تکرر ادرار: راه های درمان قطعی تکرر ادرار در زنان و مردان

ادرار کردن راهی است که بدن از طریق آن مایعات زائد خود را دفع می‌کند. ادرار حاوی آب ، اسید اوریک ، اوره و سموم و مواد مضری است که از درون بدن تصفیه شده‌اند. کلیه‌ها نقش اساسی در این فرآیند دارند.

ادرار تا زمانی که مثانه در حد معینی پر شده و شخص احساس کند نیاز به دفع ادرار دارد، در مثانه جمع می‌شود. در این مرحله ادرار از بدن خارج می‌شود.

به نقل از دکتر سولماز محمدی تکرر ادرار با بی اختیاری ادرار ، که به معنای عدم یا کم بودن کنترل فرد بر مثانه خود است، تفاوت دارد. تکرر ادرار فقط به معنای آن است که فرد مبتلا به آن، بیش از حد معمول نیاز به دفع ادرار پیدا می‌کند. تکرر ادرار و بی‌اختیاری ادرار ممکن است با هم رخ دهند، اما یکسان نیستند. به طور طبیعی بیشتر افراد طی ۲۴ ساعت بین ۶ تا ۷ بار ادرار می‌کنند.

تکرر ادرار را می‌توان به این شکل تعریف کرد که یک فرد طی ۲۴ ساعت ، در صورتی که حدود دو لیتر مایعات نوشیده باشد، به بیش از ۷ بار ادرار کردن نیاز پیدا کند.

با این وجود افراد با هم تفاوت دارند و بیشتر افراد تنها وقتی به پزشک مراجعه می‎‌کنند که تکرر ادرارشان آنقدر زیاد شده که برایشان آزاردهنده شده است. از آن‌جا که کودکان مثانه‌های کوچکتری دارند، طبیعی است که به دفعات بیشتری نیز ادرار کنند.

دلایل احتمالی

ادرار کردن فرآیند پیچیده‌ای است، که سیستم‌های مختلفی از بدن در آن درگیر هستند. طیف وسیعی از تغییرات ممکن است باعث شوند سیستم ادراری فعال‌تر شود.

از جمله عللی که با سبک زندگی افراد مرتبط است نوشیدن زیاد مایعات ، به خصوص مایعات حاوی کافئین است. این مساله ، در شب می‌تواند چرخه خواب افراد را بهم بزند به این خاطر که احساس نیاز به ادرار کردن باعث می‌شود فرد از خواب بیدار شود. تکرر ادرار ممکن است به یک عادت نیز تبدیل شود.

به نقل از دکتر منشادی متخصص غدد کودکان با این حال ، تکرر ادرار ممکن است نشانه‌ای از مشکلات کلیه یا مجاری ادراری، مشکلات مثانه یا بیماری‌های دیگری مانند دیابت، دیابت بی‌مزه، بارداری یا مشکلات غده پروستات باشد.

سایر علل یا عوامل مرتبط با تکرر ادرار عبارتند از:

• اضطراب

• مصرف داروهای ادرارآور ، مانند کلروتیازید ، که باعث دفع مایعات  به شکل ادرار از بدن می‌شود

• مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های ادرارآور  

• سکته مغزی و سایر مشکلات مغز  یا سیستم عصبی

• عفونت مجاری ادراری

• وجود تومور یا توده در ناحیه لگن

• سیستیت بینابینی ، نوعی التهاب دیواره مثانه

• سندرم مثانه بیش فعال (OAB) ، که باعث انقباض غیر ارادی مثانه شده و به شکل ناگهانی باعث احساس نیاز به دفع ادرار در فرد می‌شود.

• سرطان مثانه

• سنگ مثانه یا کلیه

• بی اختیاری ادرار

• تنگی مجرای ادرار

• در معرض تشعشعات قرار گرفتن لگن ، به عنوان مثال در درمان سرطان

• دیورتیکولیت روده بزرگ ، که در آن بیرون‌زدگی‌های برجسته کوچک کیسه‌مانندی در دیواره روده بزرگ ایجاد می‌شود

• عفونت‌های مقاربتی (STI) مانند کلامیدیا

تشخیص

پزشک سابقه پزشکی بیمار را کاملا بررسی کرده، معاینه بدنی کاملی انجام می‌دهد و از بیمار درمورد تعداد دفعات دفع ادرار و سایر علائم او سؤال می‌کند.

