در گفت‌وگو با مدیرعامل شرکت نیکسا فارمد
بحران بی‌برنامگی؛ دامنگیر صنعت دارو
چشم‌انداز مبهم صنعت دارو
در همین رابطه مدیرعامل شرکت نیکسا فارمد ضمن تایید این موضوع درخصوص چشم‌انداز صنعت دارو در سال ۱۴۰۲ معتقد است: متاسفانه بزرگ‌ترین معضل ما این است که نمی‌توانیم برای سال‌جاری استراتژی و چشم‌اندازی در این حوزه تعیین و ترسیم کنیم، چون حتی از وضعیت فردای کشور اطلاع نداریم. امروز می‌بیینم اخبار مختلف منجر به تغییراتی در نرخ ارز می‌شود. در صنعت دارو در دور باطل افتاده‌ایم. به دلیل مشکلات متعدد خسته هستیم و عملا هیچ حمایتی از تولید نمی‌شود.
سیدمحمد کشمیری درخصوص وضعیت صنعت دارو در ماه‌های آینده اعلام کرد: در ماه‌های آتی با تعطیلی وحشتناکی در صنعت دارو مواجه خواهیم شد، مگر اینکه راه جدیدی برای عبور از این بحران باز شود و مسیر را برای تولیدکنندگان دارو هموار کنند. در غیر‌این صورت همان‌طور که طی چند ماه اخیر شاهد کمبود دارو در کشور بوده‌ایم، کمبود دارو شدت می‌یابد و صنعت دارو دچار اختلال شدید می‌شود. چون اکنون وضعیت تامین مواد اولیه بسیار نابسامان است و بانک‌ها عملا هیچ حمایتی از ما نمی‌کنند.
موانع و محدودیت‌های صادراتی
کشمیری همچنین با اشاره به موانع صادراتی تصریح کرد: به‌رغم اینکه ما به کشورهای متعدد محصول صادر می‌کنیم و در بازارهای صادراتی موفق بوده‌ایم، اما میزان صادرات ما می‌توانست با رشد بسیار چشمگیری همراه باشد. با این حال محدودیت‌های داخلی در زمینه رفع تعهد ارزی اجازه صادرات به ما نمی‌دهد. این تولیدکننده افزود: از سوی دیگر ما در زمینه بازاریابی موفق عمل کرده و مشتری پیدا می‌کنیم، اما وزارت بهداشت به دلیل کمبود دارو در داخل کشور، محدودیت صادراتی ایجاد و سنگ‌اندازی می‌کند و به همین دلیل اعتبار ما نزد مشتریان خارجی زیر سوال می‌رود.
توسعه صادرات از طریق شعب خارجی
وی با بیان اینکه ما خودمان را با کشورهای اروپایی که برنامه‌ریزی مدون چند ساله دارند، مقایسه نمی‌کنیم، ادامه داد: اما می‌بینیم در دبی که در همسایگی ایران قرار دارد، برای تولیدکننده ارزش قائلند و از سرمایه‌گذاران حمایت می‌کنند. با توجه به اینکه اخیرا شعب نیک آسا در دبی و میلان راه‌اندازی شده، در این کشورها تسهیلات کلان بلندمدت و بدون سود در اختیار ما به عنوان سرمایه‌گذار برای جذب نیروهای بومی قرار می‌دهند، اما در ایران هیچ حمایتی از ما که برای ۵۰۰ نفر ایجاد اشتغال کرده‌ایم، نمی‌شود. بنابراین برنامه جدید ما این است که از طریق شعب خارجی خود بتوانیم محصول برای مشتریان خود صادر کنیم.
