«دنیای اقتصاد» با استناد به نماگرهای بانک مرکزی بررسی می‌کند
وضعیت اشتغال در صنوف خدماتی و فنی
رشد مثبت همراه خروج ضررکرده‌ها
درخواست مجوز کسب و کار در حوزه‌ها و اصناف مختلف یکی از شاخص‌های تولید شغل به‌حساب می‌آید. نماگر بانک مرکزی رشد اصناف خدماتی در سال نخست دولت دوازدهم را بیش از ۵/ ۱ درصد نشان نمی‌دهد. این در حالی است که سال آخر دولت یازدهم (۱۳۹۵) صرفا ۴۸ هزار و ۳۶۷ نفر درخواست مجوز راه‌اندازی کسب و کار داشتند و این صنوف در رشد منفی ۹/ ۰ درصدی قرار گرفته بود. سال ۱۳۹۶ مجوزهای کسب و کار در این صنوف به ۴۹ هزار و ۱۰۷ نفر رسید. یک‌سال بعد روح برجام و برنامه‌های دولت برای توسعه شغل‌های خدماتی باعث شد عده بیشتری وارد این صنوف شوند. در سال ۱۳۹۷ حدود ۶۰ هزار و ۷۴۸ پروانه کسب برای این رسته از صنوف صادر و رشد ۷/ ۲۳ درصدی را موجب شد. سال گذشته با ویرانی سیل آغاز و با کرونا پایان یافت که طی این بازه رشد اشتغال در صنوف خدماتی دچار کاهش شد و رشدی کمتر از ۶ درصد (۹/ ۵) درصدی را تجربه کرد. البته بنا به آمار نماگرهای بانک مرکزی در فصل بهار سال گذشته با صدور پروانه کسب برای ۱۲ هزار و ۹۷۰ نفر شاخص رشد، همچنان بالای ۲۰ درصد قرار داشت و ۹/ ۲۳ درصد، مبین آن است. با توجه به رشد جمعیت و نیاز مردم به انواع خدمات این رسته از صنوف در تابستان گذشته برای ۱۵ هزار و ۱۰۷ نفر مجوز کسب و کار صادر شد تا تراز رشد اشتغال همچنان دو رقمی بماند و رشد ۴/ ۱۶ درصدی را تجربه کند. پاییز و باران‌هایش که سر رسید، مجوز کسب و کار در بخش صنوف خدماتی با کاهشی اندک اما هنوز دورقمی (۳/ ۱۲ درصدی) برای ۱۷ هزار و ۶۱۳ نفر صادر شد.
یکی از دلایل افزایش متقاضی پروانه کسب و پایین‌تر آمدن شاخص رشد، خروج عده‌ای دیگر از این صنوف است. کسانی که به دلایل مختلف از ادامه فعالیت در آن رسته شغلی انصراف داده و پروانه‌های کسب را تقدیم اتحادیه کرده و برای گذران اقتصاد خود دنبال راهکاری دیگر گشتند. سه ماه پایانی سال ۱۳۹۸ که بیش از یک ماه آن جامعه در التهاب ورود بیماری کرونا بود متقاضیان ورود به صنوف خدماتی حدود ۱۸ هزار و ۶۲۱ نفر بودند که موفق به دریافت پروانه کسب شدند اما از سوی دیگر خروج نیروهای متضرر در این صنوف، باعث شد رشد اشتغال منفی دورقمی به این اصناف برسد. در زمستان سال گذشته رشد مجوزهای اشتغال در حوزه خدمات به ۹/ ۱۳ رسید. صنوف خدماتی طی سال گذشته نتوانست به تولید اشتغال یکصدهزار نفر در سال دست پیدا کند و صرفا ۵۴ هزار و ۳۱۱ نفر وارد این بازار شدند. در حالی که نسبت به سال گذشته حدود ۹/ ۵ درصد رشد مثبت داشته اما این شاخص‌ها نشان می‌دهند عده زیادی از این صنوف بیرون رفته‌اند که دلایل آن می‌تواند، سوژه پژوهشی مناسبی برای بررسی وضعیت شغل‌های خدماتی در ایران باشد.
