پشت صحنه مذاکرات هسته‌ای عکس: علی شایگان

رئیس سازمان انرژی اتمی در گفت‌و‌‌گویی تفصیلی به رونمایی از پشت صحنه مذاکرات هسته‌ای پرداخت. به گفته وی، آقای ظریف در بهمن ۹۳ در جلسه‌ای با حضور روحانی و لاریجانی اعلام کرد مذاکرات به بن‌بست خورده است. وی دلیل به بن‌بست کشیده شدن مذاکرات را اصرار آمریکایی‌ها بر نحوه خاصی از چیدمان سانتریفیوژها دانست. او در بخش دیگری از این گفت‌وگو به روایت مذاکرات محرمانه با آمریکا در دولت گذشته پرداخته است. صالحی می‌گوید: دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی نظر مثبتی نسبت به مذاکرات محرمانه با آمریکا نداشت. زیرا بر این گمان بود وزارت خارجه برای اهداف خاصی راه مذاکره با آمریکا را باز کرده است. اما احمدی‌نژاد مانع مذاکرات محرمانه با آمریکا در اوایل تابستان ۹۱ نشد.


گفت‌و‌گوی صالحی با ماهنامه دیپلمات درباره پشت‌پرده مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا در دولت گذشته

جلیلی مخالف بود؛ احمدی‌نژاد مانع نشد


علی‌اکبر صالحی، معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان انرژی اتمی در گفت‌وگوی تفصیلی با ماهنامه دیپلمات با اشاره به جزئیات بیشتری از مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا در دولت احمدی‌نژاد گفت: دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی نظر مثبتی نسبت به مذاکرات محرمانه با آمریکا نداشت. می‌گفتند آمریکایی‌ها قابل اعتماد نیستند و مذاکره با آمریکا را زیر سوال می‌برند. وی افزود: این استنباط در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی بود که وزارت خارجه برای اهداف خاصی راه مذاکره با آمریکا را باز کرده است؛ در آن زمان شایعاتی در مورد قصد بنده برای نامزدی ریاست جمهوری مطرح شده بود ولی من صادقانه گفتم که خود را شایسته چنین مقامی نمی‌دانم. وی در عین حال تصریح کرد که مذاکرات محرمانه با آمریکا با جلیلی و مصلحی هماهنگ می‌شد. صالحی با بیان اینکه مذاکرات محرمانه با آمریکا با یادداشت شفاهی مشاور سلطان قابوس کلید خورد، تاکید کرد: سالم، مشاور سلطان قابوس از طریق آقای سوری از مدیران عامل شرکت ملی نفتکش ایران پیغام آمریکایی‌ها را برای مذاکره داد. صالحی ادامه داد: در نهایت سلطان قابوس نامه‌ای برای مقام معظم رهبری در مورد آمادگی آمریکایی‌ها جهت مذاکره با ایران ارسال کرد. وی با بیان اینکه نامه پادشاه عمان پس از تماس تلفنی با آقای حجازی از طریق دکتر ولایتی به مقام معظم رهبری رسانده شد، تصریح کرد: در اواسط سال 90 پس از دریافت نامه سلطان قابوس وقت ملاقات خصوصی از حضرت آقا گرفتم. ایشان در این دیدار به بدعهدی‌ها و عداوت‌های آمریکا با ایران اشاره کردند. صالحی ادامه داد: خدمت مقام معظم رهبری گفتم از باب اتمام حجت اجازه مذاکره با آمریکا را صادر بفرمایید؛ مقام معظم رهبری هم بزرگواری کردند و فرمودند با مذاکرات مخالفتی ندارم.