چالش‌های تامین تجهیزات
کشمیری همچنین با اشاره به مشکل در تامین تجهیزات موردنیاز گفت: شعب خارجی در دبی و میلان را برای این منظور راه‌اندازی کرده‌ایم که به شرکت‌های ایرانی تجهیزات و ماشین‌آلات نمی‌فروشند. بنابراین ما این تجهیزات را به نام شرکت‌های خارجی خود خریداری و از شعب خارجی با صرف هزینه کلان وارد کشور می‌کنیم. وی تامین نقدینگی و سرمایه در گردش را بزرگ‌ترین معضل این مجموعه دانست و ادامه داد: ما از راه‌های مختلف برای بقا تلاش می‌کنیم. با وجود این همه قدمت، ذخایر نفت و گاز و انرژی در کشور به سمت تعطیلی پیش می‌رویم؛ اما کشورهای همجوار در حال توسعه و پیشرفت قابل‌توجه هستند. بنابراین باید این پول‌های سرگردان را به سمت تولید هدایت کنیم.
آسیب‌های نرخ‌گذاری دستوری برای مصرف‌کننده
کشمیری همچنین با انتقاد از قیمت‌گذاری دستوری تشریح کرد: بزرگ‌ترین آسیب قیمت‌گذاری دستوری در درجه اول به مصرف‌کننده و بعد به تولیدکننده وارد می‌شود. در ایران تولیدکننده‌ای که از مواد اولیه باکیفیت و اروپایی در تولید محصول خود استفاده می‌کند، ملزم است کالای خود را با همان قیمتی بفروشد که تولیدکنندگان دیگر برای تولید محصول خود از مواد اولیه چینی و فاقد کیفیت استفاده کرده‌اند. بنابراین در اینجا چون مصرف‌کننده قدرت انتخاب ندارد، متضرر می‌شود و تولیدکننده همچنان به سراغ تامین مواد اولیه بی‌کیفیت می‌رود.
کشمیری ادامه داد: توجیه دولتمردان این است که افزایش قیمت دارو بار روانی به همراه دارد؛ اما چرا افزایش قیمت سایر کالاهای اساسی مثل گوشت، روغن، مرغ و... بار روانی ندارد. بنابراین تا زمانی که عزم و اراده جدی دولت و حاکمیت برای حل این معضل وجود نداشته باشد، مساله حل نمی‌شود. وی با تاکید بر اینکه بسیاری از شرکت‌های دارویی در آستانه ورشکستگی هستند، گفت: این شرکت‌ها تعدیل نیرو کرده‌اند و به نسبت قبل امکانات کمتری در اختیار پرسنل خود قرار می‌دهند. شرکت‌ها باید حداقل سودی داشته باشند تا بتوانند به تولید ادامه دهند.
تبعات تعلل در پرداخت بیمه به داروخانه‌ها
این تولیدکننده همچنین با انتقاد از بدهی شرکت‌های پخش به تولیدکنندگان گفت: به دلیل عدم‌پرداخت پول از بیمه به داروخانه‌ها، شرکت‌های پخش چک ما را پاس نمی‌کنند یا چک درازمدت می‌دهند. یعنی در شرایط نوسان شدید نرخ ارز، ما به صورت نقدی مواد اولیه خریداری و محصول تولید می‌کنیم، درنهایت پخش چک ۵۰۰ روزه به ما می‌دهد که در هیچ جای دنیا این روال وجود ندارد.
چالش‌های صنعت داروسازی
فرهاد عسگرلو مدیر اعتباری و ارزی شرکت نیکسا فارمد نیز در رابطه با چالش‌های این صنعت گفت: افزایش قیمت‌ها منجر به بالارفتن بهای تمام‌شده داروهای تولیدی می‌شود. پیدا کردن و واردات مواد اولیه و اقلام بسته‌بندی به خاطر تغییرات نرخ دلار بسیار سخت است. به همین دلیل فارغ از اینکه مواد اولیه و اقلام بسته‌بندی کمیاب است، هزینه‌های تولید بسیار بالاست و سودی هم در زمینه تولید دارو وجود ندارد. فرهاد عسگرلو افزود: از سوی دیگر دولت اجازه افزایش قیمت‌ها را نمی‌دهد؛ یا به دلیل محدود بودن برخی مواد اولیه در کشور، جلوی صادرات را می‌گیرد؛ یا ارز تخصیص نمی‌دهد که در این شرایط واردات مواد اولیه دچار مشکل می‌شود.
