«دنیای‌اقتصاد» دلایل گرانی گوشت، مرغ و تخم‌مرغ را بررسی می‌کند
نیاز به اصلاح سامانه بازارگاه
ارز دیرهنگام و تحمیل هزینه به اقتصاد ملی
محمد مهدی نهاوندی، عضو هیات‌مدیره اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور ایران می‌گوید: ما اصل شفافیت و سلامت روند توزیع با نظارت و سیاست‌گذاری وزارت جهاد کشاورزی را نیاز قطعی امروز برای اصلاح بازار نهاده‌ها می‌دانیم؛ ولی تاکنون این مهم تحقق پیدا نکرده است. او ادامه می‌دهد: برای واردات کنجاله سویا از ابتدای سال‌جاری تا ۱۲ مهر ماه حدود ۴۶۰ میلیون دلار ارز تامین شده که تامین ۱۵۰ میلیون دلار از این رقم در بازه زمانی ۱۵ شهریور ماه تا ۱۲ مهر ماه صورت گرفته است. تاخیر در تامین ارز مورد نیاز از یکسو و تخصیص ارزهای بعضا غیر قابل انتقال برای واردات کنجاله سویا از سوی دیگر باعث از دست رفتن فرصت خرید به موقع این نهاده شده و واردکنندگان را با افزایش چشمگیر قیمت‌های جهانی مواجه کرده است.
به اعتقاد او، هر چند بخشی از ارزهای مورد نیاز برای واردات کالاهای اساسی از سوی بانک مرکزی تامین شده، ولی مساله اساسی این است که با زمان‌بر بودن جابه‌جایی ارز به ویژه ارزهای نامرغوب و تحمیل هزینه بعضا ۱۰ درصدی برای نقل و انتقال چنین ارزهایی، نمی‌توان انتظار داشت که مشکلات قیمت و کمبود کنجاله سویا در بازار به سرعت برطرف شود. اغلب ارزهای تخصیص‌یافته برای واردات کالا یا قابلیت جابه‌جایی ندارد یا در صورت جابه‌جایی این پروسه چندین ماه زمان‌بر خواهد بود؛ به همین دلیل در کوتاه‌مدت نمی‌توان انتظار داشت که مشکل کمبود کنجاله سویا در بازار داخلی برطرف شود. نرخ خرید نهاده‌های دامی باید به تایید کارگروه ارزی برسد؛ اما افزایش چشمگیر قیمت‌های جهانی کنجاله سویا موجب شده تا برای واردکنندگان امکان خرید این محصول با نرخ‌هایی که قبلا به تایید کارگروه ارزی رسیده است، مهیا نباشد.
وی با اشاره به افزایش ۲۵ درصدی قیمت کنجاله سویا در بازارهای جهانی خاطرنشان می‌کند: عبور از بحران‌های ایجادشده در بازار کنجاله سویا مستلزم تامین ارز به موقع و مرغوب از سوی بانک مرکزی برای واردات است. مشکلاتی که برای حلقه‌های مختلف زنجیره تامین تا مصرف نهاده‌های دامی ایجاد شده ناشی از این است که متاسفانه تصمیم‌گیرندگان کماکان به نظرات کارشناسی تشکل‌های تخصصی کم‌توجهی می‌کنند که این امر در شرایط حساس کنونی هزینه‌های بسیاری را به اقتصاد ملی کشور تحمیل می‌کند.
اصلاحات ناکافی بازارگاه
نهاوندی با تاکید بر ضرورت اصلاح نظام توزیع و نظارت بر این فرآیند می‌گوید: از سوی وزارت جهاد کشاورزی اصلاحاتی در سامانه بازارگاه انجام و بخشی از مداخلات دستی در تخصیص سهمیه‌ها حذف شد؛ اما همچنان روند توزیع و تخصیص سهمیه‌ها با سرعت لازم انجام نمی‌شود.