وزیر‌خارجه دولت احمدی‌نژاد با اشاره به اینکه مجوز مقام معظم رهبری برای مذاکره محرمانه با آمریکا مشروط بود، گفت: ایشان چهار شرط را برای مذاکره با آمریکا مطرح کردند. یکی از شروط این بود که این مذاکره در سطح پایین‌تر از وزیر امور خارجه انجام گیرد. یعنی وزرای خارجه دو کشور با هم ملاقات نداشته باشند. دیگر اینکه، مذاکره برای مذاکره نباشد، مثل مورد ۱+۵ که سال‌ها مذاکره کردیم و بعد بخواهند سوءاستفاده کنند. دیگر اینکه مذاکره فقط درخصوص مسائل هسته‌ای باشد نه درخصوص روابط سیاسی و مانند آن. او با مسکوت گذاشتن شرط چهارم مقام معظم رهبری تاکید کرد: پس از دریافت نامه سلطان قابوس موضوع را با احمدی‌نژاد در میان گذاشتم. صالحی با رد شایعات کنار گذاشتن دکتر احمدی‌نژاد از پروسه هسته‌ای پس از وقایع مربوط به انتصاب رحیم مشایی به‌عنوان معاون اول رئیس‌جمهوری گفت: احمدی‌نژاد به من گفت مواظب باشید، احتیاط کنید و تمام ملاحظات را در نظر بگیرید. ممکن است صدمه ببینی چراکه راه خطرناکی است، با وجود همه این سخنان او مانع مذاکرات محرمانه با آمریکا در اوایل تابستان ۹۱ نشد. او افزود: اما نظر دوستان در دبیرخانه شورای امنیت ملی با وزارت خارجه متفاوت بود.


صالحی با اشاره به اینکه ما پس از 5 ماه از صدور مجوز مقام معظم رهبری به عمان رفتیم،گفت: آمریکایی‌ها در دور اول مذاکرات جدیت ما را باور نکردند؛آمریکایی‌ها می‌گفتند شما 4 ماه پیش برای مذاکره اعلام آمادگی کردید ولی حالا آمدید؛ تصور کردیم ما را سر کار گذاشتید. صالحی با تاکید بر اینکه در دور اول مذاکره با آمریکا چارچوب و نقشه راه تعیین شد،گفت: نفوذ آمریکا در 1+5 سنگین بود. اگر آمریکا نه می‌گفت می‌توانست گفت‌وگوها را مختل کند. بنابراین در این گفت‌وگوها قرار شد آمریکایی‌ها مسوولیت توجیه سایر اعضای 1+5 را بعد از رسیدن به مفاهمه و درک مشترک با ما عهده‌دار شوند.ما با آمریکا مذاکره می‌کردیم سپس آمریکا با 1+5 گفت‌وگو می‌کرد و موضوع را جا می‌انداخت. وی اظهار کرد: ما با آمریکا تفاهم کردیم که با شما مذاکره می‌کنیم و نمی‌خواهیم دو بار مذاکره کنیم. به این ترتیب گروه 1+5 را از طریق مذاکره محرمانه با آمریکا دور زدیم. صالحی یادآور شد: مذاکره با آمریکا مهم بود چون سه کشور اروپایی به آمریکا نگاه می‌کردند حتی چین و روسیه نیز منتظر موضع‌گیری آمریکا بودند. مشکل فروش سامانه اس-300 در دوره احمدی‌نژاد به دلیل همین نگاه روسیه به آمریکا بود. وی با بیان اینکه نماینده آمریکایی‌ها در مذاکرات ویلیام برنز و جک سالیوان و نمایندگان ما ذبیح و بهاروند و خاجی بودند، گفت: واسطه عمانی مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا تا دور دوم مذاکرات مدام به تهران در رفت‌و‌آمد بود. صالحی در بخش دیگری از این گفت‌وگو با اشاره به نامه شورای معاونان وزارت خارجه قبل از تشدید تحریم‌ها به مسوولان ارشد کشور گفت: این نامه‌ای کارشناسانه درباره پیش‌بینی آینده تحریم‌ها و اقدامات احتمالی آمریکا بود که مورد توجه مقام معظم رهبری هم قرار گرفت.شورای معاونان وزارت خارجه در این نامه تحریم‌های فراگیر را پیش‌بینی کرده بود. وی با بیان اینکه برای نشست دوم با آمریکایی‌ها دوباره اما و اگرها از سوی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی شروع شد، تاکید کرد: دوستان در دبیرخانه گفتند اگر آمریکایی‌ها راست می‌گویند بیایند در آلماتی ذره‌ای انعطاف نشان دهند. وی ادامه داد: ما از آمریکایی‌ها خواستیم در آلماتی انعطاف نشان دهند؛ چون دوستان در دبیرخانه قول داده بودند روند کار را با این انعطاف برای دور دوم مذاکرات محرمانه تسهیل کنند.