اثرات کمبود و نبود مواد اولیه
وی در پاسخ به اینکه آیا ممنوعیت واردات دارو به نفع تولیدکنندگان داخلی است، گفت: هرچند جلوی واردات گرفته شده، اما مساله این است که ما به همه مواد اولیه موردنیاز در کشور دسترسی نداریم. این ممنوعیت زمانی اثرگذار است که بتوانیم مواد اولیه را وارد کنیم یا در کشور تولید شود که سبب رونق تولید داخلی شود. وقتی امکان تولید مواد اولیه موردنیاز را نداریم، به اجبار باید بخشی از مواد اولیه وارد کشور شود که به دلیل عدم‌تخصیص مناسب ارز یا توقف طولانی در گمرک، این امکان وجود ندارد. بنابراین به همان نسبت ابتدا باید زیرساخت‌های تولید فراهم شود تا دچار مشکل نشویم. عسگرلو درباره عواقب عدم‌تخصیص ارز به صنعت دارو بیان کرد: وقتی ارز تخصیص نمی‌دهند، به دلیل اختلاف قیمت دلار آزاد، در تولید داخلی دچار مشکل می‌شویم. اگر با ارز آزاد بتوانیم کالا وارد و تولید و درنهایت صادر کنیم، مشکلی نداریم. اما وقتی بخواهیم در عرصه تولید داخلی فعالیت کنیم، با توجه به تغییرات و نوسانات نرخ ارز با مشکل مواجه می‌شویم.
روش‌های تامین مواد اولیه
وی درباره روش تامین مواد اولیه وارداتی گفت: ما بخشی از این مواد اولیه را از شرکت‌های بازرگانی تهیه می‌کنیم، اما در تامین بخشی دچار مشکل می‌شویم و چون شرکت‌های بازرگانی هم به دلیل نوسان نرخ دلار، یا مواد اولیه ندارند یا موجودی قدیمی خود را با نرخ بالاتر ارائه می‌کنند؛ بنابراین به دلیل مشکل در تامین مواد اولیه، تولید دچار خلل می‌شود و درنهایت دچار کمبود دارو در کشور می‌شویم.
محاسبه دارو با نرخ آزاد در داروخانه‌ها
دکتر کشمیری با بیان اینکه اکنون داروخانه‌ها عملا طرح بیمه را عملی نمی‌کنند، یادآور شد: امروز بسیاری از داروها از حالت بیمه‌ای خارج می‌شوند. چون پخش و داروخانه نمی‌توانند پول خود را از بیمه دریافت کنند و این مساله زنجیروار به بخش‌های دیگر منتقل می‌شود. یعنی داروخانه داروی خود را آزاد می‌فروشد تا آن پول را جبران کند. درنهایت مردم و شرکت‌های تولیدکننده از این چرخه آسیب می‌بینند و متضرر می‌شوند. چون تولیدکنندگان هم باید بتوانند پول خود را از پخش بگیرند.
به گفته وی، تولیدکننده‌ها مواد اولیه و اقلام بسته‌بندی را نقدی خریداری می‌کنند، از سوی دیگر پخش پولی ندارد که به شرکت‌های تولیدکننده بپردازد و این در حالی است که نرخ دلار بالا رفته و تولیدکنندگان چک چندماهه دریافت می‌کنند. این فرآیند، رشد تورم و تغییر نرخ دلار موجب می‌شود که شرکت‌های تولیدی و بیماران ضرر کنند. وی با انتقاد از قیمت‌گذاری دستوری بیان کرد: تولیدکنندگان سعی می‌کنند از طریق سندیکا قیمت دارو را تا حدی افزایش دهند، اما بیمارانی که به اجبار باید دارو تامین کنند، تحت فشار هستند.
