صفر تا صد ساماندهی بافت‌های ناکارآمد
تبریز ۲۰۱۸ در دست‌انداز بافت‌های فرسوده
دنیای اقتصاد- تبریز- رعنا نیک‌رفتار: بی‌توجهی مدیریت شهری در برخی کلان‌شهرها همچون تبریز باعث شده برخی مناطق شهری شامل مناطق قدیمی و مرکزی شهر به مرور زمان فرسوده شوند و همین نیز موجب می‌شود سیمای شهر جلوه زشتی به خود گیرد. از سویی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری که بافت‌های میراث فرهنگی، بافت‌های شهری (فاقد میراث فرهنگی) و بافت‌های حاشیه‌ای را شامل می‌شود، به مناطقی گفته می‌شود که طی سال‌های گذشته عناصر متشکله آن اعم از تاسیسات روبنایی، زیربنایی، ابنیه، مستحدثات، خیابان‌ها و دسترسی‌ها، دچار فرسودگی و ناکارآمدی شده و ساکنان آن از مشکلات متعدد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی رنج می‌برند.
دنیای اقتصاد- تبریز- رعنا نیک‌رفتار: بی‌توجهی مدیریت شهری در برخی کلان‌شهرها همچون تبریز باعث شده برخی مناطق شهری شامل مناطق قدیمی و مرکزی شهر به مرور زمان فرسوده شوند و همین نیز موجب می‌شود سیمای شهر جلوه زشتی به خود گیرد. از سویی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری که بافت‌های میراث فرهنگی، بافت‌های شهری (فاقد میراث فرهنگی) و بافت‌های حاشیه‌ای را شامل می‌شود، به مناطقی گفته می‌شود که طی سال‌های گذشته عناصر متشکله آن اعم از تاسیسات روبنایی، زیربنایی، ابنیه، مستحدثات، خیابان‌ها و دسترسی‌ها، دچار فرسودگی و ناکارآمدی شده و ساکنان آن از مشکلات متعدد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی رنج می‌برند.
جلوه بافت‌های بی‌هویت شهری
واقعیت این است که اکنون شهرسـازی نویـن و سـاخت‌وسـازهایی کـه بـه سـبک پسـت مدرن، ناهمگـون و بی‌ریشـه در شـهر تبریز به سـرعت در حال شکل‌گیری و توسعه است، به نوعی مساله شهرنشـینی و به‌تبـع آن توسـعه شـهری را با بحران بی‌سـابقه‌ای روبـه‌رو کرده و ضمن ایجـاد بافت‌های بی‌هویـت و فاقـد تفکـر کالبـدی، بـا زیـر پـا گذاشـتن مناظـر طبیعـی و محیط زیسـت، ارزش و ســنت‌های قدیمــی و ســیمای شــهر را نیــز دچــار نابســامانی کرده اســت.جالب‌تر آنکه گفته می‌شود، طرح‌های احیا، بهسازی و نوسازی این‌گونه بافت‌ها باید براساس رعایت اصول شهرسازی، فنی و معماری، در چارچوب طرح‌های توسعه شهری اعم از جامع و تفصیلی تهیه شوند.
