بررسی‌ها از روند بیماری سرطان در ایران چه می‌گوید؟
درد بی‌درمان هزینه‌های سرطان
هزینه‌های بالا؛ عامل تعویق درمان سرطان
عوامل متعددی وجود دارند که بیماران درمان را به تاخیر می‌اندازند؛ فقدان دسترسی به مراکز تشخیص درمان در شهرستان‌ها و شهرهای دور از مراکز استان‌ها، هزینه‌های سرسام‌آور آزمایش‌ها و غربالگری‌های مربوط به تشخیص بیماری، هزینه‌های بالای دارو و درمان و هزینه‌های مرتبط با آن همگی باعث شده تا بیماران در مراحل اولیه درمان را به تعویق بیندازند که این امر به پیشرفت بیماری و درمان‌ناپذیری آن در طول زمان منجر میشود.
از سوی دیگر بیشتر هزینه‌های درمان این بیماری بر عهده بیمار است و بیمه‌ها نهایتا ۳۰ درصد از هزینه‌ها را پرداخت می‌کنند و این در حالی است که تقریبا تمام داروهای مورد نیاز برای درمان بیماری سرطان وارداتی است و به تناسب رشد هزینه‌های دلار در کشور، هزینه‌های تامین این بخش نیز با سرعت روزافزون افزایشی است و در شرایط تحریمی تامین بسیاری از داروها به سختی و با وضعیت بحرانی روبه‌رو است.
بیماری سرطان علاوه بر هزینه‌های دارو و درمان، با هزینه‌های دیگری نیز روبه‌رو است؛ شخص بیمار ممکن است با بحران بیکاری در دوره درمان نیز روبه‌رو شود یا از نظر روحی و روانی دچار چالش‌های جدی شود که این چالش‌ها هزینه‌های جانبی برای خانواده نیز به همراه دارد. رقمی در حدود ۳ هزار میلیارد تومان در سال قبل برای درمان این بیماری در کشور هزینه شده است و این رقم امسال حتی بالاتر است و در آینده افزایش می‌یابد.
البته هزینه درمان برخی بیماری‌های سرطان بیش از سایر سرطانها است، اما به‌طور مشخص هزینه‌های درمان داروهای خوراکی و تزریقی و هزینه‌های شیمیدرمانی و برق‌درمانی و... همگی ماهانه میلیون‌ها تومان به خانواده و بیمار تحمیل خواهد کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهند بین ۵ تا ۱۰ درصد از داروهای مورد نیاز برای درمان بیماری سرطان از خارج از کشور تامین می‌شوند که هزینه آنها به مراتب بالاتر از کل داروهای داخلی است. متاسفانه آزادسازی قیمت دارو در ایران فشار به بیماران سرطانی را افزایش داده است. رشد شدید قیمت این داروها در ماه‌های اخیر همزمان با رشد قیمت ارز باعث نگرانی بیماران و خانواده‌های آنان شده است.
بازار سیاه؛ درد بزرگ‌تر بیماران
در این بین تامین داروهای ضدسرطان از بازارهای سیاه مشکل دیگری است که همواره وجود داشته و دارد. مشکلات تامین دارو از مسیر داروخانه‌ها در نتیجه کمبود داروهای مرتبط با داروهای خاص باعث شده تا بیماران در بازارهای سیاه سردرگم خرید دارو باشند. از یک سو اهمیت نگهداری این داروها از نظر شرایط دمایی و نور و... میزان آسیب‌پذیری این داروها را افزایش داده و باعث میشود ضریب ریسک در خرید دارو از این کانال به شدت بالا باشد. از سوی دیگر داروهای مذکور در این بازارها با قیمت‌های سرسام آور به بیماران فروخته میشود که البته از آنجا که تحت پوشش هیچ بیمه‌ای نیستند هزینه‌های زیادی را به بیماران تحمیل می‌کنند.
«ایلنا» چندی پیش در گزارشی به این نکته اشاره کرده بود که در سال گذشته میزان ارز ترجیحی که قرار بود به صنعت دارو اختصاص داده شود کافی نبود و وزارت بهداشت هم نتوانست این رقم را تامین کند. در نهایت مسوولان سازمان غذا و دارو مجبور شدند مقداری از داروهای تولید داخل با ماده اولیه خارجی و تعدادی از داروهای خارجی را از شمول دریافت ارز ترجیحی خارج کنند که تاثیر آن امروز در بازار دارو مشاهده میشود.