سوالات پزشکان ممکن است درباره موارد زیر باشد:

• الگوی تکرر ادرار ، به عنوان مثال زمان شروع ، این که چطور شرایط تغییر کرده و این که تکرر ادرار فرد در چه ساعاتی از روز رخ می‌دهد

• داروهایی که بیمار در حال حاضر مصرف می‌کند

• مقدار مایعات مصرفی بیمار

• هرگونه تغییر در رنگ ، بو و قوام ادرار

• میزان مصرف کافئین و الکل فرد و این که آیا اخیرا میزان مصرف این موارد در فرد تغییری کرده است یا خیر

پزشک ممکن است آزمایشاتی از جمله موارد زیر را نیز توصیه کند:

• آزمایش آنالیز ادرار برای تشخیص هر مورد غیر طبیعی در ادرار

• سونوگرافی کلیه‌ها

• تصویربرداری معمولی اشعه ایکس یا سی تی اسکن از شکم و لگن

• آزمایشات عصب‌شناختی برای تشخیص هرگونه اختلال عصبی

• آزمایش تشخیص عفونت‌های منتقله آمیزشی

هم مردان و هم زنان برای این مشکل می‌توانند به یک متخصص اورولوژی مراجعه کنند، البته زنان به متخصص زنان نیز می‌توانند مراجعه نمایند.

نوار مثانه یا تست اورودینامیک

نوار مثانه، کارآمدی مثانه در ذخیره و رهاسازی ادرار را ارزیابی کرده و عملکرد مجرای ادرار را بررسی می‌کند.

مشاهدات ساده شامل موارد زیر است:

• ثبت زمان لازم برای یک بار ادرار کردن

• توجه به میزان تولید ادرار

• اندازه‌گیری توانایی متوقف کردن ادرار کردن در میانه جریان دفع

برای به دستیابی به اندازه‌های دقیق ، پزشک یا تکنسین آزمایشگاه ممکن است از موارد زیر نیز استفاده کند:

• تجهیزات تصویربرداری برای مشاهده روند پر و خالی شدن مثانه

• مانیتورهایی برای اندازه گیری فشار داخل مثانه

• حسگراهایی برای ثبت فعالیت عضلات و عصب

ممکن است بیمار مجبور شود میزان مصرف مایعات خود را تغییر داده و یا مصرف برخی داروهای خاص را قبل از آزمایش متوقف کند. همچنین ممکن است لازم باشد بیمار با مثانه پر به کلینیک یا بیمارستان مراجعه کند.

درمان

درمان تکرر ادرار به علت اصلی آن بستگی دارد. اگر مشاوره با پزشک منجر به تشخیص دیابت شود ، درمان با هدف کنترل قند خون بالا انجام می‌شود.

برای عفونت باکتریایی کلیه ، روش درمانی معمول، شامل مصرف آنتی بیوتیک و داروهای مسکن است.

اگر علت تکرر ادرار، مثانه بیش فعال باشد ، ممکن است از داروهایی موسوم به داروهای آنتی کولینرژیک استفاده شود. این داروها از بروز انقباضات غیرارادی و غیر طبیعی عضله دترسود در دیواره مثانه جلوگیری می‌کنند.

در صورت نیاز ، پزشک معالج برای بیمار دارو تجویز کرده و بیمار را تحت نظر قرار خواهد داد.

آموزش فنون رفتاری نیز ممکن است در رفع این مساله کمک کند.

روش‌های درمانی دیگری نیز وجود دارند ، که به جای مشکل زمینه‌ای، خود تکرر ادرار را هدف درمان قرار می‌دهند. این موارد شامل:

• تمرینات کگل: تمرینات منظم روزانه‌ای که اغلب در حین بارداری انجام می‌شوند و عضلات لگن و مجرای ادرار و مثانه را تقویت می‌کنند. برای بهبود نتایج، بهتر است تمرینات کگل را سه بار در روز، و هر بار در ست‌هایی با 10 تا 20 بار تکرار ، و حداقل 4 تا 8 هفته انجام دهید.

• بیو فیدبک: در کنار تمرینات کگل ، استفاده از روش درمانی بیوفیدبک موجب می‌شود بیماران از نحوه عملکرد بدن خود آگاه شوند. این افزایش آگاهی به بیماران در بهبود کنترل عضلات لگنشان کمک می‌کند.

• تمرینات مثانه: این درمان شامل تمرین دادن مثانه برای این است که بتواند ادرار را برای زمان طولانی‌تری در خود نگه دارد. تمرینات مثانه معمولاً 2 تا 3 ماه طول می‌کشند.

• کنترل میزان مصرف مایعات: این درمان در صورتی پیشنهاد می‌شود که نوشیدن مقدار زیادی مایعات در مواقعی مشخص علت اصلی تکرر ادرار باشد.

پیشگیری از ابتلا به تکرر ادرار

پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و سبک زندگی فعال می‌تواند به تعدیل تولید ادرار کمک کند.

این ممکن است به معنای محدود کردن مصرف کافئین و قطع مصرف غذاهای محرک مثانه یا غذاهای ادرار‌آوری مانند شکلات ، غذاهای پرادویه و شیرین کننده‌های مصنوعی باشد.

خوردن غذاهای پر فیبر که به کاهش یبوست کمک می‌کنند نیز ممکن است مفید باشد. کاهش یبوست ممکن است به طور غیر مستقیم جریان ادرار را در مجرای ادرار بهبود ببخشد ، زیرا یبوست می‌تواند بر مثانه، مجرای ادرار یا هر دو فشار وارد کند.