ســاماندهی بافت‌هـای ناکارآمد
این طرح‌ها در برگیرنده کاربری‌های جدید و مورد نیاز محدوده معینی از بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری بوده و اجرای آنها متضمن تامین خدمات عمومی و زیرساخت‌های شهری همچون شبکه‌های دسترسی، معابر و بدنه آنها، طرح‌های عمران و خدمات شهری و فضای سبز است که متکی بر ضوابط شهرسازی و به‌ویژه به‌منظور معماری ایرانی- اسلامی و بومی هر منطقه است که به نظر می‌رسد، این مسائل کمتر در شهرسازی مدرن به چشم می‌خورد.در کنار موارد بیان شده، به عقیده کارشناسان این حوزه و به‌خصوص مسائل شهری و شهرسازی، تبریـز بعـد از شـهر تهـران بـا ۲۵۰۰ هکتار بیشـترین مقـدار بافت‌هـای فرسـوده شـهری را در کشـور دارد.ضمـن اینکـه ۴۴درصـد از بافت‌هـای فرسـوده شـهری آذربایجـان‌شـرقی نیز فقـط در تبریز پراکنده اسـت.ناگفته نماند، یکـی از چالش‌هـای اساسـی توسـعه پایدار شـهری، پدیده سـکونتگاه‌های غیررسـمی تبریـز است. کلان‌شـهر تبریـز بعـد از تهـران بیشـترین تعـداد بافت‌هـای فرسـوده شـهری را در کشـور دارد کـه در مجمـوع ۱۸درصـد مسـاحت و حـدود ۵۰درصــد جمعیــت شــهر را شــامل می‌شــود.بیشتر افــراد ســاکن در بافت‌هــای فرسـوده و محـلات قدیمـی شـهر در واحدهای
مسکونی بـا سـازه‌های کـم‌دوام و بـی‌دوام مسـتقر بـوده و از سـویی اکثریـت سـاکنان مناطـق حاشیه‌نشـین در بخـش شـمالی شـهر نیـز روی گســل فعــال تبریــز اســتقرار یافته‌انــد کــه در صــورت بــروز حوادثــی چــون زلزلـه و سیل فجایـع انسـانی جبران‌ناپذیـری رقـم خواهـد
خـورد.
نوسـازی و بهسـازی از طرح تا اجرا
حدود500 هـزار نفـر حاشیه‌نشـین در قالـب حـدود100هـزار خانـوار در چهـار پهنـه شـمالی، جنوبـی، جنـوب غربـی و شـمال‌غربـی شـهر تبریـز پراکنش و اسـتقرار دارنـد کـه حـدود 5/ 72 درصـد آنـان دارای منشـأ روسـتایی هسـتند.به همین منظور نباید فراموش کرد، تبریز یکی از شهرهای بزرگ ایران است که با تعداد زیاد حاشیه‌نشین‌ها همیشه بر سر زبان‌ها بوده؛ به طوری‌که اکنون در نزدیک 20 منطقه از این شهر همچون انتهای محله‌هایی چون منبع، سیلاب، یوسف‌آباد، خلیل‌آباد، داداش‌آباد، کشتارگاه، عباسی، مارالان، حافظ، طالقانی، حجتی، کجوار، قره‌باغی، لاله و آخماقیه شهروندان آن با داشتن حداقل امکانات رفاهی و خدماتی برای داشتن یک زندگی سالم و ساده روزگار می‌گذرانند.کوتاه سخن آنکه اسـکان پایـدار جمعیـت به‌منظور بـالا بـردن ظرفیـت امدادرسـانی و جابه‌جایـی در سـوانح و خطـر و توانمندسازی حاشیه‌نشینان شهر تبریز با رویکرد ساماندهی بافت فرسوده از اهداف کلی بهســازی، ســاماندهی و نوســازی بافت‌هـای ناکارآمد موجـود شـهری تبریـز اعلام شده که برای رسیدن به این اهداف راهبردهایی چون اجرای طرح اسکان پایدار، تجمیــع بلوک‌هــای ثبتــی کوچــک به‌منظور افزایــش زیســت‌پذیــری و گشــایش فضایــی، جلوگیـری از گسـترش حاشیه‌نشـینی در شـهر تبریـز و سـاماندهی بافت‌هـای حاشـیه‌ای و نامناسـب آن، اجـرای سـند ملـی بازآفرینـی پایـدار شـهری بـا محوریـت مشـارکت مردمـی و بخش‌هــای خصوصــی و عمومــی ضروری است.
