و متوسط زندگی خواهند کرد.
از منظر بیولوژیک، پیری ناشی از تاثیر تجمع طیف گسترده‌‌‌ای از آسیب‌‌‌های مولکولی و سلولی در طول زمان است. پیری منجر به کاهش تدریجی ظرفیت جسمی و ذهنی، افزایش خطر ابتلا به بیماری و در نهایت مرگ می‌شود. این تغییرات نه خطی هستند و نه سازگار و فقط با سن افراد مرتبط هستند. فراتر از تغییرات بیولوژیک، پیری اغلب با تغییرات دیگر زندگی مانند بازنشستگی، نقل مکان به مسکن مناسب‌‌‌تر و مرگ دوستان و همسر و... همراه است.
بیماری‌‌‌های شایع در سنین بالا شامل کم‌شنوایی، آب مروارید و عیوب انکساری، درد پشت و گردن و آرتروز، بیماری مزمن انسدادی ریه، دیابت، افسردگی و زوال عقل هستند و با بالا رفتن سن افراد بیشتر احتمال دارد چند بیماری را همزمان تجربه کنند. سن بالاتر همچنین با ظهور چند حالت پیچیده مشخص می‌شود که معمولا سندرم‌‌‌های سالمندی نامیده می‌‌‌شوند. آنها اغلب پیامد چند عامل زمینه‌‌‌ای هستند و شامل ضعف، بی‌‌‌اختیاری ادرار، افتادن بدن، هذیان و زخم‌‌‌های مختلف در بدن است.
عوامل موثر بر پیری سالم
زندگی طولانی‌‌‌تر فرصت‌‌‌هایی را به همراه دارد، نه‌تنها برای افراد مسن و خانواده‌‌‌های آنها، بلکه برای کل جوامع. سال‌های اضافی عمر بعد از بازنشستگی حتی فرصتی برای دنبال کردن فعالیت‌‌‌های جدید مانند تحصیلات بیشتر، یک شغل جدید یا یک علاقه طولانی‌‌‌مدت نادیده‌‌‌گرفته شده را فراهم می‌کند. افراد مسن به طرق مختلف به خانواده و جوامع خود کمک می‌کنند. با این حال، میزان این فرصت‌‌‌ها و مشارکت‌‌‌ها به شدت به یک عامل بستگی دارد: سلامت افراد.
شواهد حاکی از آن است که اغلب افراد در دوره بازنشستگی از نظر سلامت ضعیف هستند. اگر افراد بتوانند این سال‌های اضافی زندگی را با سلامتی خوب تجربه کنند و در محیطی حمایت‌‌‌شونده زندگی کنند، توانایی آنها برای انجام کارهایی که برایشان ارزشمند است، تفاوت چندانی با افراد جوان‌‌‌تر نخواهد داشت، اما اگر این دوران تحت‌تاثیر کاهش ظرفیت جسمی و ذهنی باشد، پیامدهای آن برای افراد مسن و برای جامعه منفی‌تر خواهد بود.
اگرچه برخی تغییرات در سلامت افراد مسن ژنتیک است، اما بیشتر تحت‌‌‌الشعاع محیط فیزیکی و اجتماعی افراد از جمله خانه، محله و اجتماعات آنها و همچنین ویژگی‌‌‌های شخصی آنها مانند جنسیت، قومیت، یا وضعیت اجتماعی-اقتصادی آنهاست. محیط‌‌‌هایی که افراد در دوران کودکی در آن زندگی می‌کنند و حتی به عنوان جنین در آن محیط در حال رشد هستند، همراه با ویژگی‌‌‌های شخصی افراد، تاثیرات بلندمدتی بر نحوه پیری آنها دارد.
محیط‌‌‌های فیزیکی و اجتماعی می‌توانند مستقیما یا از طریق موانع یا انگیزه‌‌‌هایی که بر فرصت‌‌‌ها، تصمیم‌گیری‌‌‌ها و رفتار سلامتی تاثیر می‌‌‌گذارند، بر سلامت دوران پیری انسان‌‌‌ها موثر باشند. حفظ رفتارهای سالم در طول زندگی، به‌ویژه خوردن یک رژیم غذایی متعادل، انجام فعالیت بدنی منظم و خودداری از مصرف دخانیات، همگی به کاهش خطر ابتلا به بیماری‌‌‌های غیرواگیر، بهبود ظرفیت جسمی و ذهنی و تاخیر در وابستگی به مراقبت کمک می‌کنند.