در حال حاضر یکی از سوالات اساسی که درباره توزیع نهاده‌های دامی در بازار مطرح می‌شود این است که چرا به‌رغم واردات مناسب ذرت در سال جاری همچنان در بازار نهاده‌های دامی با کمبود این کالا مواجه هستیم که برای یافتن پاسخ این سوال لازم است تا روند توزیع نهاده‌های دامی و سهمیه‌ها از سوی وزارت جهاد کشاورزی مورد بازنگری قرار بگیرد. وزارت جهاد کشاورزی باید پیگیر منشأ نهاده‌های دامی موجود در بازار آزاد باشد؛ زیرا این اقلام با تمام مشکلاتی که وجود دارد، تامین می‌شود و برای توزیع در اختیار سامانه بازارگاه قرار می‌گیرد. بنابراین عرضه کالایی که در اختیار سامانه بازارگاه قرار گرفته در بازار آزاد نشان‌دهنده اشکالات اساسی در این سامانه است که باید با قید فوریت اصلاح شود.
نهاوندی ادامه می‌دهد: ما اصل شفافیت و سلامت روند توزیع با نظارت و سیاست‌گذاری وزارت جهاد کشاورزی را نیاز قطعی امروز برای اصلاح بازار نهاده‌ها می‌دانیم؛ ولی تاکنون این مهم تحقق پیدا نکرده است؛ هرچند اخیرا اقداماتی در زمینه اصلاح سامانه بازارگاه صورت گرفته است ولی این میزان اصلاحات کافی نیست.
از سویی دیگر عباس حاجی‌زاده، دبیر اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور با اشاره به اینکه دخالت دستی در سامانه بازارگاه ادامه دارد، می‌گوید: تا زمانی که عرضه نهاده به اندازه کافی نباشد، مشکلات کماکان باقی است.
او درباره مشکل بازار نهاده‌های دامی و نقش توزیع، در بروز این مشکلات، درباره رفع ایرادات سامانه بازارگاه این‌گونه سخنانش را ادامه می‌دهد: فرآیند این سامانه برای واحدهای مرغ مادر، اجداد و زنجیره‌ها به‌صورت سیستماتیک درآمده اما در سطح خرد و حوزه مرغداران گوشتی هنوز عمده تخصیص به‌صورت دستی است. تا زمانی که تامین کالا و عرضه آن در بازارگاه به اندازه کافی نباشد، مشکلات موجود کماکان باقی است. وقتی کمبود داریم و بخشی از سیستم هنوز دستی است مشکلات نمایان می‌شود.
اهمیت نوع ارز برای خرید
عباس حاجی‌زاده درباره سیاست دولت مبنی بر عدم حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی از واردات نهاده‌های دامی تا پایان سال می‌گوید: ما تابع تصمیمات دولت هستیم و برنامه دولت است که ارز دولتی تا پایان سال از نهاده‌ها حذف نشود. با این حال آرزو داریم هر چه زودتر بساط این ارز جمع شود تا بتوان رقابتی اقتصادی و بدون رانت را تجربه کرد.
وی درباره اعلام بانک مرکزی مبنی بر تامین مکفی ارز برای واردات نهاده‌های دامی دنبال حرفش را می‌گیرد: اینکه ارز تامین شده درست است؛ اما اینکه چقدر تخصیص داده شده و چه نوع ارزی بوده، نکته مهمی است. عمده ارزهای تامین‌شده دینار عراق، ریال عمان، لیر هالک ترکیه و وون کره جنوبی بوده که قابلیت انتقال ندارد و برخی بانک‌های عامل نیز به‌دلیل همین مساله این ارزها را به بانک مرکزی برمی‌گردانند. کار از منشأ مشکل دارد و متاسفانه ارزهایی که بانک مرکزی داده تبدیل به کالا نشده است.
رویش و ریزش واردکننده‌ها
داود رنگی، عضو هیات‌مدیره اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور ایران می‌گوید: شرکت‌هایی که برای واردات نهاده‌های دام و طیور در سال گذشته ثبت سفارش انجام داده‌اند از پتانسیل و ظرفیت مالی و اعتباری مختلفی برخوردار هستند به همین دلیل در تامین ارز برای آنها براساس اولویت‌بندی از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط اقدام شد.
این فعال اقتصادی معتقد است: اولویت‌بندی شرکت‌های واردکننده نهاده‌های دام و طیور برای دریافت ارز با توجه به محدودیت‌هایی که برای تامین ارز از سوی بانک مرکزی وجود دارد و همچنین توان وارداتی شرکت‌ها انجام شده است.