صالحی با تاکید بر اینکه آمریکایی‌ها به دلیل پیغام وزارت خارجه در آلماتی انعطاف نشان دادند، اظهار کرد: وقتی خبر انعطاف آمریکایی‌ها را در آلماتی شنیدم، در وین بودم و خدا را شکر کردم و گفتم که آنها بالاخره یک بار هم که شده وفای به عهد کردند. صالحی در ادامه به بد عهدی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی با وجود انعطاف آمریکایی‌ها در آلماتی اشاره کرد و گفت: دور دوم مذاکرات محرمانه با آمریکا را به زور رفتم. دور دوم مذاکرات را فقط با آقای احمدی‌نژاد هماهنگ کردیم و بعد به مسقط رفتیم.این مذاکرات اوایل اسفند ۹۱ انجام شد و بیشتر از دو روز طول کشید. وی افزود: پس از پایان دور دوم مذاکرات برنز و خاجی پیش سلطان عمان رفتند و ایشان نامه‌ای خطاب به آقای احمدی‌نژاد نوشت و در آن نامه به رسمیت شناختن حق غنی‌سازی آمده بود. وی با اشاره به اینکه پس از بازگشت از دور دوم مذاکرات عزیزان در داخل ناراحت شدند، تاکید کرد: چند وقتی پس از بازگشت به ما گفته شد که دیگر مذاکره نکنید؛ مذاکره با آمریکا پس از روشن شدن نتایج انتخابات ریاست جمهوری در کشور. صالحی در بخش دیگری از گفت‌وگو با دیپلمات با بیان اینکه آقای ظریف در مذاکره با آمریکا مشکلات دوره ما را نداشت،گفت: آقای ظریف در بهمن ۹۳ در جلسه‌ای با حضور روحانی و لاریجانی اعلام کرد مذاکرات به بن‌بست خورده است. وی دلیل به بن بست کشیده شدن مذاکرات را اصرار آمریکایی‌ها بر نحوه خاصی از چیدمان سانتریفیوژها دانست. وی افزود:پس از آن بود که آقای روحانی از من خواست که به تیم هسته‌ای ملحق شوم و این کار از طریق تماس تلفنی عراقچی به خانم شرمن فراهم شد. صالحی با اشاره به اینکه برای حضور در مذاکرات هسته‌ای سه شرط گذاشتم، گفت: گفتم اگر یکی از این سه شرط احراز شود می‌آیم: اول اینکه اگر همتای من در این اجلاس شرکت کند می‌آیم.


