سهم داروسازان ایرانی در بازارهای جهانی بررسی می‌شود
فراز و نشیب صادرات دارو
کاهش ۱۱ درصدی صادرات دارو در سال ۱۴۰۲
بر اساس آمار گمرک ایران، در سال ۱۴۰۲ سهم واردات دارو ۲.۳ میلیارد دلار و صادرات دارو ۱۷۰ میلیون دلار بود که بیانگر کاهش ۱۳.۶ درصدی واردات و ۱۱درصدی صادرات نسبت به سال ۱۴۰۱ است. این گزارش، با بررسی ۳۷۳ شرکت تولیدی دارو، مکمل، مواد اولیه و واردکننده دارو از سوی گمرک ایران منتشر شده است. بر این اساس، در سال ۱۴۰۲ از ۳۷۳ شرکت مورد بررسی، ۹۸ شرکت صادرات داشته‌‌‌اند و صادرات صنعت دارو در سال ۱۴۰۲ به میزان ۱۷۰ میلیون دلار بود که ۱۱درصد کاهش را نشان می‌‌‌دهد.
برنامهریزی برای افزایش ۳۰درصدی صادرات
اما این آمار در حالی منتشر شده است که طبق اعلام سیدعلی معبودی، مسوول امور صادرات اداره کل داروی سازمان غذا و دارو، صادرات دارو در سال گذشته روند رو به رشدی داشته است. وی از برنامه میان مدت برای افزایش ۳۰ درصدی صادرات دارو در سال‌جاری خبر داده و با اشاره به اینکه ارزش صادرات ایران در حوزه مواد اولیه و محصولات دارویی در سال ۱۴۰۲ بیش از ۱۰۰ میلیون دلار بوده است، اظهار کرد: در سال‌‌‌های گذشته صادرات دارو در ایران گرچه در میان صادرات صنایع غیرنفتی سهم ناچیزی را به خود اختصاص داده است، اما در سال گذشته روند رو به رشدی داشته است. وی افزود: سازمان غذا و دارو در تلاش است تا بتواند در برنامه کوتاه مدت میزان صادرات دارو را تا دو برابر و در بلندمدت تا ۱۰ برابر افزایش دهد.
صادرات دارو پیچیده است
مسوول صادرات اداره کل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو، خاطرنشان کرد: صادرات دارو را شاید بتوان یکی از پیچیده‌‌‌ترین انواع صادرات کالا به لحاظ لزوم ثبت و اخذ تاییدیه‌‌‌های کیفی در هر یک از کشورهای مقصد دانست. معبودی افزود: از آنجا که محصولات دارویی به دلیل ارتباط تنگاتنگ با سلامت جامعه در تمام کشورها از حساسیت بالایی برخوردار است، محصولات دارویی برای ورود به هر یک از بازارهای صادراتی باید از تمام این آزمون‌‌‌ها با موفقیت عبور کنند.
کمبود نقدینگی در صنعت دارو
به گزارش دنیای‌اقتصاد، در این بین یکی از مهم‌ترین چالش‌‌‌هایی که امروزه صنعت دارو در بخش دولتی و خصوصی با آن مواجه است، مساله کمبود نقدینگی است که مانع نوسازی تجهیزات و ماشین‌‌‌آلات فرسوده و قدیمی در این صنعت شده است. بنابراین، بدیهی است تا وقتی که شرکت‌های دارویی منابع مالی برای نوسازی تجهیزات و دستگاه‌‌‌های خود نداشته باشند، مسیر توسعه صنعت ناهموار باقی خواهد ماند و نمی‌تواند در صادرات دارو و ایجاد درآمد ارزی برای کشور، حرفی برای گفتن داشته باشد.
مجید محمدحسینی، فعال صنعت دارو در این زمینه گفت: در حوزه صادرات امکان برنامهریزی وجود ندارد، چرا که از یکسو در بازار کار می‌‌‌کنیم، در نمایشگاه‌‌‌ها شرکت می‌‌‌کنیم، در سفرهای تجاری کلی مذاکره می‌‌‌کنیم و به توافق می‌‌‌رسیم، اما یک‌باره صادرات این اقلام ممنوع می‌شود یا به دلایلی رابطه ایران با کشوری به هم می‌‌‌خورد، یا کشورهای دیگر محدودیت‌‌‌هایی در این بخش وضع می‌‌‌کنند. وی افزود: در مجموع صادرات دارو، کار راحتی نیست. بازارهایی مثل افغانستان، کردستان عراق و عراق بازارهای سنتی ما بودند و از گذشته ما به این بازارها اقلام دارویی صادر می‌‌‌کردیم، اما اکنون سهم بسیار زیادی از بازار ما در این کشورها از دست رفته و کشورهای دیگری چون ترکیه و اردن سهم ما را در اختیار گرفته‌‌‌اند. عمده این مشکلات به واسطه سیاستگذاری غلط است، سیاستگذاری که منطبق بر واقعیات حاکم نیست.