بیماران زمانی که برای تحویل دارو به داروخانه‌ها مراجعه می‌کنند عده‌‌ای دارو‌‌هایی نایاب را با چند برابر قیمت به آنان می‌دهند. در حال حاضر بسیاری از آنکولوژیست‌‌‌‌ها به خاطر کمبود دارو زیر بار پذیرش بیمار جدید مبتلا به سرطان نمی‌‌روند و بیماران را شیمیدرمانی نمی‌کنند. برای نمونه، آمپول «سیس پلاتین» در ماه گذشته در بازار موجود نبود و بیماران سرطانی در کنار درد بیماری‌‌شان، باید به اجبار درد انتظار تامین دارو را که بسیار رنج‌‌آورتر است را تحمل کنند. درباره بیماران سرطانی، به عینه شاهد رنج یک خانواده کارگری و انتظار برای تامین دارو بوده‌‌ام.
همین عوامل باعث می‌شوند دلالان دارو از استیصال مردم سوءاستفاده کنند؛ یا کالاهای دارویی بی‌‌کیفیت است یا نمونه‌های باکیفیت را باید با چند برابر قیمت در شرایط اضطرار تهیه کرد. داروهای وارداتی تا چند برابر و داروهای تولید داخل هم با توجه به میزان ارز برای تامین مواد اولیه، افزایش قیمت چشمگیر خواهد داشت. تامین انسولین، داروهای تزریقی، داروهای ضدسرطان و داروهای بیماری‌های خاص، برای خانواده‌های کارگران و بازنشستگان کشور دشوار خواهد بود؛ سهم پرداختی توسط بیمه‌ها و به‌طور مشخص تامین اجتماعی نیز به دلیل بحران منابع و مصارف صندوق‌ها و عدم پرداخت بدهی‌‌های دولت، کاستی گرفته است؛ لاجرم بار اصلی افزایش نرخ دارو بر دوش مصرف‌‌کننده نهایی یعنی کارگر و بازنشسته می‌‌افتد و اگر تدبیری نیندیشند ممکن است سهم پرداختی خانواده‌ها به سرعت چند برابر شود.
به علاوه مساله به «گران شدن داروها» محدود نمی‌شود؛ خروج از شمول بیمه‌ها، مصیبت بزرگ دیگری است که در تلفیق با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی دارو، کالایی‌‌سازی درمان را تشدید کرده و کارگران و بازنشستگان را از حقِ بر درمان رایگان محروم ساخته است، محرومیتی که از زمان تصویب قانون الزام تامین اجتماعی سابقه نداشته است.
پیشگیری بهتر از درمان
در این بین عوامل متعددی در افزایش ابتلا به بیماری سرطان تاثیرگذار بوده است؛ عواملی که گاهی اوقات جلوگیری از آنها می‌تواند همه این هزینه‌های مادی و معنوی را از بین ببرد. به عنوان مثال بروز سرطانهایی که به‌شدت با چاقی مرتبط است در مقایسه با سایر سرطانها بین سال‌های ۱۹۸۳ و ۲۰۱۷ با نرخ هشداردهنده‌‌ای افزایش یافته است. در دهه‌های اخیر شاهد تغییراتی در عرضه مواد غذایی، الگوهای غذایی، افزایش غذاهای آسان‌‌پخت و فوق فرآوری شده، مصرف بیش از حد غذا و سبک زندگی غیرفعال بوده‌‌ایم که همگی شرایطی را فراهم می‌کند که منجر به افزایش توده بدنی و ضعف سلامت میشود. بررسی‌های جهانی نشان می‌دهند اپیدمی چاقی منجر به تشدید بروز سرطان قابل پیشگیری میشود. از همین رو دولت‌ها باید اقدامات جدی برای حمایت از تغذیه و فعالیت بدنی بهتر انجام دهند. در حال حاضر بروز سرطانهای رایج مرتبط با چاقی مانند سرطان روده تا سه برابر در افراد جوان‌‌تر افزایش یافته است؛ در حالی که سرطانهای کمتر شایع مرتبط با چاقی مانند سرطانهای کبد، کلیه، رحم، تیروئید و پانکراس، اگر نگوییم بیشتر، افزایش مشابهی در بروز و ابتلا داشتند.
