آرشیو اخبار : تاریخ و اقتصاد
-
ستایشگر حقیقت
دکتر منصور رستگار فسایی
اگرچه ادوارد براون، احتمال می‌دهد که «فارسنامه» را ابوزید احمد بن سهل بلخی، مولف صورالاقالیم تالیف کرده باشد اما در هیچ یک از منابع معتبر، نامی از مولف فارسنامه به میان نیامده است و تنها حاجی خلیفه، در کشف‌الظنون او را «بلخی» خوانده و نوشته است: «فارسنامه، لابن‌البلخی، کان مستوفیا بها فی زمن السلطان محمد السلجوقی. » که این سخن به قول استاد صفا، با گفتار صاحب فارسنامه وفق می‌دهد آنجا که می‌گوید: «بنده را تربیت پارس بوده است اگر چه بلخی‌نژاد است و تقدیر معاملات فارس و قانون آن، به ابتدای این دولت قاهره (سلجوقی).
-
فقر روش‌شناسی در تاریخ‌شناسی ایرانیان
محمدحسین صادقی
از جمله مهم‌ترین موضوعات هر علم، دانش و معرفتی روش تحقیق است. امروزه و با گسترش روزافزون شاخه‌های متعدد علوم و دانش‌های مختلف، هر علم‌دانشی از روش تحقیق خاص خود برخوردار شده است؛ به‌طوری‌که هر پژوهشگری برای نیل به هدف غایی آن علم/ دانش ناگزیر از پیروی از روش تحقیق خاص همان علم یا دانش است. به همین گونه، تاریخ نیز به‌عنوان معرفتی پر‌ارزش و خاص از روش تحقیق ویژه خود برخوردار است.
آنچه نگارنده را بر این داشت تا در باب مساله روش تحقیق در تاریخ، سخن گوید کم توجهی به این شاخه از تاریخ‌شناسی(در ایران) است که نگارنده این سطور از آن تحت عنوان «فقر روش‌شناسی» یاد می‌کند.
-
اردوی آمادگی جنگ چالدران
23 آوریل سال 1514 قشون عثمانی به سرکردگی سلطان سلیم یکم اردوی آمادگی خود را برپا کرد تا با همه امکانات به سوی ایران به حرکت درآید و دولت نوبنیاد ایران به رهبری شاه اسماعیل صفوی را که می‌رفت تا امپراتوری ساسانیان را احیا کند نابود سازد. چهار ماه پس از این تاریخ برخورد دو کشور در چالدران نزدیک خوی صورت گرفت. از جمله نتایج تاسف‌برانگیز این جنگ جدایی بخش‌هایی از شمال غربی ایران از جمله همدان، آذربایجان و کردستان شامل مناطقی چون دیاربکر، مرعش و البستان از ایران بود.
چالدران به روایت مورخان دوره صفوی
بیشتر منابع تاریخی دوره صفویه از جنگ چالدران، دلایل وقوع آن و همچنین علل شکست شاه اسماعیل در این جنگ سخن گفته‌اند و به نوعی به انعکاس این واقعه پرداخته‌اند.
-
روایت ازدواج در سفرنامه‌ها
سفرنامه‌ها از جمله منابع مهم برای بررسی موضوعات اجتماعی نظیر ازدواج هستند. هرچند که سیاحان به‌دلیل اطلاعات کم و عدم آشنایی با آیین ازدواج ایرانیان، از توجه به برخی از جنبه‌ها مانند تذهیب قباله‌ها یا مهرهایی که بر پایین این قباله‌ها زده می‌شده است، غافل مانده‌اند و اطلاعاتی بسیار کم و مبهم در این موارد داده‌اند. هریک از سیاحان، با دیدگاه خاص خود به نگارش گزارش‌هایی در این باب پرداخته‌اند، به گونه‌ای که برخی از آنان برداشت‌های اشتباه و دیدگاه‌هایی افراطی داشته و برخی دیگر با انصاف و صداقت بیشتری به نگارش گزارش‌هایی پرداخته‌اند.
-
مساله غارت در دوره قاجار
از دیگر پیامدهای بی‌ثباتی مزمن سیاسی، ناامنی‌های گسترده در کلیه راه‌های تجاری و مواصلاتی بود. گزارش‌های تاریخی به فراوانی به غارت کاروان‌های تجاری اشاره کرده‌اند؛ به گونه‌ای که ژوبر در سفرنامه‌اش همه آنها را «به یک اندازه به دزدی متمایل» می‌داند. شدت قساوت و خشونتی که ازبرخی از این راهزنان گزارش شده بیش از سایرین بوده به طوری که از کشتارها و به بردگی بردن اسیران به قصد اخاذی از بستگان یا فروش در بازارهای برده‌فروشی ابایی نداشته‌اند. حسنعلی خان افشار در کتاب «سفرنامه لرستان و خوزستان» خود به مواردی از این غارت‌ها و برده‌گیری‌ها اشاره کرده است.