گفتم به‌عنوان معاون رئیس‌جمهوری حاضر نیستم با کارشناس آمریکایی صحبت کنم چون از نظر پروتکلی بازتاب خوبی ندارد. دوم استعفا می‌دهم و از سازمان انرژی اتمی کنار می‌روم. اگر تشخیص دادند و خواستند به‌عنوان مشاور فنی آقای دکتر ظریف در خدمت ایشان به جلسات می‌روم و سوم کارشناسان آمریکایی به ایران بیایند و من با آنها در ایران مذاکره می‌کنم. وزیر خارجه دولت احمدی‌نژاد در بخش دیگری از این گفت‌وگو به استقبال بی‌نظیر پادشاه عربستان از احمدی‌نژاد در اجلاس سران کشورهای اسلامی در مرداد 1391 اشاره کرد و با بیان خاطره‌ای از دیدار خصوصی احمدی‌نژاد و ملک عبدالله گفت: ملک‌عبدالله به احمدی‌نژاد گفت چرا اینقدر به من بی‌حرمتی می‌کنید و می‌گویید من مشروب می‌خورم. صالحی با تاکید بر اینکه احمدی‌نژاد با سفر به عربستان در آن مقطع زمانی مخالف نبود،گفت: مجموعه‌های خارج از دولت نمی‌خواستند احمدی‌نژاد در مرداد 1391 به اجلاس سران کشورهای اسلامی در عربستان برود. وی تاکید کرد: احمدی‌نژاد اصلا رابطه خصمانه‌ای با ملک‌عبدالله نداشت؛ این را شهادت می‌دهم. صالحی با اشاره به اینکه احمدی‌نژاد در سیاست خارجی در دوره من دخالت سلبی نمی‌کرد تاکید کرد:فقط در یک مورد به‌خاطر دارم که می‌خواستم عراقچی را معاون آسیا و اقیانوسیه کنم ولی احمدی‌نژاد برای تایید او یک ماه من را معطل کرد. وی در بخش دیگری با اشاره به انتصاب جنجالی ملک زاده به‌عنوان معاون وزارت خارجه تصریح کرد: مساله ملک‌زاده تنها مداخله احمدی‌نژاد در دوره سه ساله وزارت من بود. به احمدی‌نژاد گفتم اگر ملک‌زاده را منصوب کنم، توفان سیاسی می‌شود و ایشان گفت نگران نباش هیچ اتفاقی نخواهد افتاد.


وی با بیان اینکه گزینه اول احمدی‌نژاد برای وزارت خارجه قبل از متکی بوده است، گفت: شایعه مخالفت دکتر لاریجانی با وزیر شدنم را شنیده‌ام. وی افزود: چند ماه قبل از برکناری متکی با من از دفتر رئیس‌جمهور تماس‌هایی انجام می‌گرفت، اما سرانجام پس از متکی، مشایی برای پست وزارت خارجه دوبار با من تماس گرفت.احمدی‌نژاد به من اعتماد کامل داشت. وی در پایان گفت‌وگوی خود با دیپلمات با اشاره به نقش اش در آزادی ۴۸ سردار ایرانی در سوریه اظهار کرد: یک روز سردار عزیز آقای سلیمانی به من زنگ زد که «آقای صالحی می‌خواهند اینها را فردا اعدام کنند، چه کار کنیم؟» آزادی آنها بزرگ‌ترین کاری بود که ما کردیم. صالحی ادامه داد: به ذهنم رسید که با نخست‌وزیر قطر تماس بگیرم که الان دیگر نخست‌وزیر نیست. زنگ زدم و چون قبلا هم با ایشان در مکه صحبت کرده بودم، گفتم: «ما این اقدام معارضان سوریه را از چشم شما می‌بینیم. شما بی جهت خودتان را در آنجا درگیر کرده‌اید». او هم به ما می‌گفت که شما روی اسب باخته شرط‌بندی کرده‌اید که بحث جدایی بود. وی افزود: گفتم: «آقای نخست‌وزیر! الان به من خبر رسیده که می‌خواهند فردا ۴۸ تن از عزیزان ما را اعدام کنند. اگر این اتفاق بیفتد، حداقل چیزی که می‌توانم بگویم و این حداقلش است، این است که نمی‌دانم عواقب روابط ما و شما به چه سمت و سویی خواهد رفت، دیگر چیزی قابل پیش بینی نخواهد بود.» صالحی تصریح کرد:. نخست‌وزیر باهوش بود و خودش پیشنهادی داد. گفت:«آقای صالحی! تنها راهی که هست این است که امشب به شبکه الجزیره بروم و به‌صورت زنده اعلام کنم که این ۴۸نفر را اعدام نکنند. هرکسی این کار را کند چنین و چنان...» از من خواست که آن شب تلویزیون را نگاه کنم. دیدم که ایشان آمد و بیان جالبی داشت. پس از آن معارضان جواب دادند که به پاس پیام نخست‌وزیر قطر دست نگه می‌دارند و سرانجام سرداران عزیز ما آزاد شدند.