محیط‌‌‌های فیزیکی و اجتماعی حمایت‌‌‌کننده نیز افراد را قادر می‌‌‌سازند تا با وجود از دست دادن ظرفیت، کارهایی را که برایشان مهم است انجام دهند. در دسترس بودن محل مناسب اسکان و وسایل حمل‌ونقل عمومی ایمن و قابل دسترس و مکان‌‌‌هایی که به راحتی می‌توان در اطراف آن قدم زد، نمونه‌‌‌هایی از محیط‌‌‌های حمایتی هستند.
چالش‌‌‌های پاسخگویی به پیری جمعیت
هیچ فرد مسن معمولی وجود ندارد. برخی از افراد ۸۰ ساله دارای توانایی‌‌‌های جسمی و ذهنی مشابه بسیاری از افراد ۳۰ ساله هستند. افراد دیگر کاهش قابل‌توجهی در ظرفیت‌‌‌ها در سنین بسیار پایین‌‌‌تر را تجربه می‌کنند. بهداشت عمومی باید به این طیف وسیع از تجربیات و نیازهای سالمندان پاسخ دهد.
افراد مسن اغلب ضعیف یا وابسته فرض می‌‌‌شوند و باری بر دوش جامعه به حساب می‌‌‌آیند، اما متخصصان بهداشت عمومی و جامعه معتقدند نباید به این گروه از جامعه نگاه تبعیضی داشت و باید سیاست‌‌‌ها و فرصت‌‌‌هایی که برای افراد سالمند در نظر گرفته می‌شود مانند قشر جوان و سالم جامعه باشد. از سوی دیگر جهانی شدن، تحولات تکنولوژیک (به‌عنوان مثال، در حمل‌ونقل و ارتباطات)، شهرنشینی، مهاجرت و تغییر هنجارهای جنسیتی به روش‌های مستقیم و غیرمستقیم بر زندگی افراد مسن تاثیر گذاشته است. یک پاسخ بهداشت عمومی باید این روندهای فعلی و پیش‌بینی‌شده را بررسی کند و بر این اساس سیاست‌‌‌ها را چارچوب‌بندی کند.
پاسخ WHO
مجمع عمومی سازمان ملل سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۳۰ را به عنوان دهه سالمندی سالم سازمان ملل اعلام کرده و از WHO خواسته اجرای سیاست‌‌‌های مرتبط با این دهه را رهبری کند. دهه پیری سالم سازمان ملل متحد یک همکاری جهانی است که دولت‌‌‌ها، جامعه مدنی، آژانس‌‌‌های بین‌المللی، متخصصان، دانشگاه‌‌‌ها، رسانه‌‌‌ها و بخش خصوصی را برای ۱۰ سال اقدام هماهنگ، سریع و مشارکتی برای تقویت زندگی طولانی‌‌‌تر و سالم‌‌‌تر گرد هم می‌‌‌آورد. این دهه بر اساس استراتژی و برنامه اقدام جهانی WHO و برنامه اقدام بین‌المللی مادرید سازمان ملل متحد در مورد پیری نام‌گذاری شده است و از تحقق دستور کار ۲۰۳۰ سازمان ملل در مورد توسعه پایدار و اهداف توسعه پایدار حمایت می‌کند.
دهه سالمندی سالم
سازمان ملل (۲۰۳۰-۲۰۲۱) به دنبال کاهش نابرابری‌‌‌های بهداشتی و بهبود زندگی سالمندان، خانواده‌‌‌ها و جوامع آنها از طریق اقدام جمعی در چند زمینه است: تغییر نحوه تفکر، احساس و عمل ما نسبت به سن و سالمندی، توسعه جوامع به روشی که توانایی‌‌‌های افراد مسن را تقویت کند، ارائه مراقبت‌‌‌های یکپارچه و خدمات بهداشتی اولیه با محوریت فرد که به افراد مسن پاسخگو باشد و فراهم بودن امکان دسترسی به مراقبت‌‌‌های بلندمدت برای افراد مسن که به آن نیاز دارند، همگی از نتایج این نگاه خواهد بود.
