چشم‌انداز صنعت دارو در سال ۱۴۰۲
صنعت دارو نیازمند همگرایی بیشتر
پیش به سوی همگرایی بیشتر صنعت دارو
روح همگرایی و کنار گذاشتن رقابت‌هایی که ممکن است به تفرق صنفی منجر شود، سبب شد که استقبال چشمگیری از این نشست شود و با حضور بیش از ۴۰۰ شرکت کننده، چهار معاون غذا و داروی ادوار مختلف وزارت بهداشت، چهار مدیرکل ادوار مختلف سازمان غذا و دارو، ۴۰ مدیرعامل شرکت‌های دارویی، اعضای هیات‌مدیره بیش از پنج تشکل حوزه سلامت، ۱۰ عضو هیات علمی دانشگاه و همچنین رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی، دو رئیس اندیشکده از پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه شریف و جمعی از مدیران ارشد فعال در صحنه دارویی کشور، این اجلاس تبدیل به یکی از نشست‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مهم نظام دارویی کشور در ۶ماه دوم سال‌جاری شود. نشستی که از صحبت‌های صرفا دارویی عبور کند و مباحث اقتصاد کلان را نیز مدنظر قرار دهد.
شرکت‌کنندگان در سالن همایش‌های دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران، از ساعت ۸صبح روز پنج‌شنبه گردهم آمدند تا بنا به رویه‌های معمول استارت‌آپ دوشنبه‌های دارویی که در طول دو سال گذشته، به صورت مرتب هر دوشنبه برنامه‌هایی چالشی و گفت‌وگومحور برگزار کرده بود، شاهد بحث‌های دقیق و موشکافانه پیرامون مهم‌ترین چالشها و معضلات حوزه دارویی باشند. شرکت‌کنندگان در این نشست که درواقع نشست پایان سال دوشنبه‌های دارویی محسوب می‌شد، ضمن آنکه در طول دو پنل دو‌ساعته شاهد بحث و گفت‌وگوی هشت چهره اصیل و اثرگذار صنعت دارو در مورد چالشها و فرصت‌های اصلی صنعت دارویی بودند، از چشم‌انداز صنعت دارو در سال ۱۴۰۲ و ریسک‌های سرمایه‌گذاری و شیوه‌های مدیریت ریسک نیز اطلاعات لازم را جهت برنامه‌ریزی‌های اولیه برای کسب و کار خود به دست آوردند.
تقدیر از چهره اول سال دارویی ۱۴۰۱
این نشست هرچند به گونه‌ای طراحی شده بود که دو پنل با عنوان «سیاستگذاری و حکمرانی در فضای همدلی ذی‌نفعان» و همچنین «ملاحظات کسب و کار دارو و سلامت در شرایط بحران» شاه‌بیت اصلی آن باشد و صرفا در فاصله دو پنل، مراسم تقدیر و معرفی چهره اول دارویی سال برگزار شود ولی پخش کلیپ‌های تهیه شده از سه چهره دارویی، حضار را به وجد آورد. در این مراسم از دکتر محمد عبده‌زاده، رئیس کنونی سندیکای تولیدکنندگان دارو، به عنوان چهره دارویی سال، تقدیر شد. در کلیپی که به همین مناسبت تهیه شده بود، حدود ۱۹ نفر از فعالان نظام دارویی، عملکرد ایشان را به عنوان تاثیرگذارترین چهره دارویی سال ۱۴۰۱ تایید و تصدیق کردند. همچنین در این نشست، از دکتر مرتضی آذرنوش که چند دوره مسوولیت معاونت غذا و دارو وزارت بهداشت را برعهده داشت، به عنوان چهره پیشکسوت دارویی و نیز از دکتر محمد عبدالهی استاد دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران به عنوان چهره ارزش‌آفرین علمی و پژوهشی سال تقدیر شد.
