اغلب آنها در قالب سندیکاهای صنفی در پی کسب حق و حقوق همگنانشان هستند و در برهه‌های حساس تاریخی چندان که باید به چشم نیامده‌اند. این در حالی است که سندیکاها و صنوف مختلف در کشورهای توسعه‌یافته موفق به تصاحب کرسی‌های پارلمانی شده و در سیاست‌گذاری و تصمیم‌سازی‌ها مشارکت فعالی دارند. یکی از کارکردهای تشکل‌های غیردولتی، نظارت بر عملکرد نهادهای دولتی و چگونگی کیفیت کاری و توزیع هزینه‌هاست. جوامع توسعه‌یافته توزیع قدرت را از پایین‌ترین بخش اجتماعی شروع کرده و تا رده‌های بالای سیاسی ادامه می‌دهند و به این ترتیب همه ارکان دولتی برای مردم قابل نظارت بوده و سیستم اقتصادی دارای شفافیت لازم برای آسیب‌شناسی می‌شود. در جوامع توسعه‌یافته چنانچه مشکل حاد اقتصادی یا اجتماعی ظهور کند با شفافیت و گزارش‌های تشکل‌های مختلف برای اهل فن، قابل بررسی و کنکاش بوده و می‌توانند با خرد جمعی مشکل را برطرف کنند. این در حالی است که در جوامع توسعه‌نیافته تشکل‌ها و اصناف هنوز کارکرد خود را پیدا نکرده و در پیچ و خم احیای حقوق همکارانشان از بخش‌های دیگر جامعه به‌ویژه دولت هستند. این در حالی است که در توسعه متوازن تشکل‌ها چرخ مالی جامعه و دولت را می‌چرخانند و قوانین پیش از اعلام و اجرا توسط آنها تایید می‌شود. به این ‌ترتیب همه اقشار جامعه خود را موظف به رعایت قانون می‌دانند و دورزدن قانون نزد شهروندان کاری نکوهیده و ناپسند محسوب می‌شود و علاوه بر جلوگیری از چنین کاری، نزدیکان فرد آن را به مسوولان گزارش می‌کنند. در حالی که این اعمال در جوامع توسعه‌نیافته نوعی زرنگی به‌حساب می‌آید.برای نمونه افزایش مالیات در روزهایی که بیماری کووید- ۱۹ کسب و کارهای بسیاری را به تعطیلی کشانده و کسبه زیادی را متضرر کرده‌ یکی از دغدغه‌ها و مسائل مهم پیش روی اصناف فعال است که موجب دلسردی کارآفرینان زیادی شده‌است. کسانی که پروانه کسبشان را به اتحادیه‌ها تحویل و آن را ابطال کرده‌اند. رشد منفی در حوزه اشتغال با استناد به نماگرهای بانک مرکزی نشان از تعطیلی واحدهای صنفی و خانه‌نشینی کسبه بسیاری در سطح کشور دارد. اتحادیه‌ها و اصناف نتوانستند در تصمیم‌گیری تعیین مالیات، تاثیر خاصی بگذارند و حتی در حوزه دفاع از حقوق همکارانشان نیز چندان موثر نبوده‌اند. یکی از مهم‌ترین ارکان توسعه پایدار روش تصمیم‌گیری بر اساس خرد جمعی به‌شمار می‌رود و ما هنوز تا رسیدن به این مرحله و قدرتمند شدن تشکل‌ها، راهی طولانی در پیش داریم.