قیمت دارو در ماه‌های آینده
فرهاد عسگرلو درباره قیمت دارو در ماه‌های آینده گفت: قیمت دارو زمانی می‌تواند تغییر نکند که نرخ مواد اولیه هم ثابت باشد. وقتی هزینه دستمزد نیروی انسانی، مواد اولیه، تجهیزات و... افزایش می‌یابد، باید تولیدکننده بتواند این افزایش قیمت را جبران کند تا متضرر نشود. مگر اینکه تولیدکننده بتواند با ارز آزاد تولید و صادر کند، یا اینکه دولت به شرکت‌های تولیدی کمک کند و افزایش قیمت را جبران کند.
تاریخچه فعالیت نیکسان فارمد
هلدینگ «نیکسان فارمد» ۱۲ سال سابقه فعالیت در صنعت دارو دارد. این گروه صنعتی بزرگ‌ترین رکورد را در صنعت دارو داشته و بیشترین اخذ پروانه دارو و مکمل را در مقطع زمانی که شرکت ثبت شده، در اختیار دارد. این شرکت حدود ۱۳۰ پروانه در بخش مکمل و دارو اخذ کرده و بخشی از محصولات دارویی را برای اولین بار در کشور تولید و به بازار عرضه کرده است. گروه‌های دارویی نیکسا فارمد شامل قرص، کپسول، شربت و قطره است و محصولات آن شامل دسته درمانی و دسته مکمل تغذیه‌ای است.
میزان اشتغال‌زایی
شرکت نیک آسا از سال ۹۷ ثبت شده و حدود ۱۰۰ نفر پرسنل دارد. این مجموعه از ابتدای سال ۱۴۰۰ شروع به گسترش شرکت‌ها جهت تکمیل زنجیره فعالیت‌های خود در زمینه‌های لازم کرده است. امروز این هلدینگ در قالب ۸ شرکت فعالیت می‌کند. به این ترتیب که شرکت پخش سراسری «آوا دارو» حدود ۱۷ شعبه دارد. شرکت «نیک آسا مهام» در زمینه چاپ جعبه و لیبل فعالیت می‌کند. «نیک آزما» آزمایشگاه مورد تایید وزارت بهداشت است. «نیک آسا پلیمر» ظروف دارویی تولید می‌کند. «سلامت‌سازان پارمیس» تولیدکننده دارو و تجهیزات پزشکی است. «نیک طعام فرتاک» در زمینه مواد غذایی فعال است و «نیک آسا تجارت» نیز در زمینه بازرگانی و خرید و فروش فعال است. در این شرکت‌ها به طور مستقیم حدود ۴۰۰ نفر مشغول هستند.
سهم بازار مکمل‌ها و داروها
سهم بازار مکمل‌ها و داروهای این مجموعه درخصوص هر محصولی متفاوت است. اما در قرص کلسیم سهم ۱۰ درصدی بازار در اختیار این مجموعه است و پیشرفت خوبی در این بخش حاصل شده است.
میزان صادرات
این مجموعه تنها شرکت دارویی است که به محض صدور کارت بازرگانی، اقدام به صادرات حدود ۲ میلیون دلار در سال کرده است. کشورهای هدف این شرکت شامل افغانستان، عراق، تاجیکستان، ونزوئلا، شیلی و برزیل بوده و این گروه صنعتی در حال گسترش بازارهای صادراتی و اضافه کردن بازارهای سنگال و قزاقستان به این کشورهاست.
طرح توسعه‌ای
طرح توسعه‌ای این مجموعه شامل ساخت چهار طبقه ۲۳۰۰ متری به عنوان بزرگ‌ترین اتاق ایزوله کشور جهت داروسازی در قالب یک طبقه آنتی بیوتیک‌سازی، یک طبقه تزریقی و دو طبقه هم ضد سرطان است که با پیش‌بینی حدود ۵۸۰ میلیارد تومان در مهر ماه ۱۴۰۱ اجرای این پروژه شروع شده و طبق آخرین ارزشیابی، برآورد شده که به دلیل افزایش نرخ ارز، این پروژه با نرخ ۴هزار میلیارد تومان به اتمام برسد.