موانعی که صادرات را دشوار می‌‌‌کند
در این راستا فرامرز اختراعی، رئیس هیات‌‌‌مدیره سندیکای تولیدکنندگان مواد‌دارویی، شیمیایی و بسته‌‌‌بندی دارویی، نیز با اشاره به توانمندی صنعت داروی کشور در صادرات مواد دارویی، گفت: صادرات داریم، اما شیطنت‌‌‌های ناشی از تحریم‌‌‌ها باعث شده تا در این مسیر با موانعی مواجه شویم که صادرات را دشوار می‌‌‌کند. وی به موانع صادراتی پرداخت و گفت: صادرات برای ما به دلیل تحریم‌‌‌ها موضوعی پیچیده است. ال‌‌‌سی‌‌‌ها بسته و ریسک‌‌‌های بزرگی در خصوص صادرات داریم. برای صادرات نیازمند باز شدن LC هستیم که چندان ساده نیست، اما کمپانی‌‌‌های بخش‌خصوصی توانسته‌اند راهکارهایی پیدا کنند؛ به طوری که توانسته‌ایم برای ساخت ۱۶ کارخانه تولید مواد موثر دارویی در کشورهای دیگر، مذاکرات خوبی داشته باشیم و به مرحله عقد قرارداد برسیم.
ساخت کارخانه در کشورهای خارجی
رئیس هیات مدیره سندیکای تولیدکنندگان مواد دارویی و شیمیایی، از انجام مذاکرات با کشورهای خارجی برای احداث کارخانههای تولید مواد موثره دارویی توسط کمپانی‌‌‌های ایرانی خبر داد و گفت: بعد از پیروزی انقلاب توانستیم با آرمان‌‌‌های خودکفایی، گام‌‌‌های بزرگی در صنعت داروی کشور برداریم. وی از طرح ژنریک به عنوان یک دستاورد در حوزه دارویی کشور نام برد و افزود: این طرح باعث شد علاوه بر اینکه قیمت دارو کاملا تحت کنترل قرار بگیرد، در ساخت اجزای دارویی هم به موفقیت‌‌‌های چشمگیری دست پیدا کنیم. اختراعی ادامه داد: در حال حاضر بیش از ۷۰درصد مواد اولیه دارویی مورد نیاز کارخانههای دارویی کشور در داخل تولید می‌شود. ساخت کارخانههای تولید مواد موثره دارویی توسط کمپانی‌‌‌های ایرانی در سایر کشورها؛ نشان از توان بسیار بالای داروسازی کشور دارد که یک مرحله بالاتر از محصول دارویی است.
داروهای جدید ایرانی، مورد توجه خارجی‌‌‌ها
وی با مناسب خواندن فضای داروسازی در کشور ادامه داد: خوشبختانه در حوزه توسعه شرایط خوبی در منطقه داریم و هیچ کشوری زیرساخت‌‌‌های ما را ندارد. داروهای جدید ایرانی به بازار عرضه می‌‌‌شوند و مورد توجه برخی از کشورها قرار می‌‌‌گیرند. این فعال صنفی همچنین تصریح کرد: در حوزه مواد موثره دارویی نیز شرایط مطلوبی داریم و رشد و توسعه خوبی در این زمینه داشته‌‌‌ایم، بنابراین هرگونه شوک به این صنعت، تعادل کنونی آن را برهم می‌‌‌زند. اختراعی با ارائه آماری از تولیدات مواد موثره دارویی در کشور ادامه داد: در سال ۱۴۰۱ بر اساس آمار، ۷۱درصد مواد موثره داروهای ایرانی را در کشور تولید کرده‌‌‌ایم که این آمار در حوزه بسته‌‌‌بندی دارویی ۱۰۰درصد بوده است. متاسفانه در حوزه تولید مواد جانبی پلیمری و مواد معدنی آماری نداریم، ولی در مجموع شرایط خوبی داریم و این موضوع در دوره کرونا مشخص شد، چراکه با کمترین میزان کمبود داروی ایرانی مواجه شدیم.