دو عامل دیگر بروز بیماری سرطان بر اساس پژوهش‌های جهانی عبارتند از مصرف الکل و استعمال دخانیات که سهم بسیار بالایی دارند. طبق تحقیقاتی که صورت گرفته بیان میشود که سیگار کشیدن می‌تواند حداقل ۱۵ نوع سرطان را ایجاد کند. سرطانهایی که بر اثر وجود سیگار در بدن افراد به وقوع می‌پیوندد بسیار حساس و خطرناک است. از جمله سرطانهایی که می‌تواند در اثر کشیدن سیگار به وجود بیاید و فرد را درگیر کند، سرطان ریه است؛ استعمال دخانیات مانند سیگار و قلیان و...احتمال ابتلا به این سرطان را به میزان زیادی افزایش می‌دهد که شایع‌ترین علت مرگ در اثر سرطان است. استعمال دخانیات سرطانهای دیگری از جمله سرطانهای زیر را در بدن افراد به وجود می‌آورد: سرطان دهان، سرطان حلق، گلوی فوقانی، سرطان بینی و سینوس‌ها، سرطان حنجره، سرطان مری، کبد، لوزالمعده، معده، سرطان کلیه، روده، سرطان تخمدان، مثانه، سرطان دهانه رحم و برخی از سرطانهای خون و... همگی از انواع این بیماری‌ها هستند که افراد به آنها مبتلا می‌شوند.
اهمیت غربالگری در کنترل بیماری
رئیس انجمن رادیولوژی ایران اخیرا با اشاره به ضرورت غربالگری سرطانهای مختلف و نیاز به راه‌اندازی کلینیک‌های سرطان می‌گوید: متاسفانه در کشور ما موارد ابتلا به سرطانها دیر تشخیص داده میشود و میزان مرگ و میر در سرطانها به دلیل مراجعه دیر‌هنگام و عدم غربالگری به موقع و مناسب، بیشتر از جهان است. بر اساس آمارهای رسمی، ۲۷ درصد بروز سرطانها در کشور مربوط به سرطانهای دستگاه گوارش است. علاوه بر آن سرطان پستان نیز در جامعه ما دیر تشخیص داده میشود، از همین رو، لازم است برنامه‌های غربالگری در این مورد صورت پذیرد.
متخصصان سرطان‌شناسی می‌گویند بیشترین غربالگری که در کشور ما انجام میشود در سرطان سینه است که توصیه میشود خانم‌ها ازسن ۵۰ سال به بالا غربالگری پستان را به‌صورت ماموگرافی هر دو سال یک بار تا ۷۰ سالگی انجام دهند. سرطان دهانه رحم دیگر سرطان شایع محسوب میشود که توصیه میشود از ۳ سال بعد از ازدواج یا نخستین تماس جنسی خانم‌ها معاینه‌های دوره‌ای را به‌صورت تست پاپ اسمیر انجام دهند.
بیماری شایع دیگر سرطان روده بزرگ است که توصیه میشود در سن بالای ۶۰ سال سیگموئیدوسکوپی را انجام دهند و در صورتی که منفی باشد لازم است که هر ۵ سال یک بار این کار را تکرار کنند. تست دیگری که برای سرطان روده بزرگ انجام میشود بررسی خون مخفی در مدفوع است که ارزش کمتری دارد و به عنوان یک تست استاندارد شناخته نمی‌شود.
تشخیص زودهنگام احتمال درمان موفقیت‌آمیز آن را افزایش می‌دهد. دو مولفه مهم تشخیص زودهنگام وجود دارد: تشخیص زودهنگام بیماری بر اساس علائم آن و توجه به علائم هشدار‌دهنده احتمالی سرطان و انجام اقدامات سریع منجر به تشخیص زودرس آن میشود. افزایش آگاهی عموم مردم درباره علائم احتمالی توسط پزشکان، پرستاران و دیگر متخصصان می‌تواند تاثیر زیادی بر شناخت و تشخیص به موقع این بیماری داشته باشد.