گفت‌وگوهایی که چشم‌انداز ۱۴۰۲ را رونمایی می‌کرد
در پنل اول با عنوان سیاستگذاری و حکمرانی در فضای همدلی ذی‌نفعان، دکتر اکبر عبدالهی‌اصل، عضو هیات علمی دانشکده داروسازی تهران و مدیرکل اسبق اداره دارو مسوولیت گردانندگی پنل را برعهده داشت و دکتر محمود نجفی‌عرب، رئیس فدراسیون اقتصاد سلامت، دکتر رسول دیناروند، رئیس سابق سازمان غذا و دارو، دکتر محمد قاسمی، رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران، دکتر روح‌الله حمیدی‌مطلق، پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه شریف، دکتر محمد پیکان‌پور، مدیرکل اداره دارو سازمان غذا و دارو و خانم دکتر شکوفه نیکفر، رئیس انجمن علمی اقتصاد و مدیریت دارو به ایراد دیدگاه‌های خود پرداختند.
درپنل دوم با عنوان ملاحظات کسب و کار دارو و سلامت در شرایط سخت و بحران، مسوولیت پنل با دکتر وحید محلاتی، نایب‌رئیس انجمن پخش دارو بود و دکتر محمد عبده‌زاده، رئیس سندیکای صاحبان صنایع دارویی، ناصر ریاحی، رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو، دکتر فریدون مهبودی، رئیس هیات‌مدیره گروه دارویی سیناژن، دکتر رضا مستوفی، مدیرعامل شرکت داروسازی اکتور، مهندس نیما برارجانیان، مدیر ارشد اجرایی گروه کوبل دارو، دکتر پیام دین‌دوست، مدیرعامل شرکت داروسازی سدال، دکتر شهریار امیدوار، عضو هیات‌مدیره سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی و دکتر علی مروی، مدیراندیشکده کسب و کار پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه شریف حضور داشتند.
جایی برای دوست‌یابی اهالی صنعت دارو
اما در کنار برنامه‌های این رویداد، این نشست در درجه اول فرصتی فراهم کرد برای ملاقات‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، مذاکرات و دوست‌‌‌‌‌‌‌‌‌یابی‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سریع. موضوعی که با روح حاکم بر نشست کاملا تطبیق داشت. واقعا بیرون از این نشست، در کجا و در چه موقعیت دیگری می‌توانید با این‌‌‌‌‌‌‌‌‌همه همکار، کارشناس، صاحب‌نظر و شخصیت برجسته و اصیل به این سرعت گفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌وگو کنید؟ شاید باید ادعا کرد که فاصله زمانی میان وعده‌های پذیرایی، هرچند کوتاه بود ولی بهترین زمان برای آشنا شدن و ارتباط برقرار کردن با چهره‌هایی بود که دیدن آنها شاید نیاز به چند هفته زمان دارد.
به عبارت دقیق‌تر، این نشست، بهترین محل برای ایجاد دوستی‌های نو، تجدید و تقویت دوستی‌های قبلی و تبادل نظر و گفت‌وگوی تخصصی میان اهالی نظام دارویی کشور پیرامون آنچه در سال ۱۴۰۱ بر صنعت دارو رفت و آنچه در سال ۱۴۰۲ ممکن است در صنعت دارو رخ دهد، بود و همین کارکرد حداقلی می‌تواند نویدبخش شکل‌گیری خرد جمعی برای آینده بهتر باشد.
ضرورت اصلاح ساختاری سازمان غذا و دارو
در شرایطی که صحبت‌های غیررسمی در حاشیه این نشست، بیشتر متمرکز بر پاسخ به این پرسش بود که وضعیت قیمت‌گذاری، ارز، تسهیلات بانکی و دارویار، در سال آینده به چه شکل خواهد بود؟ ولی بیش از همه، بحث‌ها و بررسی‌ها در رابطه با «روند بحران‌زایی در صنعت دارو» بود. اینکه چرا نظام دارویی به طور سلسله‌وار تحت‌الشعاع معضلات و چالشها قرار گرفته و اینکه به جای توجه بیش از حد به امور روزانه و روزمره، باید نگاه‌ها به سمت چاره‌اندیشی برای مشکلات ریشه‌ای و علل اصلی دوخته شود.