فنی‌کارها مهارت را کنار گذاشتند
صنوف خدماتی فنی از آن دست کسب و کارهاست که مهارت‌های فردی حرف اول را می‌زند. دنیای امروز مبتنی بر مهارت‌ها و فنون پیش می‌رود و این بخش از مشاغل، جوانان دارای مهارت را که چشم‌اندازی روشن از آینده دارند جذب خود می‌کند. در حالی که سال پایانی دولت یازدهم ۶۳ هزار و ۷۲۳ پروانه کسب در این رسته شغلی صادر شد و از رشد ۶/ ۱۴ درصدی برخوردار بود در سال نخست دولت دوازدهم این تعداد مجوز برای ۶۵ هزار و ۹۹۸ نفر صادر شد. این افزایش ظاهری جمعیت در نماگر بانک مرکزی رشد ۶/ ۳ درصدی را نشان می‌دهد که مفهومش خروج یکسری افراد از این رسته شغلی است. بازنشستگی کسبه یکی از دلایل کمرنگ این آمار تلقی می‌شود.گسترش خدمات تحت وب که معمولا بدون مجوزاتحادیه های مرتبط صورت می‌گیرد نیز در این تحولات آماری تاثیر گذار بود. سال ۹۷ برای شاغلان خدمات فنی چنگی به دل نمی‌زد. به رغم صدور پروانه کسب برای ۶۲ هزار و ۳۷۱ نفر این رسته شغلی با رشد منفی مواجه بود. بنا به آمار نماگر بانک مرکزی مشاغل خدمات فنی ۵/ ۵ درصد رشد منفی داشت که خود مبین خروج نیروهای فنی‌کار و کاربلد از بازارها است.
سال ۹۸ در شرایطی آغاز شد که صرفا در فصل بهار پروانه کسب و کار برای ۱۲ هزار و ۷۰۹ نفر صادر شد و رشد اشتغال در این رسته از صنوف همچنان منفی ۴/ ۰ درصدی باقی ماند. تابستان گذشته جمعیت جوان بیشتری وارد این بازار شدند. چیزی حدود ۱۴ هزار و ۴۰۱ نفر اما با توجه به خروج کسبه کهنه‌کارتر، رشد اشتغال همچنان با آمار منفی ۸/ ۲ درصدی به روند خود ادامه داد. شاید بتوان گفت یکی از ملتهب‌ترین بازارهای کسب و کار حوزه خدمات فنی بود. در شرایطی که پاییز سال ۹۸ برای ۱۷ هزار و ۱۱۷ نفر پروانه کار صادر شد خروج بیشتر نیروهای فنی و تحویل پروانه کسب به اتحادیه‌ها موجب شد رشد منفی بیشتری (۷/ ۸-درصدی) را شاهد باشیم. گرچه شرایط سه‌ماه چهارم سال گذشته دارای رشد صدور مجوز اشتغال در رسته خدماتی فنی بود و ۲۰ هزار و ۱۴۳ پروانه شغلی صادر شد تا نماگر برای این بازه سه‌ماهه رشد ۵/ ۲۵ درصدی را نشان دهد اما مجموع سال گذشته رشدی حدود ۲/ ۳ درصدی مثبت را نشان می‌دهد و به‌طور متوسط نتوانستیم در این بخش رشد اشتغال دورقمی را شاهد باشیم. نبود ثبات قیمت‌ها، کمبود شدید قطعات تعویضی در نتیجه تحریم‌ها و دلایل دیگر علاوه بر کووید -۱۹ باعث دلسردی فنی‌کارهای زیادی شد که ترجیح دادند توان و مهارتشان را کنار گذاشته و وارد بازارهای سودده مانند واسطه‌گری یا کسب‌وکارهای مبتنی بر بازارهای مالی و کالاهای سرمایه‌ای شوند.