۸۰درصد بازار در اختیار شرکت‌های فراملیتی است
وی با بیان اینکه در سال گذشته یک و نیم میلیارد دلار واردات دارو داشته‌‌‌ایم که معادل حدود ۹۰هزار میلیارد تومان بوده است، بیان کرد: این رقم معادل ۵۰درصد کل ارزش دارویی کشور است. اختراعی ادامه داد: در اصل ۸۰درصد بازار دارویی کشور در اختیار شرکت‌های فراملیتی است و تنها ۲۰درصد دیگر سهم داروسازان ایرانی است؛ این در حالی است که کیفیت داروهای ایرانی تفاوت زیادی با داروهای خارجی ندارد. از سویی برای واردات داروهای خارجی، سوبسید مضاعف پرداخت می‌شود. هرکسی خلاف این فکر می‌‌‌کند باید بتواند مستندات علمی‌‌‌و قانونی برای آن ارائه دهد.
ارز چندنرخی مناسب فعالیت اقتصادی نیست
رئیس هیات مدیره سندیکای تولیدکنندگان مواد دارویی، شیمیایی و بسته‌‌‌بندی دارویی، همچنین درباره شرایط ارز ترجیحی و اثر آن بر این صنعت نیز گفت: ارز ترجیحی موضوعی بسیار مهم و بر این صنعت تاثیرگذار است. به یقین ارز چندنرخی مناسب فعالیت اقتصادی و بنگاه‌‌‌داری نیست. در شرایطی که حاکمیت چندنرخی بودن ارز را تایید می‌‌‌کند، صنعت داروی کشور نیاز به ارز حمایتی دارد تا بتواند به رشد خود ادامه دهد. وی ادامه داد: در صنعت داروسازی، افزایش نرخ ارز یک شوک بسیار بزرگ و غیرقابل تحمل است که شرایط فعالیت را به‌‌‌شدت سخت می‌‌‌کند.
۵۰ کشور دنیا، مقصد صادراتی داروهای ایرانی
در همین حال، دبیر شورای سیاستگذاری صادرات سازمان غذا و دارو نیز درباره وضعیت کنونی صادرات اقلام دارویی کشور به سایر کشورها گفت: مواد اولیه و محصولات دارویی ایران توسط حدود ۱۰۰ شرکت به حدود ۵۰ مقصد صادراتی ارسال می‌شود. آصف مهدوی عنوان کرد: شرکت‌های ایرانی با توجه به ظرفیت چند برابری خطوط تولیدی دارو در مقایسه با نیاز داخل کشور، باید با یک برنامهریزی هدفمند از مزایای صادرات محصول همچون ارزآوری و افزایش فروش، امکان تامین مواد اولیه مورد نیاز از محل صادرات و همچنین کاهش قیمت تمام شده واحد به دلیل افزایش حجم تولید بهره‌‌‌‌‌‌مند شوند. وی افزود: در حوزه صادرات دارو علاوه بر لزوم انطباق با قوانین و الزامات رگولاتوری کشورهای مقصد، که خود گاهی صادرکننده را از ادامه مسیر منصرف می‌‌‌‌‌‌سازد، موضوع مهم رقابت با محصولات دارویی وارد شده از سایر کشورهای تولیدکننده دارو، برای ورود و از آن مهم‌تر پایداری حضور در بازار هدف در میان است. داروهای تولید شده در ایران به لحاظ قیمت با محصولاتی مانند داروهای اروپایی و به لحاظ کیفیت با محصولاتی مانند داروهای هندی رقابت‌‌‌‌‌‌پذیر است.
بر اساس این گزارش، به عقیده برخی از فعالان این صنعت، آمار جمعیت کشورهای منطقه حدود ۴۰۰ میلیون نفر برآورد می‌شود که اگر ما بتوانیم همین بازار منطقه را در دست بگیریم، شاید حتی دیگر نیازی نباشد که صادرات دارویی کشور را توسعه دهیم. زیرا صادرات به کشورهای منطقه با توجه به نزدیکی و همسایگی با ایران، از هزینه‌‌‌ها می‌‌‌کاهد و می‌تواند سودآوری بیشتری هم به همراه داشته باشد. در همین حال، با توجه به اینکه هیچ کشوری در منطقه به اندازه ایران از پشتوانه و توانمندی بالا در صنعت دارو برخوردار نیست، همین موضوع می‌تواند یک امتیاز ویژه برای کشور ما باشد که بازار دارویی این کشورها را در اختیار بگیرد.