با توجه به اینکه شعار امسال این نشست، «همه با هم برای آینده بهتر» است، مباحث حکمرانی خوب در کنار مباحث ریسک‌های سرمایه‌گذاری و شیوه‌های عبور از شرایط سخت مورد توجه برگزارکنندگان قرار گرفته بود. تمرکز بر این نکته که حکمرانی خوب را باید یکی از بسترها و زمینه‌های اصلی برای همگرایی و هم‌افزایی صنعت دانست، نشان می‌داد که به نظر می‌رسد ریشه بخشی از مشکلات موجود، در ضعف یا نقص شیوه حکمرانی است.
آیا موضوعات تکرارشونده، نشانه درجا زدن صنعت داروست؟
به هرحال، آخرین نشست سال ۱۴۰۱ دوشنبه‌های دارویی، درحالی برگزار شد که به زعم برخی اهالی صنعت دارو، پرسش‌های این نشست، موضوعات تکرارشونده در بسیاری از نشست‌‌‌‌‌‌‌‌‌های دیگر است. هرچند که ممکن است این موضوع برآورد درستی باشد ولی بازهم این سوال اساسی باقی می‌ماند که چرا بحران‌ها و معضلات نظام دارویی کشور در طول چند سال اخیر ثابت و تکراری هستند و صنعت داروسازی یا نظام حکمرانی توان عبور از آنها را نداشته است.
در این رابطه نکته قابل اشاره این است که اگر این واقعیت را بپذیریم که مشکلات نظام دارویی در طول سال‌های اخیر ثابت و تکرارشونده بوده‌اند، باید به این واقعیت تلخ نیز اعتراف کنیم که فاصله صنعت داروسازی کشور با دنیا، در حال افزایش است و پیش از آنکه این صنعت که اسباب غرور ملی است، بیش از این آسیب ببیند، باید چاره‌ای اندیشیده شود.
همگرایی صنعت و دولت برای رهایی از مدیریت بادکنکی
تجربه نشان داده که سبک مدیریت برخی‌ها آن‌گونه است که مشکلات را حل نمی‌کنند، بلکه آنها را برای دوره‌ای موقت، پنهان می‌کنند. آنها مانند کودکان، زیر بادکنک‌ها می‌زنند ولی غافل از این هستند که اینجا زمین بازی نیست، بادکنک‌ها دوباره به زمین بازخواهند گشت و بر سر مدیران آوار خواهند شد. شاید مهم‌ترین پیام این نشست، آن باشد که اهالی صنعت و مردان سیاستگذار، هر دو به این نقطه مشترک رسیده‌اند که دارو نیاز به درمان جدی دارد و راه درمان آن، نه راه‌حل‌های تسکینی و موقت و نه پرتاب مشکلات به مثابه بادکنک‌ها به هوا نیست چرا که دوباره همان بادکنک‌ها به زمین بازخواهند گشت.گره‌گشای مصائب دارو، همگرایی برای حل مشکلات ساختاری و ریشه‌ای است. دارو نباید گرفتار روزمرگی‌ها شود و باید همگام با دانش جهانی، تکنولوژی، هوش مصنوعی و پزشکی شخصی پیش برود. در این میان ضرورت دارد که صنعت و دولت در کنار هم بنشینند و با استفاده از خرد جمعی و تجربه بزرگان و انرژی جوانان، به گذر از مشکلات امروز و فتح عرصه‌های جدید بیندیشد. به امید روزی که داروسازی کشورمان، علاوه بر رفع نیازهای بیماران کشور، به یکی از پر‌رونق‌ترین صنایع برای ارزآوری و اشتغال‌آفرینی تبدیل شود.