در به در به دنبال نوسـازی و بهسـازی
با این وجود، دسـتیابی به اصول هادی سـند ملی توانمندسازی سـکونتگاه‌های غیررسمی کشور، بهسـازی و نوسـازی بافت‌هـای فرسـوده تبریـز و توانمندسـازی سـکونتگاه‌های غیررسـمی در 2700 هکتـار، حفـظ هویـت تاریخـی در توسـعه مـوزون شـهر و روسـتا بـا احیـای بافت‌هـای تاریخـی و بهسـازی یـا نوسـازی دیگـر بافت‌هـای قدیمـی، جابه‌جایی سه هزار خانوار ساکن در سکونتگاه‌های غیررسمی و ســاماندهی 150کیلومتــر مســیل‌های خطــرزا، بهســازی و نوســازی 2 هزار هکتــار از بافت‌هــای فرســوده از دیگر اهداف کلان ســاماندهی و نوســازی بافت‌هـای ناکارآمد موجـود شـهری تبریـز بیان شده است.به همین منظور نیز به باور تحلیلگران این حوزه اجرای سیاست‌های اجرایی همچون توجـه بـه پیوسـت‌ها و عناصـر فرهنگی در طراحـی و اجـرای طرح‌های عمرانی، اجـرای قانـون حمایـت از احیا، نوسـازی و بهسـازی بافت‌های فرسـوده شـهری و جلب مشارکت ساکنان برای اجرای طرح‌های توانمندسازی لازم است.
تبریز ۲۰۱۸؛ در دست‌انداز
حال پرسشی که در این میان مطرح می‌شود در مورد چرایی و چگونگی انتخاب شهر تبریز به عنوان شهر نمونه گردشگری کشورهای اسلامی در سال 2018؛ با وجود زندگی 50 درصد شهروندان این شهر در بافت‌های فرسوده و حاشیه‌نشین است که به نظر می‌آید با توجه به ظرفیت‌ها و به‌ویژه تاریخ، قدمت کهن و تمدنی غنی که شهر تبریز دارد، در شأن مردم این خطه نباشد و بخش عظیم و به‌ویژه نواحـی مرکـزی، قدیمـی و حاشیه شهر اولین‌ها به خاطر بی‌توجهـی مدیریـت شـهری دچـار رکـود و فرسـودگی شود و ایـن نواحـی کـه در عیـن حـال مهم‌تریـن ظرفیت بـرای اسـتفاده از زمیـن برای اسـکان جمعیـت، تامین فضاهـای بـاز خدماتـی و بهبـود محیط زیسـت بـه شـمار می‌رونـد، به حال خویش رها شوند. از این رو، در واقع پرسش اصلی ما با طرح این موضوع از سوی دستگاه‌های متولی و به‌ویژه مسوولان و متولیان این حوزه این است که آیا با وجود این معضل بزرگ اجتماعی و شهری(بافت‌های فرسوده و حاشیه‌نشین)، می‌توان به انتخاب تبریز در سال 2018 به عنوان شهر نمونه گردشگری کشورهای اسلامی امیدوار شد.
هنوز سوالات بی‌شماری در این خصوص مطرح بوده و هست و اینکه آیا تبریز همچنان شهر اولین‌ها در بین شهرهای کشورمان در زمینه‌های مختلف پیشتاز است؟! و دیگر اینکه مدیران و مسوولان شهری شهر اولین‌ها با وجود برخی مشکلات در حوزه شهری و اجتماعی در این شهر در آینده نزدیک چه نسخه‌ای را برای انتخاب مجدد این شهر به‌عنوان شهر نمونه گردشگری جهان اسلام، بهترین، سالم‌ترین و بهداشتی‌ترین شهر ایران پیچیدند؟ به عبارت دیگر آیا شهر تبریز همچنان زیباترین و توسعه‌یافته‌ترین شهر ایران است؟ و پرسش آخر اینکه با این همه ظرفیتی که از آن نام برده می‌شود، آیا مستحق است زندگی50درصد شهروندان شهر تبریز در بافت‌های فرسوده و حاشیه‌نشین باشد؟!
ارسال نظر