رنگی با اشاره به رشد چشمگیر تعداد شرکت‌هایی که برای واردات نهاده‌های دام و طیور ثبت سفارش کردند، تصریح می‌کند: در سال ۹۸ به یک‌باره شاهد ایجاد شرکت‌های خلق‌الساعه‌ای بودیم که برای ثبت سفارش نهاده‌های دام و طیور اقدام کردند؛ درحالی‌که حتی یک‌بار هم سابقه چنین فعالیتی را نداشتند.
این فعال اقتصادی در ادامه اظهار می‌کند: واردات کالاهای اساسی باید از سوی شرکت‌های دارای ظرفیت و سابقه فعالیت در روزهای سخت اقتصادی انجام شود؛ به همین منظور لازم است تا پیش از ثبت سفارش واردات کالاهای اساسی از جمله نهاده‌های دام و طیور حداقل سابقه سه سال فعالیت مستمر شرکت‌ها بررسی شود.
ابوالحسن خلیلی، رئیس هیات‌مدیره اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور ایران می‌گوید: انتقال ارز مهم‌ترین مشکل واردکنندگان است و این در حالی است که بیشتر از سوی مسوولان بر میزان ارز تخصیص داده‌شده برای واردات کالا تاکید می‌شود؛ اما برای واردکنندگان امکان انتقال ارزهای نامرغوب وجود ندارد و باید برای جابه‌جایی ارزهای تخصیصی که شامل وون کره، ریال عمان، دینار عراق و روپیه پاکستان می‌شود، معضلات بسیاری را متحمل شوند.
او درباره شرکت‌های واردکننده اظهار می‌دارد: تعداد شرکت‌های واردکننده نهاده‌های دامی در نیمه نخست امسال حدود سه چهارم کاهش یافت و پیش‌بینی می‌شود این روند کاهشی، ادامه یابد. سال گذشته ۴۰۳ شرکت برای واردات نهاده‌های دامی اقدام کردند؛ اما این تعداد در نیمه نخست سال جاری به ۱۱۱ شرکت رسیده است.
وی با اشاره به کاهش ۷۰ درصدی تعداد شرکت‌های واردکننده نهاده‌های دامی به کشور در ۶ ماه نخست امسال در مقایسه با دوره مشابه سال قبل ادامه می‌دهد پیش‌بینی می‌شود با توجه به تداوم مشکلاتی که در مسیر واردات و تامین کالا وجود دارد، مجددا از تعداد شرکت‌هایی که به عرصه واردات نهاده‌های دامی ورود پیدا کرده‌اند، کاسته شود.
خلیلی با استناد به آمار ادامه می‌دهد از روز یکم فروردین تا ۲۱ شهریور ماه سال جاری واردات روغن خام ۵۶ درصد، کنجاله سویا ۶۰ درصد، جو ۲۳ درصد و دانه‌های روغنی ۳۵ درصد کاهش یافته است که با استناد به این آمار می‌توان گفت به دلیل معضلاتی که در مسیر انتقال ارز وجود دارد از میزان واردات کالا به کشور کاسته شده است.
برای تسهیل فرآیند تامین و واردات کالا به کشور لازم است مسوولان جسارت یکسان‌سازی نرخ ارز را پیدا کنند و تا زمانی که این امر محقق نشود، همچنان در فرآیند واردات کالا با معضلات جدی مواجه هستیم.
وی با اشاره به قیمت ۲۵ هزار تومانی هر کیلو مرغ در بازار می‌گوید: بخش خصوصی از اردیبهشت ماه نسبت به این مساله هشدار داده بود؛ کمااینکه اکنون فعالان بخش خصوصی نسبت به کمبود مرغ در یک ماه آینده هشدارهای لازم را می‌دهند اما ظاهرا گوش شنوایی برای شنیدن مشاوره‌های بخش خصوصی نیست.
رئیس هیات‌مدیره اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور ایران ادامه می‌دهد: بخش خصوصی نسبت به شرایط اقتصادی کشور و مردم بسیار دغدغه‌مند است؛ اما تا زمانی که چرخه معیوب تصمیم‌گیری تا اجرا اصلاح نشود، این معضلات از میان برداشته نخواهد شد.
